Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią - streszczenie szczegółowe
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest dziełem literackim anonimowego autora, chociaż mówi się, że utwór ten prawdopodobnie został zapisany w roku 1463 przez bratanka Mikołaja z Mierzyńca — Dawida z Mierzyńca.
Utwór powstał w latach 1463 – 1465. To średniowieczny wierszowany dialog moralistyczno–dydaktyczny.
Bohaterami dialogu są Mistrz Polikarp oraz ukazana w sposób alegoryczny Śmierć.
Następnie pojawia się Wielki Mistrz Polikarp, człowiek uczony, ambitny i inteligentny. Prosi on Boga o spotkanie ze Śmiercią, co też po chwili się spełniła. W tej chwili Mistrz dostrzegł przerażającą postać. Jest to kobieta w stanie rozkładu przepasana chustą. Postać jest chuda, blada i ma lekko żółtą twarz. Z oczu płyną jej krwawe łzy. Jej nos jej odpada, nie ma ust ani włosów. W ręce dzierży kosę. Mistrz Polikarp przestraszył się, gdy ujrzał kobietę.
Śmierć do niego przemówiła i zapytała o powód jego strachu. Kobieta zwróciła uwagę, że w końcu Mistrz prosił Boga o spotkanie ze śmiercią. Następnie wyjaśnia, że każdy si z nią spotka w momencie, gdy umrze. Kobieta również tłumaczy, że w tym momencie Mistrz Polikarp nie musi się jej obawiać, jednak zwraca uwagę, że kiedy przyjdzie po niego w dniu jego śmierci, to będzie musiał doznać cierpienia, odejdzie z tego świata i wtedy spotka ją w innych okolicznościach. W tej chwili pyta jednak Mistrza — dlaczego chciał ją spotkać. Mistrz dalej zlękniony mówi, że boi się śmierci i prosi ją o odrzucenie jej kosy.
Śmierć mówi, że tego nie zrobi, bo musi być gotowa do zabierania dusz. Wciąż wystraszony Mistrz Polikarp zadaje pytanie o początek istnienia śmierci. Kobieta odpowiada, że jej początków należy szukać w momencie, w którym Bóg stworzył człowieka, a ten dokonał grzechu — zerwał owoc zakazany z drzewa (tutaj wyrażone jako jabłko) i to właśnie ten występek wobec Boga (grzech) przyczynił się do jej powstania.
W tym miejscu rozpoczyna się dialog Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Uczony Mistrz Polikarp poprosił o odpowiedź na nurtujące go pytanie, czyli: Dlaczego Śmierć zabiera ludziom życie?
Kobieta odpowiedziała, że takie postępowanie leży w jej naturze. Śmierć czeka na każdego. Niezależnie od pozycji społecznej, majątku, zdrowia, wieku, zawodu, płci każdy z nich umrze, nie ma ucieczki przed śmiercią. W tym miejscu Śmierć mówi, że to ona zabiła: Goliata, Annasza, Kajfasza, Judasza, dwóch ukrzyżowanych łotrów. Następnie stwierdza, że jedynie raz naruszyła swoją kosę, a miało to miejsce wtedy, gdy uśmierciła Chrystusa. Przez to, że była w nim boska siła to tylko jemu udało się uniknąć śmierci (zmartwychwstał po trzech dniach). Wyjaśnia Mistrzowi Polikarpowi, że ma moc nad dobrymi ludźmi, jednak większą ma nad tymi złymi. Mistrz pyta, z kim śmierć będzie przystawać, jeśli wszyscy ludzie umrą. Kobieta pyta o powód dociekliwości uczonego, a następnie podkreśla, że przed śmiercią nie da się uchronić. W tym momencie Mistrz podejmuje się tematu lekarzy i ratowania przez nich ludzi.
Śmierć mu odpowiada, że lekarza zwodzą ludzi i leczą ich, zanim ona przyjdzie. Zwraca uwagę, że jeśli przyjdzie czas śmierci i o tym zadecyduje Bóg — to nie pomogą żadne lekarstwa i każdy człowiek musi umrzeć, a leki pomagają odsunąć w czasie śmierć, jednak nie chronią ludzi przed śmiercią i wolą Boga. Zwraca uwagę, że lekarze nie ma mocy, aby całkowicie pozbyć się śmierci. Następuje opowieść o sądzie Bożym.
Mistrz odpowiada, że rozumie, że wszystkich czeka śmierć, ale pyta, czy istnieje sposób, aby przed nią się ukryć. Śmierć odpowiada, że może próbować, jednak nie ucieknie przed śmiercią. Mistrz wyraża prośbę o zachowanie życia. Z kolei Śmierć jest zdegustowana postawą uczonego i mówi, że nikt przed śmiercią się nie ukryje. Tłumaczy, że mnisi nie boją się śmierci, bo są dobrymi ludźmi. Uważają oni, że śmierć pozbawi ich świeckiej żałości i pójdą do nieba. Kobieta podkreśla, że nie pozostawia nikogo bez zasłużonej kary za popełnione grzechy, a równocześnie mówi, że na ludzi, którzy unikają grzesznych pokus, czeka życie wieczne i wszelakie radości. Mistrz pyta na końcu co z ludźmi, którzy żyją zgodnie z wolą Boga. Śmierć pyta retorycznie, czy nie czytał on żywotów świętych — tu następuje opis ich życia i męczennictwa. Śmierć wyraża swoje zaskoczenie i w tym miejscu kończy się dialog Mistrza Polikarpa ze Śmiercią.
