jezioro

śródlądowy zbiornik wody, niepodlegającej swobodnej wymianie z wodami mórz, wypełniający zagłębienie terenu zwane misą jeziorną. Klasyfikacje jezior analizuje się na podstawie cech hydrologicznych (j. eutroficzne, dystroficzne, oligotroficzne, słone i inne), oraz charakteru i genezy mis jeziornych (j. polodowcowe, tektoniczne, zaporowe, deltowe i inne) (tab. 6, 7).

Typy genetyczne jezior:

• · Jeziora lodowcowe lub polodowcowe - związane z działalnością lodu lodowcowego lub wód związanych z lodowcem. Rozróżniamy podtypy jezior polodowcowych:
• zastoiskowe - powstają przez zatamowanie odpływu wody przez lodowiec. Takim jeziorem był Bałtyk w pierwszej fazie swojego rozwoju około 8400 lat temu;
• morenowe - powstają w zagłębieniach powierzchni morenowych lub w wyniku zatamowania odpływu przez morenę czołową lub boczną (Śniardwy, Mamry, Niegocin w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich);
• wytopiskowe - tworzą się w zagłębieniu powstałym po wytopieniu brył lodu przysypanych skałami morenowymi. Najczęściej są to tzw. oczka polodowcowe (np. Głęboczek koło Tucholi);
• rynnowe - występują w miejscu gdzie wody roztopowe płynące pod lodowcem wyżłobiły głębokie rynny (Hańcza, Wigry, Gopło, Jeziorak). Z reguły są jeziorami głębokimi;
• cyrkowe lub karowe - powstają w górach w miejscu dawnego pola firnowego lodowca, gdzie lód lodowcowy wyżłobił zagłębienie (stawy tatrzańskie i karkonoskie).
• · Jeziora tektoniczne - umiejscowione są w zagłębieniach powstałych wskutek ruchów skorupy ziemskiej (Bajkał, Tanganika, Balaton). Specyficznym rodzajem jezior tektonicznych są jeziora reliktowe (Kaspijskie, Aralskie). Są one pozostałością po dawnych zbiornikach morskich, które wskutek ruchów tektonicznych straciły połączenie z Oceanem Światowym.
• · Jeziora tektoniczno-lodowcowe - przyczyną ich powstania były ruchy skorupy ziemskiej oraz działalność lodowca (Górne, Huron, Ładoga).
• · Jeziora wulkaniczne - związane są z działalnością wulkanów, powstają w kraterach lub kalderach wulkanicznych oraz w zagłębieniach pól lawowych.
• · Jeziora krasowe - wypełniają zapadliska lub leje krasowe (jeziora Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego na Polesiu Lubelskim).
• · Jeziora nadbrzeżne lub przybrzeżne - powstają na skutek oddzielenia dawnej zatoki morskiej przez mierzeję (Jamno, Wicko).
• · Jeziora deltowe - znajdują się w zagłębieniach na obszarze delty rzecznej (Drużno, Dąbie). Często są kryptodepresjami tzn. ich dno leży poniżej poziomu morza.
• · Jeziora rzeczne lub starorzecza - są śladem dawnego zakola rzeki.
• · Jeziora meteorytowe - powstają w miejscu zagłębienia po uderzeniu meteorytu.

Etapy rozwoju jezior: w skali czasu geologicznego jeziora są zjawiskiem krótkotrwałym. Ulegają stopniowemu zasypywaniu materiałem skalnym niesionym przez wpływające do nich rzeki. Proces akumulacji wzmagany jest przez roślinność wodną porastającą brzegi jeziora. W czasie rozwoju życia w jeziorze zmienia się ilość substancji odżywczych zawartych w wodzie.

Etapy rozwoju jezior:

• jeziora oligotroficzne - zawierają niewielkie ilości substancji odżywczych potrzebnych do rozwoju życia organicznego. Najczęściej mają przezroczystą, nasyconą tlenem wodę. Przykładem mogą być stawy tatrzańskie.
• jeziora eutroficzne - o wodach żyznych, bogatych w substancje odżywcze. Bujnie rozwija się w nich życie roślinne i zwierzęce.
• jeziora dystroficzne - są ubogie w tlen i substancje odżywcze. Posiadają wody zakwaszone koloru brunatnego. Roślinność żyjąca w nich jest dość uboga. Występują najczęściej na terenach torfowych w obrębie lasów iglastych.
• bagno lub torfowisko - po całkowitym zasypaniu lub zarośnięciu jeziora w klimatach wilgotnych przemieniają się w mokradła. Torfowisko powstaje wtedy, gdy obszar ten jest porośnięty przez mech torfowiec.

W klimatach suchych jeziora, które są najczęściej słone, po wyparowaniu wody zamieniają się w solniska.

Największe powierzchniowo jeziora świata

Najgłębsze jeziora świata