Wspomnienia niebieskiego mundurka - geneza utworu i gatunek
„Wspomnienia niebieskiego mundurka” Wiktor Gomulicki wydał w 1906 roku, a więc w okresie, kiedy Polska znajdowała się jeszcze pod zaborami, natomiast na odzyskanie niepodległości nie trzeba było już tak długo czekać. Fabuła nawiązuje jednak do okresu jego młodości, a więc przełomu lat 50. I 60. XIX wieku. To tłumaczy, dlaczego rusyfikacja uczniów w powieści właściwie nie istnieje jako problem, zupełnie inaczej niż np. w nieco starszej powieści „Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego. Powieść Gomulickiego odsyła bowiem do okresu przed powstaniem styczniowym, a to po nim i wielkiej przegranej Polaków procesy rusyfikacyjne nasiliły się w stopniu dotychczas niespotykanym.
Ponieważ miejscem akcji jest XIX-wieczna szkoła powiatowa w Pułtusku, do której uczęszczał sam Gomulicki można domniemywać, że fabuła utworu nawiązuje w jakiś sposób do jego własnych doświadczeń szkolnych, natomiast trudno nazwać ten utwór stricte autobiograficznym.
„Wspomnienia niebieskiego mundurka” Wiktora Gomulickiego to powieść skierowana do dzieci i moździerzy. Wyróżnia ją 3-osobowa narracja, panoramiczny przegląd pewnego środowiska. Trudno tutaj wskazać jednego, dwóch głównych bohaterów. Różni uczniowie i ich historie przyciągają uwagę narratora. W ten sposób opowiada on o środowisku uczniów jednej klasy, ich różnych losach.
Warto także zaznaczyć, że do pewnego stopnia „Wspomnienia niebieskiego mundurka” pełnią rolę powieści wspomnieniowej. Odniesienie do rzeczywistej historii z życia autora powieści, szkoły z jego dziecięcych lat uprawniają do takiej interpretacji. Wzmacnia ją także sam tytuł, w którym pojawia się sformułowanie „wspomnienia”, sygnalizujące cofanie się przez narratora pamięcią do dawnych lat. Warto podkreślić, że Gomulicki wydaje powieść w 1906 roku, a więc jako dojrzały człowiek, a cofa się pamięcią o prawie 50 lat do czasu swojego dzieciństwa.
