rozbudowana wypowiedź naukowa, będąca omówieniem problemu naukowego z określonego punktu widzenia. Autor rozprawy opiera się na w miarę pełnym, dostępnym materiale dowodowym, prezentuje argumenty, polemizuje z innymi ujęciami przedmiotu oraz formułuje wnioski, będące wynikiem rozumowania prowadzącego do końcowych rezultatów poznawczych. Formę rozprawy mają prace magisterskie i doktorskie.
Rozprawka to mała rozprawa (niewielkich rozmiarów), pisana przez uczniów szkół średnich i studentów zaliczających semestr. Rozprawę przypomina przede wszystkim schematem kompozycyjnym, na który składa się: wstęp (przedstawienie tezy), rozwinięcie (argumentacja na rzecz tezy, odpieranie przewidywanych zarzutów), zakończenie (wnioski, potwierdzenie założeń).
