W ludzkim organizmie krew spełnia zasadnicze dwie funkcje:

  1. Transportową - ciałka krwi czerwone transportują tlen do każdej komórki a także odprowadzają CO2 do płuc. Poprzez krew transportowane są składniki odżywcze wchłonięte w pokarmowym układzie i takie substancje jak hormony, enzymy, odpornościowe substancje itp., dostarcza je następnie do właściwych miejsc w ciele człowieka.
  2. Krzepnięcie krwi - po skaleczeniu zadaniem krwi jest uszczelnienie uszkodzonej części ciała. Krew krzepnie po to aby zasklepiać rany. Proces ten wykonywany jest przez różne substancje zawarte we krwi, do których aktywacji dochodzi poprzez wielostopniowy skomplikowany mechanizm.

W organizmie człowieka dorosłego krąży około 5 litrów krwi. Złożona ona jest z następujących elementów:

    • ciałka czerwone krwi (erytrocyty)
    • ciałka białe krwi (leukocyty)
    • płytki krwi (tzw. trombocyty)
    • osocze

Występuje kilka grup krwi, dlatego więc nie można dokonywać transfuzji krwi w dowolny sposób. Przetoczenie krwi danego człowieka innemu w przypadkowy sposób może być związane z ryzykiem wystąpienia alergicznej reakcji. W krwi obecne są antygeny, czyli substancje reagujące ze skierowanymi przeciwnie w stosunku do nich przeciwciałami występującymi we krwi biorcy, skutkiem tej jest zlepienia się krwi (aglutynacja). W celu uniknięcia tego zjawiska zbadać należy jakie antygeny posiada dana krew. Wyróżniono cztery antygenowe grupy AB(5%), A (45%), B(10%) oraz 0(40%). Krew oznaczoną jako 0 może otrzymać dowolna osoba, człowiek z grupą krwi AB może mieć przetoczoną krew od dowolnego dawcy. Poza układem ABO znajdują się we krwi antygeny układu oznaczonego jako Rh(+,-). Przetoczenie krwi jest możliwe jedynie między osobami o zgodnym czynniku Rh. Wyznaczenie antygenów dla układu Rh u matki oraz dziecka ważne jest w trakcie ciąży.

W krwiotwórczym układzie wyróżnić można następujące grupy chorób:

  • Niedokrwistości (tzw. anemie)
  • Zaburzenia krzepnięcia
  • Białaczki

Niedokrwistości (niedobór krwinek czerwonych)

Wynika z niedoboru pierwiastka jakim jest żelazo. Chory człowiek męczy się łatwo, ma skórę suchą, kruche paznokcie, włosy mają tendencję do wypadania, następuje uszkodzenie śluzowej błony nosa. Żelazo to pierwiastek niezbędny do życia, a możliwymi przyczynami jego braku lub niedoboru w organizmie są:

  • utrata znaczna krwi na skutek: nazbyt obfitych miesiączek, raka pokarmowego przewodu, zapalenia żołądka, tasiemczycy lub hemoroidów. Do wywołania anemii przyczynić się mogą także różne leki.
  • Niewłaściwe odżywianie się przede wszystkim u dzieci a także dorosłych ludzi zmuszonych do stosowania odpowiedniej diety.
  • Brak możliwości wchłaniania żelaza przez przewód pokarmowy, np. po przebytej operacji żołądka.

W uprzemysłowionych krajach na niedokrwistość wywołaną niedoborem żelaza choruje każde trzecie dziecko oraz co druga kobieta. Podwyższone zapotrzebowanie żelaza występuje u ciężarnych kobiet. Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza wywołuje osłabienie ogólne organizmu, zazwyczaj jednak nie jest niebezpieczne to dla życia. U normalnego człowieka zapotrzebowanie na żelazo w warunkach normalnych pokrywają spożywane przez niego pokarmy, przy czym żelazo obecne w zwierzęcych produktach (ryby, mięso) jest lepiej zdecydowanie przyswajalne w porównaniu produktami roślinnymi (np. szpinak). Wegetarianie obawiać się nie muszą niedoboru żelaza o ile spożywają w odpowiednich ilościach produkty, które bogate są w żelazo (liście zielone warzyw, pochodne mleka czy zbożowe produkty z ziarna pełnego).

