Krew

Krew odgrywa rolę podstawową w działaniu organizmu - bez tego swego rodzaju płynu życie nie byłoby możliwe. Dzięki sercu pompowana jest życiowa ciecz poprzez sieć skomplikowaną krwionośnych naczyń oraz żył, dostarczając tym sposobem komórkom odżywczych składników i tlenu a także usuwając trujące potencjalnie produkty z przemiany materii.

Określenie "życiodajna krew'' jest prawdziwe, ponieważ jest rzeczywiście substancją, która podtrzymuje życie. Krąży nieustannie w organizmie, dostarczając każdej z komórek pożywienie, które potrzebne jest do stworzenia energii, oraz budulca koniecznego do regeneracji i rozrostu tkanek. Krew pełni także funkcje oczyszczających służb - usuwa wszystkie odpady z komórek, przede wszystkim dwutlenek węgla, który jest ubocznym produktem spalania odżywczych substancji w celu pozyskania energii przy obecności tlenu. Krew pełni dodatkowo funkcję obronnych sił organizmu, unieszkodliwiając lub niszcząc bakterie oraz inne zarazki pochodzące z zewnątrz.

Krew stanowi w przybliżeniu 1/14 ciężaru całego ciała. W organizmie jej ilość uzależniona jest od rozmiaru człowieka. Objętość krwi u mężczyzn to średnio 5 litrów, kobiety posiadają jej odrobinę mniej. W przybliżeniu 45% objętości krwi stanowią różnorodne komórki wyspecjalizowane, każda z nich przeznaczona jest do wypełniania innej funkcji. Z nich najważniejszymi są czerwone ciałka (erytrocyty) oraz ciałka białe (leukocyty).

Zanurzone są one w substancji nazywanej plazmą. Człowieka posiada jedynie 3 litry niecałe nawet tej jasnobursztynowej, klejącej cieczy, w skład której wchodzą w większości proteiny, woda, glukoza oraz sól. Zadaniem głównym plazmy jest przenoszenie czerwonych i białych krwinek. Większość odżywczych składników pożywienia przenika poprzez ściankę cienkiego jelita do krwi, niektóre z nich skierowane bezpośrednio mogą być do komórek, inne muszą być poddane chemicznej obróbce w "fabrykach" wyspecjalizowanych - wątrobie oraz innych gruczołach - nim dla organizmu będą pożyteczne. W każdym przypadku transport się odbywa przez krwionośny układ.

Wokół organizmu krew krąży w systemie rur zamkniętym - w krwionośnych naczyniach, żyłach, tętnicach oraz włoskowatych naczyniach. Żyły i tętnice wody nie przepuszczają. Woda jednak, kwasy, cukry, tłuszcze a także inne chemiczne składniki mogą przenikać do tkanek poprzez ścianki bardzo niewielkich włoskowatych naczyń, które pozwalają również krwi przepływać do żył z tętnic. Woda z powrotem przenika do włoskowatych naczyń w identycznym tempie, tak jak opuszcza je, jej objętość całkowita zatem nie zmienia się. Woda powracająca z różnych komórek niesie ze sobą produkty uboczne działalności komórek, które przeznaczone są do wydalenia. Nieustannie nerki "filtrują" krew, wychwytując z krwi substancje niepotrzebne (wydalone ostatecznie łącznie z moczem).

Krew jest płynną tkanką, która posiada liczne wspólne cechy z łączną tkanką. Jej masę główną stanowi międzykomórkowa substancja pod postacią osocza (w przybliżeniu 60%) oraz komórkowe elementy. Krew roznosi pobrany z terenu płuc tlen po organizmie a także odżywcze substancje i wodę z pokarmowego układu, odprowadza natomiast do wydalniczych przewodów produkty pochodzące z przemiany materii. Osocze składa się z wody a także białek różnego rodzaju biorących udział m.in. procesie krzepnięcia krwi. Komórkowe elementy krwi to erytrocyty (czerwone krwinki), leukocyty (białe krwinki) oraz trombocyty (czyli płytki krwi). Te składniki zostają w stałym ilościowym składzie. U człowieka liczba krwinek czerwonych równa jest 4 - 5 milionów/1 mm3 krwi, krwinek białych: 5 - 8 tysięcy, płytek krwi: 200 - 300 tysięcy.

