Gloria victis - biografia autora
Eliza Orzeszkowa bez wątpienia należy do najważniejszych pisarek polskich okresu pozytywizmu. Jest jedną z pierwszych tak docenionych i znanych piszących kobiet w polskiej literaturze.
Urodziła się na Grodzieńszczyźnie w 1841 roku. Była córką adwokata o szerokich zainteresowaniach, który zgromadził spore zbiory, z których autorka mogła potem korzystać. Niestety zmarł, kiedy Orzeszkowa miała 3 lata, co sprawiło, że wychowywały ją wyłącznie kobiety. Jako młoda dziewczyna przyjechała do Warszawy, aby się kształcić. Poznała tutaj Marię Konopnicką, z którą połączyła ją przyjaźń na całe życie. W wieku 17 lat wyszła za Piotra Orzeszkę. Bardzo szybko odkryła w sobie nie tylko pasję o literatury, ale i niesienia pomocy słabszym. Razem z bratem męża założyła szkółkę wiejską. Te zainteresowania prowokowały jednak silny konflikt z mężem.
Znalazła się w środowisku białych przed powstaniem styczniowym. W jego trakcie brała udział w służbach pomocniczych. Sama ukrywała w domu także Romualda Traugutta, jednego z najważniejszych przywódców powstania. Przewiozła go aż do granicy Królestwa Polskiego. W tym czasie jej konflikt z mężem pogłębiał się jeszcze bardziej. Piotr Orzeszko za pomoc powstańcom został skazany na wywózkę na Sybir. W 1869 roku uzyskała unieważnienie małżeństwa i osiadła w Grodnie. Tutaj poświęciła się pracy u podstaw oraz pisarstwu. Zmarła w 1910 roku, tym samym, kiedy opublikowany został ostatni cykl jej utworów, czyli Gloria victis.
Twórczość Orzeszkowej dzieli się zwyczajowo na trzy główne okresy:
Pierwszy to lata 1866-1876, kiedy to dopiero kształtuje się światopogląd literacki autorki, powstaje wtedy kilka tekstów krytycznych oraz słynne powieści tendencyjne, w tym najbardziej znana Marta, a także choćby Pan Graba. Pojawia się już jednak wtedy widoczne zainteresowanie autorki kwestiami emancypacji.
Drugi okres to lata 1877-1891. To czas dojrzałego pisarstwa Orzeszkowej, kiedy powstają jej największe i najsłynniejsze teksty takie jak Nad Niemnem, Dziurdziowie, Cham. Wszystkie teksty to powieści realistyczne o szeroko zakrojonym tle społeczno-politycznym, mimo że o wielu tematach trzeba było mówić w tym czasie mową ezopową ze względu na dość ostrą cenzurę.
Trzeci, ostatni okres, to lata 1892-1910. Orzeszkowa jeszcze raz zmienia swój sposób pisania. Tym razem zwraca się w kierunku problematyki religijnej i etycznej. Sprzeciwia się tendencjom modernistycznym, co znajduje swój wyraz choćby w powieści Ad astra. W ostatnich latach życia, korzystając z nieco mniej ostrej cenzury, pisze teksty poświęcone bohaterom powstania styczniowego, zamknięte w cyklu Gloria victis, przywracające pamięci historycznej tamte wydarzenia.