Niedokrwistość megaloblastyczna - jej objawami są: utrata apetytu, lekkie zażółcenie bladość skóry oraz białkówek, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz obniżenie wydolności organizmu. Przyczynami choroby są: zbyt małe zaopatrzenie w witaminę B12 powstałe najczęściej w wyniku braku odpowiedniego czynnika, przenoszącego tę witaminę, kolejną przyczyną jest niedobór foliowego kwasu, który zazwyczaj występuje u alkoholików na skutek nieodpowiedniego odżywiania się. Stopień ryzyka zachorowania podwyższa się po całkowitym lub częściowym wycięciu żołądka albo cienkiego jelita, w chorobach ciężkich jelit, u ludzi w wieku podeszłym, u alkoholików oraz u osób, które stosują dietę jednostronną. Megaloblastyczna niedokrwistość leczona nie powoduje powstania trwałych następstw, brak leczenia tej choroby prowadzić może do uszkodzenia kręgowego rdzenia oraz w rezultacie do wywołania trwałych neurologicznych objawów. By zapobiec tej chorobie stosować można zróżnicowaną bogato dietę (pożywienie zwierzęcego pochodzenia, w przeciwieństwie do żywności o roślinnym pochodzeniu (za wyjątkiem roślin z dużą zawartością mlekowego kwasu np. kiszona kapusta), zawiera witaminę B12,).

Niedokrwistość hemolityczna - dolegliwości, jakie towarzyszą tej chorobie są następujące: zmęczenie, bladość, trzepotanie lub kołatanie serca, duszność. Przyczyny są następujące: dziedziczna choroba, zakaźna, niedokrwistość hemolityczna autoimmunologiczna (sam organizm zwalcza własne czerwone krwinki), chemiczne środki albo leki (u osób szczególnie wrażliwych), stan po transfuzji krwi, po ugryzieniach węży jadowitych. Rzadko choroba ta doprowadza do śmierci, jednak może być ciężka do wyleczenia. Zapobieganie tej chorobie możliwe jest tylko poprzez unikanie kontaktu z chemicznymi środkami.

Zaburzenia krzepnięcia:

Krwawiączka (tzw. hemofilia) - objawy obecne są już w trakcie dzieciństwie (raczkowanie spowodować może wylewy krwi w łokciowych i kolanowych stawach; cięte rany oraz skaleczenia krwawić mogą długotrwale, upadki powodować mogą wewnętrzne krwotoki, bóle stawów oraz obrzęki kończyn). Przyczyna tejże choroby to brak ósmego czynnika krzepnięcia. W 75% przypadków hemofilia jest wrodzoną chorobą, możliwość przekazywania tej choroby posiadają kobiety oraz mężczyźni, lecz na nią chorują w zasadzie wyłącznie mężczyźni. Stopień ryzyka pojawienia się hemofilii rośnie gdy ktoś z krewnych cierpi na tę chorobę, nie zawsze ona przenoszona jest na dziecko. Obecne lecznicze możliwości obniżyły ryzyko pojawienia się porażeń oraz zgonu przedwczesnego, poważniejsze skaleczenia jednak mogą być dla życia niebezpieczne. Niedawno stwierdzona została obecność wirusa HIV w licznych krwiopochodnych preparatach, które stosowane były u osób cierpiących na krwawiączkę, a to doprowadziło do licznych zarażeń (obecnie każdy preparat poddawany jest badaniom stwierdzającym obecność tego wirusa). Ta choroba stanowi poważne obciążenie zarówno dla chorego jak i krewnych danej osoby. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy zapobieganie hemofilii nie jest możliwe. Chorym osobom w przypadkach ciężkich przetaczany jest koncentrat zawierający ósmy czynnik.

