Najbardziej zewnętrzna część powłoki litosfery nazwana została pedysferą. Pedysfera to warstwa gleby czyli składająca się z cząstek mineralnych, materii organicznej, powietrza atmosferycznego, wilgoci glebowej i organizmów ją zamieszkujących.

Gleby tworzą się w procesie glebotwórczym i to on decyduje o właściwościach tworzącej się powłoki. Na ten proces składają się:

  • skała macierzysta,
  • świat organiczny,
  • woda,
  • warunki klimatyczne,
  • rzeźba terenu,
  • czas;

Niektóre z czynników są bardzo powszechne i nawiązująca przykład do układu stref klimatycznych. Takie gleby charakterystyczne dla określonych warunków klimatycznych nazywamy strefowymi. W Polsce glebami strefowymi są gleby brunatne, gleby bielicowe, czarnoziemy oraz płowe.

Gleby brunatne to gleby charakterystyczna dla strefy umiarkowanej ciepłej i z występującą tam formacją roślinną w postaci lasu liściastego i mieszanego. Ich barwa jest spowodowana utlenianiem się związków żelaza zawartych w glebie i przemieszczanych w jej głąb. W Polsce najwięcej gleb brunatnych występuje w Karpatach i Sudetach.

Gleby bielicowe są związane z występowaniem osadów czwartorzędowych pochodzenia polodowcowego. Chodzi tu głównie o piaski polodowcowe na rozległych polach sandrowych.

Czarnoziemy zajmują w Polsce niewielką powierzchnię ale mają duże znaczenie dla rolnictwa. Są to bowiem najlepsze gleby na Ziemi. Wytworzyły się w Polsce na pokrywie lessowej a związane są z ciepłym klimatem i formacją trawiastą porastającą lessy.

Niektóre gleby nie nawiązują do stref roślinno klimatycznych a ich występowanie związane jest z lokalnymi czynnikami takimi jak występowanie rzek czy wysokość nad poziomem morza. Do takich gleb zaliczają się mady, czarne ziemie, gleby bagienne czy wulkaniczne.

Czarne ziemie to gleby powstałe z nagromadzenia i rozwoju masy organicznej w środowisku wodnym a następnie obniżenia się zwierciadła wód podziemnych. Maja dużą zawartość próchnicy i występują między innymi na Pojezierzu Kujawskim czy Nizinie Szczecińskiej.

Kolejną glebą strefową są mady zajmujące w Polsce około 5% powierzchni. Powstają w dolinach rzek gdzie nanoszony jest materiał niesiony przez rzeki. Jest to zarówno materiał nieorganiczny jak i organiczny. Od tego jaki on jest zależy późniejsza przydatność rolnicza mady. W Polsce najżyźniejsze mady występują na Żuławach Wiślanych.

Rędziny to żyzne gleby powstałe na skałach węglanowych. Powstają na zwietrzałych skałach wapiennych i gipsowych. Ich występowanie pokrywa się z pasem wyżyn.

Gleby bagienne z kolei powstają w środowisku wodnym z obumierającej roślinności bagiennej. Taka roślinność obumiera w warunkach beztlenowych. Tworzą się w wielu dolinach rzek, na terenach bagien i w zarastających jeziorach. W Polsce występują na obszarze Polesia i na Podlasiu w dolinach rzek.

Gleby inicjalne to gleby o słabo wykształconym profilu glebowym a więc znajdujące się w początkowym stadium rozwoju. Powstają głównie na terenach górskich oraz rekultywowanych.

W krajobrazie Polski wyraźnie zaznacza się wpływ okresu zlodowaceń. Na północy kraju występuje rzeźba młodoglacjalna i holoceńska, dalej na południe staroglacjalna a w południowej części teren nie zajęty przez lodowiec lub zmieniony przez lodowce górskie. I tak rzeźba młodoglacjalna jest najbardziej wyraźna w formie. Rzeźba staroglacjalna została już przeobrażona przez czynniki modelujące.

Polska jest krajem zdecydowanie nizinnym a obszar tego niżu jako Niż Polski wchodzi w skład pasa Niżu Europejskiego od Francji po Rosję. Ta ogromna kraina o wyraźnym układzie równoleżnikowym ma klimat przejściowy między umiarkowanym ciepłym o odmianie morskiej na zachodzie i odmianie kontynentalnej na wschodzie.

