KREW

OSOCZE [stanowi 55% objętości krwi] - to płyn o zabarwieniu żółtawym.

Skład osocza:

Funkcją osocza jest przenoszenie dwutlenku węgla.

MORFOTYCZNE SKŁADNIKI [stanowią 45% zawartości krwi]:

---------------------------------------------------

LEUKOCYTY (ilość: 6-9 tys/mm3)

Posiadają komórkowe organelle. Obecne we krwi oraz limfie. Posiadają owalny lub kulisty kształt. Powstają w kostnym szpiku oraz limfatycznym układzie.

1. GRANULOCYTY - posiadają w cytoplazmie ziarnistości, posiadają jądro płatowate.

  • NEUTROFILE (obojętnochłonne) - stanowią 60% ; funkcja - obrona przeciw infekcji.
  • BAZOFILE (zasadochłonne) - stanowią 3%; funkcja - do krwi wydzielają heparynę (przeciwkrzepliwe właściwości)
  • EOZYNOFILE (kwasochłonne) - stanowią 0,5 - 1%; funkcja - niszczenie białek obcych.

2. AGRANULOCYTY - nie posiadają w cytoplazmie ziarnistości; mają nerkowate lub kuliste jądro.

  • LIMFOCYTY - stanowią 25-35%
    • LIMFOCYTY T (tzw. grasiczozależne) - nabywają w grasicy immunologiczne właściwości, pobudzają do wytwarzania przeciwciał limfocyty B. (kilka lat nawet)
    • LIMFOCYTY B (tzw. szpikozależne) - w grasicy nie dojrzewają, odpowiedzialne za produkcję przeciwciał. (4 - 10 dni)
  • MONOCYTY - stanowią 5-8%

Komórki żerne - tzw. makrofagi; długość życia to 3 - 5 dni; funkcja - "strażnicy biochemicznej czystości ". Pożerają bardzo duże ilości bakterii oraz obumarłych skrawków tkanek.

ERYTROCYTY (ilość: 5,4 mln/mm3 / 4,5) .

Liczba erytrocytów to gatunkowa cecha, jednak podlega stosunkowo dużym wahaniom.

Komórki te są dwuwklęsłe i okrągłe. Nie charakteryzuje ich możliwość wykonywania ruchu aktywnego - są przenoszone wraz z ruchem krwi. Są bezjądrowymi komórkami, nie posiadają żadnych organelli oprócz cytoplazmy. Potrafią transportować wydajnie tlen oraz CO2. Długość ich życia jest krótka: 100 - 200 dni. Powstają tylko i wyłącznie na terenie szpiku kostnego czerwonego; w swym składzie posiadają hemoglobinę. Są wyłapywane w wątrobie oraz w śledzionie.

Pełnione funkcje: "pożerają" krwinki stare; rozkładają hemoglobinę w nich zawartą.

TROMBOCYTY (ilość: 200-400 tys/mm3)

To różnokształtnymi, bezbarwnymi, oderwanymi fragmentami cytoplazmy szpikowych komórek dużych. Żyją krótko: 8 - 10 dni, są następnie niszczone przez śledzionę.

Pełnione funkcje: rola "wyzwalaczy", które zapoczątkowują złożony proces jakim jest krzepnięcie krwi → mają swój udział w utrzymaniu homeostazy (zachowanie ciągłości krwionośnych naczyń).

LIMFA (inaczej chłonka) - jest pośrednikiem w wymianie dwustronnej substancji między krwią a pozostałymi tkankami. Zawiera osocze (tylko z większą ilością tłuszczu). Większość zdecydowana to limfocyty. Pełnią odpornościową rolę.

SUROWICA - to osocze krwi które nie zawiera białka - fibrynogenu a także innych składników, które biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.

ODCZYN OB (odczyn Biernackiego) - to pomiar szybkości z jaką opadają krwinki czerwone na jednostkę czasu. U zdrowego człowieka - wolne, w przypadku występowania niektórych chorób - szybkie.

ROPA - biało-żółty, mętny płyn itd. Powstaje jako wynik zapalenia, które wywołane zostało poprzez ropotwórcze bakterie (paciorkowce, gronkowce). W jej skład wchodzą: leukocyty, płyn wysiękowy, bakterie oraz fragmentów tkanki martwej.