Erytrocyt (zwany inaczej krwinką czerwoną, czerwonym ciałkiem krwi) - to komórkowy element krwi.

Jest owalną komórką, mającą średnicę równą 7 mikronów i pozbawiona jest komórkowego jądra. Produkowane są one w kostnym szpiku. Erytrocyty w swym składzie posiadają hemoglobinę, ich funkcja podstawowa to transport tlenu do tkanek z płuc.

Leukocyt - to jeden z komórkowych (morfotycznych) składników krwi.

Jest większy w porównaniu z erytrocytem, nie posiada barwnika czerwonego - hemoglobiny, natomiast posiada komórkowe jądro.

Obecnych jest kilka typów leukocytów, różniących się spełnianymi przez nie funkcjami oraz budową:

• obojętnochłonne granulocyty (neutrofile, neutrocyty)
• kwasochłonne granulocyty (eozynofile, eozynocyty)
• zasadochłonne granulocyty (bazofile)
• monocyty
• limfocyty

Czasami wyróżnia się dodatkowo formy "młode" granulocytów zwane granulocytami o pałeczkowatym jądrze - "palki" inaczej.

Rozróżnienie rodzajów leukocytów przede wszystkim polega na różnicach zabarwienia ich po zastosowaniu mieszaniny barwników typowych. Funkcja zasadniczą leukocytów jest udział w obronnościowych procesach organizmu, oraz w alergii, w chorobach z autoagresją czyli chorobach autoimmunizacyjnych.

Liczba leukocytów ulega nawet kilkakrotnemu zwiększeniu po odpowiedzi na dane zakażenie.

Trombocyt - to morfotyczny składnik krwi, który odgrywa rolę istotną w procesie krzepnięcia krwi.

Trombocyty produkowane są poprzez komórki nazywane megakariocytami w kostnym szpiku, poprzez odszczepianie pewnych części tych komórek.

Niedobór we krwi trombocytów, o ile znacznie jest zaawansowany, doprowadzić może do zaburzeń krzepliwości krwi albo krwotoków. Nadmiar trombocytów we krwi także jest niekorzystny, gdyż powodować może powstawanie zakrzepów. Poza tym nawet przy właściwej ilości elementy te mogą okazać się niepełnowartościowe, a to prowadzić może również do zaburzeń w krzepliwości krwi.

Przyczyna najczęstsza nieprawidłowości powiązanej z trombocytami to działanie hamujące leków będących pochodnymi Aspiryny (m.in. Polopiryna), prowadzące do upośledzenia funkcji trombocytów.

Grupy krwi

Mimo, iż prawidłowe erytrocyty z wyglądu są takie same u każdego człowieka, to znacznie różnią się pomiędzy sobą. Zawierają charakterystyczne, określone białka, które określane są jako antygeny grup krwi. Stwierdzono istnienie szeregu grupowych układów krwi. Najważniejszym jest układ głównych grup (AB0) oraz układ Rh. Mając na uwadze obecność albo brak substancji określanej jako A oraz B na czerwonych krwinkach wyróżnia się główne cztery grupy krwi: grupa A (obecna substancja A; w Polsce 40% ludności), grupa B (obecna substancja B; 12%), grupa AB (obecna substancja A i B; 8%) a także grupa 0 (nieobecność substancji A oraz B na krwinkach; 40%). Każda z wymienionych grup posiadać może substancje z grupowego układu Rh - D antygen; taka osoba określana jest wówczas jako Rh-dodatnia. U Rh-ujemnej osoby jest przeciwnie - nie występuje substancja D. Wyznaczenie grupy krwi posiada znaczenie podstawowe przy wyborze krwi przy przetoczeniu, które wymagane jest m.in. trakcie różnych operacyjnych zabiegów albo w trakcie leczenia chorób krwi. W przypadku konieczności podania krwi należy podać krew będącą identyczną pod względem co najmniej tychże dwóch układów, czyli osobie mającej grupę krwi oznaczoną jako A Rh + podać należy krew A Rh+. Rodzaj grupy krwi nie zmienia się w trakcie życia, sporadycznie jedynie, po przeprowadzeniu przeszczepu allogenicznego szpiku (od rodzeństwa albo niespokrewnionego dawcy), dojść może (nie musi jednak) u odbiorcy przeszczepu do przemiany grupy krwi.