Niedobór trombocytów - na ciele chorego pojawić się może wysypka w formie kropek ciemnoczerwonych. Te kropki odpowiadają lokalizacji niewielkich podskórnych krwawień. Tego rodzaju wykwity rozpoczynają się najczęściej na nogach. Niejednokrotnie występują krwawienia z nosa oraz podskórne wylewy. Przyczyny są następujące: następstwa zakaźnej choroby albo z innych nie znanych dotychczas przyczyn organizm produkuje odpornościowe substancje, które niszczą płytki krwi; ilość płytek krwi zmniejszyć się może na skutek ubocznego działania przeciwnowotworowych leków oraz w trakcie trwania białaczki. rzadko niedobór trombocytów wynikać może z działania każdego z leków. Stopień ryzyko wystąpienia choroby podwyższa się gdy stosuje się ww. leki. Poważne krwawienia bez pomocy ze strony lekarza mogą okazać się śmiertelne, krwawienie do mózgu prowadzić może do porażenia. Według obecnego stanu wiedzy nie jest możliwe by zapobiec tej chorobie.

Białaczki:

  1. Agranulocytoza

W przebiegu ostrym występują: gorączka, dreszcze, owrzodzenia bolesne (śluzówki ustnej jamy, okolic odbytu) oraz zapalenie płuc bakteryjne. Ta choroba wywołana jest brakiem granulocytów (specyficznego typu krwinek białych). Możliwą przyczyną jest działanie uboczne leków, bardzo rzadko ta choroba pojawić się może w następstwie niedoboru ciężkiego witaminy B12, niekiedy agranulocytoza jest wrodzona. Schorzenie to wystąpić może w jakimkolwiek wieku. Brak leczenia tej choroby prowadzić może do sepsy (czyli zakażenia krwi), krwawień oraz zapalenia płuc. W przeszłości ona była chorobą najbardziej śmiertelną, współcześnie możliwe jest wyleczenie pozbawione trwałych następstw, jednak należy unikać pobierania leku, który był przyczyną wywołania tej choroby. Zapobieżenie tej chorobie nie jest możliwe. W leczeniu ostrej agranulocytozy wymagana jest hospitalizacja, w przypadku łagodnego przebiegu nie jest konieczne leczenie (ilość granulocytów obniżona jest nieznacznie, dolegliwości są niewielkie). Są przypadki, gdy okazuje się koniecznym wycięcie śledziony

  1. Ostra białaczka

Początkowo objawia się zmęczeniem, dusznością, spadkiem wagi, obniżoną wydolnością organizmu, zakażeniami (w jamie ustnej), bólami stawów oraz kości, owrzodzeniami jamy ustnej i warg, potami nocnymi. W okresie późniejszym pojawiają się dodatkowe śluzówkowe i skórne krwawienia, powiększenie śledziony wątroby oraz węzłów chłonnych. Przyczyną tej choroby są genetyczne zaburzenia, które doprowadzają do mnożenia niekontrolowanego ciałek białych krwi w kostnym szpiku, przedostających się następnie do krwi. Podejrzeniem lekarzy jest to, iż genetyczne uszkodzenie posiada nabyty charakter, nie dziedziczny. Ta choroba występuje częściej u młodszych osób. Brak leczenia doprowadza po niedługim czasie do śmierci, najwyższe prawdopodobieństwo wyleczenia obecne jest u dzieci (zdrowieje 70% dzieci). Możliwość wyleczenia zmniejsza się wraz z wiekiem pacjenta. Nie jest możliwe by zapobiegać tej chorobie. Białaczka ostra wymaga zawsze szpitalnego leczenia. Terapia m.in. polega na przeszczepie kostnego szpiku (pokrewieństwo, szczepienie zwrotne).

  1. Przewlekła białaczka limfatyczna i szpikowa

Każda z chorób niejednokrotnie nie ujawnia jakichkolwiek objawów przez dłuższy okres czasu, wykrywane są przypadkowo w trakcie badania krwi. Początkowymi objawami są: brak apetytu, spadek wagi, złe samopoczucie, poty nocne, gorączka, powiększenie rozmiarów śledziony (obecny ból w nadbrzuszu lewym) a także objawy niedokrwistości. Podobnie jak w białaczce ostrej przyczynami każdego ze schorzeń genetyczne zaburzenia (mnożenie niekontrolowane ciałek białych krwi). Prawdopodobieństwo zachorowania rośnie wraz z wiekiem (białaczka limfatyczna - częściej mężczyźni). Nie jest możliwe by zapobiegać tym chorobom. Limfatyczna białaczka pozbawiona jest dolegliwości nawet czasami przez parę lat. U większej części cierpiących na szpikową białaczkę cel leczenia sprowadza się złagodzenie dolegliwości oraz poprawy stanu krwi.