KARBOKSYHEMOGLOBINA (HbCO) - to połączenie tlenku węgla (CO) z hemoglobiną, która niezdolna jest do przyłączania tlenu a także nie bierze udziału w przenoszeniu tlenu do tkanek z płuc.

HEMOGLOBINA - to białkowa substancja złączona z atomem żelaza.

KRZEPNIĘCIE KRWI - to szereg złożonych bardzo enzymatycznych reakcji. W jego przebiegu uczestniczy więcej niż 30 różnych związków. Do tego procesu są niezbędne jony wapnia oraz witamina K. Istota krzepnięcia jest przemiana fibrynogenu - białka w osoczu rozpuszczonego, w nierozpuszczalną postać - fibrynę (tzw. włóknik). Fibryna ulega wytrąceniu w formie cienkich, ze sobą splątanych nici, wyłapujących krwinki we własne "oczka". Tym sposobem tworzy się skrzep.

Grupy krwi

W zależności od występowania lub braku specyficznych chemicznych substancji na powierzchni krwinek czerwonych i w osoczu wyróżnia się następujące grupy krwi: A, B, AB oraz 0. Grupa krwi jest cecha dziedziczną, zależna od rodzaju krwi rodziców. Wykazano dodatkowo obecność czynnika Rh. 85% ludzi posiada w krwi ten czynnik (oznaczenie Rh+), u około 15% wykazano jego brak (Rh-).

---------------------------------------------------

Funkcje krwi:

    • dostarczanie każdej z komórek tlenu (oddechowa rola)
    • zaopatruje każdą z komórek w energetyczne i budulcowe materiały (odżywcza rola)
    • odprowadza do wydalniczych narządów CO2 a także produkty szkodliwe przemiany materii (wydalnicza rola)
    • udział w odpornościowych procesach (immunologiczna rola)
    • utrzymuje temperaturę ciała na stałym poziomie (termoregulacyjna rola)
    • posiada zdolność krzepnięcia, co zapobiega stracie krwi
    • rozprowadza substancje, które wytworzone zostały w organizmie.

MIĘŚNIOWA TKANKA

Cechy budowy mięśniowej komórki (miocytu):

    • cytoplazma (tzw. sarkoplazma) - obecne są w niej kurczliwe włókna (miofibryle) i komórkowe organella.
    • białkowo-lipidowa komórkowa błona (tzw. sarkolema)

Miofibryle złożone są z białek:

Czynnościowa podstawowa jednostka każdego mięśnia to włókno mięśniowe.

Tkanka GŁADKA:

  • długość włókien: 15-200 ľm
  • kształt wrzecionowaty, zakończone ostro
  • ułożone centralnie pojedyncze jądro
  • brak prążkowania
  • niewielka szybkość skurczu
  • niezależny od woli skurcz
  • obecna w ścianach układu krwionośnego, pokarmowego a także moczowo-płciowego.

Tkanka SZKIELETOWA PRĄŻKOWANA (długość: 4-12 cm):

  • kształt cylindryczne, wydłużone, zakończone tępo
  • kilka jąder peryferycznie ułożonych
  • występuje poprzeczne prążkowanie
  • ogromna szybkość skurczu, uzależniona od woli.
  • obecna w mięśniach szkieletowych.

Tkanka SERCOWA PRĄŻKOWANA (długość: 4-5 cm):

  • kształt cylindryczny, wydłużony
  • kilka jąder centralnie ułożonych
  • obecne prążkowanie
  • pośrednia szybkość skurczu, od woli niezależna
  • obecna w sercowym mięśniu.

Jasne prążki zawierają aktynowe fibryle.

W ciemnych prążkach jest najwięcej miozynowych fibryli.

FILAMENTY - to "minipałeczki", które tworzone są przez kurczliwe białka.

NERWOWA TKANKA:

Nerwowe komórki (neurony):

    • ciało neuronu (neurocyt, perykarion) - posiada cytoplazmę oraz jądro;
    • wypustki neuronu:
      • krótkie - dendryty → dośrodkowe impulsy
      • długa - neuryt (tzw. akson) - odśrodkowe impulsy; osiąga nawet długość 1 m; zwykle występuje pojedynczo.

Nerwowe włókna posiadają dwie osłonki:

  • rdzenną (mielinową) - cholesterol oraz tłuszcze
  • komórkową (neurylenę) - jądro osłonkowej komórki i cytoplaza.