Czym jest białaczka?

Białaczka to nowotworowa choroba, która może być rozpoznana w jakimkolwiek wieku. Nazwa tejże choroby powiązana jest z często występującym (choć nie zawsze) objawem - powiększoną liczbą krwinek białych. W przebiegu tej choroby dochodzi w szpiku do powstawania ogromnej ilości komórek identycznych o wyglądzie nieprawidłowym oraz upośledzonej funkcji. Zmniejsza się z kolei liczba krwinek prawidłowych, co odpowiedzialne jest za objawy typowe choroby: bladość, ciężkie nawracające infekcje, osłabienie, skłonność do siniaczenia i krwawień, obecność na skórze punkcikowatych, drobnych, fioletowo-czerwonych wybroczyn. Ze względu na rodzaj obecnych nowotworowych komórek, wyróżnia się białaczki ostre, w ich przypadku pierwsze symptomy wyprzedzają zazwyczaj na parę tygodni rozpoznanie oraz przewlekle białaczki, w których przypadku od chwili pojawienia się objawów choroby do rozpoznania mijają miesiące, nawet lata. Każdy z wymienionych rodzajów białaczek ponadto dzieli się na limfatyczne i szpikowe. Leczenie białaczek prowadzone jest w zasadzie jedynie poprzez tzw. "chemioterapię" - stosowanie leków, które niszczą nowotworowe komórki. Po rozpoznaniu ostrej białaczki, konieczne jest by leczenie bezzwłocznie podjęto po rozpoznaniu; nieleczona choroba tego typu prowadza zawsze do zgonu. Stosunkowo pilnie wdrażana jest odpowiednia terapia po rozpoznaniu białaczki szpikowej przewlekłej. Z kolei w przypadku białaczek limfatycznych przewlekłych, z wprowadzeniem terapii czeka się do momentu stwierdzenia właściwego stopnia zaawansowania.

Czym jest hemofilia?

Przykładem zaburzenia w układzie osoczowym krzepnięcia jest hemofilia - choroba wrodzona, która występuje wyłącznie nieomal u mężczyzn (kobiety ją raczej przenoszą, nie chorują). Wyróżniono trzy rodzaje hemofilii, z których najczęściej występuje hemofilia A (polega na niedoborze VIII czynnika krzepnięcia), rzadsza dziesięciokrotnie jest hemofilia typu B (niedobór IX czynnika). Nasilenie objawów chorobowych uzależnione jest od poziomu określonego czynnika, dla ilości < 5% prawidłowej wartości, symptomy pod postacią wylewów samoistnych, przede wszystkim do mięśni i stawów są nasilone znacznie. Wylewy powtarzające się powodują upośledzenie ruchu w stawach, a to z upływem czasu prowadzić może do unieruchomienia ich. Obecnie leczenie sprowadza się do uzupełnienia czynnika brakującego. Wykonywane jest to okresowo, przy krwawieniu albo w przygotowaniu do chirurgicznego zabiegu, możliwe jest zwiększenie stężenia czynnika krzepnięcia przez transfuzje koncentratu określonego czynnika, uzyskiwanego z osocza, z krwi, która oddawana jest w punktach krwiodawstwa.

Czym jest anemia?

Prawidłowa ilość czerwonych krwinek równa jest 4 - 6 mln/1 mm3 krwi, odpowiada to stężeniu hemoglobiny równemu 12 - 16 g/100 ml. Obniżenie stężenia hemoglobiny a także najczęściej liczby czerwonych krwinek poniżej wymienionych wartości jest nazywane anemią (czyli niedokrwistością). Jest mnóstwo przyczyn niedokrwistości. Do anemii doprowadzić może np. niedobór żelaza (będącego składnikiem głównym hemoglobiny) albo rozwój nieprawidłowy prekursorów czerwonych krwinek w szpiku co jest następstwem braku witamin niektórych (przede wszystkim witaminy B12 oraz foliowego kwasu). Anemia objawia się osłabieniem, zmęczeniem, bladością skóry, przyspieszoną pracą serca. Niedoborową niedokrwistość leczy się poprzez podanie substancji, których niedobór dotyczy; są nimi preparaty witaminy B12, żelaza lub foliowy kwas. W części przypadków taka terapia musi być prowadzona do zakończenia życia.