Na północy dużą krainą są pojezierza Polskie. Charakteryzują się one rzeźbą młodoglacjalna z widocznymi formami polodowcowymi. Są to między innymi:

  • Pojezierze Pomorskie z najwyższym wzniesieniem w pasie pojezierzy czyli Wierzycą mającą 329 metrów nad poziom morza.
  • Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie z jego dobrze zachowanymi kemami oraz zamkami Krzyżackimi.
  • Pojezierze Mazurskie będące największym pojezierzem na obszarze którego występują zarówno najgłębsze jak i największe polskie jezioro.
  • Pojezierze Wielkopolskie porozcinane licznymi dolinami polodowcowymi o przebiegu południkowym.
  • Pojezierze Kujawskie to jeden z największych obszarów rolniczych w Polsce o korzystnych glebach i łagodnym klimacie. Dodatkowo na tym terenie duże zasoby węgla brunatnego i soli.

Niziny Polskie to pas nizin w centralnej Polsce o rzeźbie staroglacjalnej. Na obszarze nizin dominują gleby płowe i bielice.

Na Nizinie Wielkopolskiej dobrze rozwija się rolnictwo na rozległych terenach równinnych. Nizina Mazowiecka to z kolei największa polska nizina. Jest największą krainą gdzie na tak dużym obszarze występuje mało lasów i zbiorników wodnych. Jej oś stanowi rzeka Wisła. Nizina ma kotlinowaty kształt i rzeki zbiegają się w jej centrum. Na jej obszarze sumy opadów są niewielkie a gleby to głównie bielice i płowe.

Nizina Podlaska położona w północno - wschodniej Polsce jest obszarem gdzie znajdują się największe w Polsce obszary rozlewisk i bagien.

Polesie Lubelskie to nizinny obszar o dużym udziale bagien i torfowisk. Utworzono tam park narodowy dla ochrony zarastających jezior.

Nizina Śląska to jeden z najlepszych rolniczo terenów w Polsce. Rzeźba staroglacjalna o dobrych brunatnych glebach sprawia, że uprawa jest łatwa. Dodatkowo obszar ten charakteryzuje się łagodnym klimatem i najdłuższym okresem wegetacyjnym w Polsce.

Wyżyny Polskie to pas na południe od nizin a na północ od kotlin podkarpackich. Ciągnie się od Wyżyny Śląskiej na zachodzie po Wyżynę Lubelską i Roztocze na wschodzie.

Wyżyna Śląska to obszar o małych zasobach wody. Na jego powierzchni zachowały się wydmy śródlądowe. Gleby głównie bielicowe i płowe. Region o bardzo dużym znaczeniu ze względu na zalegające w podłoży złoża surowców mineralnych.

Wyżyna Krakowsko - Częstochowska to wyżyna z najlepiej rozwiniętymi formami krasu wapiennego. Tu na powierzchni odsłaniają się skały jury i kredy. Wytworzyły się w następstwie krasowienia liczne formy powierzchniowe i podziemne. Na wyżynie znajduje się kilkaset jaskiń krasowych. Duże znaczenie jako region turystyczny dla aglomeracji śląskiej i Krakowa.

Niecka Nidziańska to obszar o ciepłym lecie. Na jego terenie występują eksploatowane zasoby wód mineralnych jak na przykład te w Busku Zdroju.

Wyżyna Kielecko Sandomierska to zarówno góry Świętokrzyskie będące jednymi z najstarszych w Polsce jak również lessowa równina w postaci Wyżyny Sandomierskiej. W górach założono park narodowy a jego wizytówka są gołoborza i las jodłowy. Najwyższym szczytem jest Łysica mająca 612 metrów nad poziomem morza. Na Wyżynie Sandomierskiej rozwinęły się czarnoziemy na lessach. Jest to obszar rolniczy porozcinany liczmy wąwozami.

Wyżyna Lubelska i Roztocze tworzą wschodnią część pasa wyżyn. Wyżyna Lubelska jest na znacznej powierzchni przykryta lessami na których występują czarnoziemy. Jest to zatem region rolniczy gdzie uprawia się buraki cukrowe oraz tytoń. Roztocze to długi na 180 kilometrów wał zbudowany ze skał kredowych i szerokości 15 kilometrów. Przykryty piaskami polodowcowymi na których porasta bujny las iglasty. Ciągnie się w Polsce i dalej na Ukrainie.