W miejscach występowania styku obecne są przerwy w rdzennej osłonce. Są to tzw. przewężenia Ranviera.

Rodzaje nerwowych włókien:

        • jednoosłonkowe
        • dwuosłonkowe
        • nagie (bezosłonkowe)

SYNAPSA - jest połączeniem dwóch neuronów, złączem pomiędzy dwoma neuronami.

Typy nerwowych impulsów: synapsa - nerwowo-gruczołowa, nerwowo-mięśniowa, nerwowo-nerwowa.

Po dotarciu impulsu do presynaptycznej błony, do synaptycznej szczeliny otwierają się synaptyczne pęcherzyki, które zawierają synaptyczny mediator (noradrenalina, acetylocholina). Ta substancja dyfunduje poprzez szczelinę oraz pobudza receptory białkowe w postsynaptycznej błonie wyzwalając jednocześnie impuls.

GLEJOWA TKANKA

Cechy glejowych komórek:

  • pełni odżywcze a także ochronne funkcje nerwowych komórek.
  • Złożona jest z dwóch rodzajów komórek:
  • astrocytów ("gwiazdki śniegowe "), otaczające neurony,
  • tworzące ependymę, która wyściela komory mózgu oraz kręgowego rdzenia.

HOMEOSTAZA - jest stanem dynamicznej równowagi organizmu, umożliwiającym zachowanie czynności sprawnej układów regulacyjnych.

BIAŁA ISTOTA - obszary rdzenia kręgowego oraz mózgu, złożone z aksonów i oligodendrocytów - skąpokomórkowego gleju. Nie posiada ciała neuronów.

SZARA ISTOTA - substancja, która występuje w rdzeniu kręgowym i mózgu (łącznie z istotą białą). Zbudowana jest z ciał nerwowych komórek, które tworzą korę mózgu a także móżdżku i podkorowe ośrodki.

POŻYWIENIE

Strategie odżywiania na świecie żywych istot:

  • samożywne (autotroficzne) - związki nieorganiczne → energetyczne → związki organiczne
  • cudzożywne (heterotroficzne) - polega na wykorzystaniu pokarmu wytworzonego poprzez inne organizmy.

Etapy: rozdrabnianie → trawienie → wchłanianie.

Skład chemiczny ludzkiego ciała:

  • biogenne pierwiastki: C - 18%, O - 65%, N - 3%, H - 10%;
  • makroelementy - w ilości powyżej 100 mg: Ca - 1,5%; poniżej 1%: Mg, K, S, Na, P;
  • mikroelementy - w ilości poniżej 100 mg: Fe - poniżej 1%;
  • związki nieorganiczne: sole mineralne - 4%, H2O - 65%;
  • organiczne związki: tłuszcze - 10%, białka - 20%, cukry - 1%.

WĘGLOWODANY (CUKRY) [C, H, O]

Właściwości monosacharydów:

      • krystalizują łatwo,
      • są rozpuszczalne w wodzie,
      • mogą ulegać połączeniu w złożone związki.
  • cukry złożone (tzw. oligosacharydy):
  • dwucukry (tzw. bisacharydy): np. maltoza - 2 cząsteczki glukozy, sacharoza - fruktoza połączona z glukozą;
  • wielosacharydy (tzw. polisacharydy): np. skrobia (glikogen w połączeniu z celulozą)

BIAŁKA [C, O, H, N]

NH2 - aminowa grupa

COOH - karboksylowa grupa

AMINOKWASY (organiczne kwasy, które zawierają dwie grupy: COOH i NH2).

Białka ulegają połączeniu pomiędzy sobą poprzez białkowe wiązanie (peptydowe):

  • złożone (białkowa część + część niebiałkowa)

Funkcje:

  • budulcowa,
  • zapasowa,
  • energetyczna.

TŁUSZCZE (lipidy) - estroglicerol oraz wyższe tłuszczowe kwasy

  • proste (obojętne)
  • złożone (tłuszczowa część + część nietłuszczowa)

Tłuszcze - nie są w wodze rozpuszczalne, mogą posiadać płynną konsystencję (roślinne) albo stałą (zwierzęce).

1 g cukrów = 4,1 kcal

1 g białek = 4,5 kcal

1 g tłuszczy = 9,3 kcal

MAKROELEMENTY:

  • wapń - element zębów i kości. Konieczne do funkcjonowania układu nerwowego i mięśni (warzywa liściaste, mleczne przetwory, mleko)
  • sód i potas - mają wpływ na pobudliwość mięśniowych i nerwowych komórek; sód odpowiada za wodno-mineralną równowagę ustroju.
  • fosfor - składnik ATP, kości, DNA oraz RNA.
  • siarka - element aminokwasów w tym metioniny, składnik różnych białek (rośliny strączkowe, orzechy, mięso)
  • magnez - ma wpływ na syntezę białek, jest niezbędny do odpowiedniego funkcjonowania nerwowego oraz mięśniowego układu.
  • chlor - odpowiada wraz z jonami potasu i sodu za wodno-mineralną równowagę (kuchenna sól)

MIKROELEMENTY:

  • żelazo - jest składnikiem mioglobiny i hemoglobiny, wpływa na przenoszenie tlenu (wątroba, mięso, orzechy, żółtka jaj, strączkowe rośliny), niedobór wywołuje anemię.
  • jod - to element hormonów tarczycy, które regulują tempo metabolizmu (sól kuchenna, ryby). Zbyt mała jego zawartość doprowadza do zwiększenie rozmiaru tarczycy (tzw. wole).
  • fluor - składnik kości i zębów, nadaje tym strukturom mechaniczną odporność oraz odporność na próchnicę (pasty do zębów).

WITAMINY:

  • A (retinol) - współtworzy rodopsyny. Witaminę tę człowiek produkować potrafi z karotenoidów (barwników żółtych); (tran, warzywa, masło, wątroba, jarzyny, jaja, mleko). Niedobór wywołuje zmierzchową ślepotę czy łuszczenie skóry, jej nadmiar wywołuje zmiany zabarwienia czy też wypadanie włosów.
  • D (kalcyferol) - ma wpływ na wapniową gospodarkę, konieczną w procesie wzrostu kośćca (mleko, wątroba, masło, drożdże, jaja, tran). Niedobór u dzieci powoduje krzywicę.
  • E (tokoferol) - umożliwia hamowanie procesu utleniania ustrojowych lipidów (orzechy, oleje roślinne, jaja, ryby, wątroba). Objawami niedoboru jest obniżenie płodności, osłabienie mięśni.
  • K (filochinon) - odgrywa ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi; istotna w produkcji bakterii - tzw. jelitowej flory). Niedobór objawia się podatnością na krwotoki oraz wydłużeniem długości czasu w jakim krew krzepnie.
  • B1 ( tiamina) - stanowi składnik enzymów, które utleniają aminokwasy i węglowodany (mięso, drożdże, wątroba, ziarna). Niedobór objawia się chorobą beri-beri - bóle nóg i rąk.
  • PP (niacyna) - to element enzymów, które przeprowadzają w komórkach reakcje utleniania (jaja, wątroba, warzywa, mleko, sery). Niedobór tej witaminy rzadko jest stwierdzany; objawia się zaburzeniami pamięci, zmęczeniem, depresją.
  • B2 (ryboflawina) - pełni podobną rola jak witamina PP. Objawami niedoboru jest zapalenie skóry, obniżenie umysłowej sprawności.
  • B6 (pirydoksyna) - jest substancją współtworzącą składnik niebiałkowy enzymów, które przetwarzają aminokwasy (jaja, banany, wątroba, warzywa, mięso). Objawem niedoboru jest wystąpienie zapalenia skóry czy też pobudliwość.
  • B11 (foliowy kwas) - współtworzy składnik niebiałkowy enzymów, które są niezbędne w biosferze pewnego nukleotydu wchodzącego w skład DNA (drożdże, ziarna, liściaste jarzyny). Niedobór prowadzi do anemii, zwiększa u kobiet ryzyko wystąpienia wad nerwowej cewy płodu.
  • B12 (kobalamina) - jest elementem współtworzącym składnik niebiałkowy m.in. enzymów, które przetwarzają azotowe zasady (jaja, wątroba, bakterie jelitowej flory). Niedobór doprowadza do wystąpienia anemii złośliwej.
  • C (askrobinowy kwas) - niezbędna jest w czasie syntezy kolagenu, w tworzeniu podstawowej istoty zębów i kości. (świeże owoce - truskawki, czarna porzeczka, cytrusowe; pomidor). Objawami niedoboru jest zmniejszenie odporności na przeziębienia, wystąpienie szkorbutu - wypadanie zębów, krwawienie dziąseł.