1. RAMY CZASOWE.

Początek: rok 476 - zdobycie Rzymu przez Germanów.

Koniec - przyjmuje się różne daty:

Rok 1492 - wyprawa Kolumba i odkrycie Ameryki.

Rok 1450 - wynalazek druku.

Rok 1453 - zdobycie Konstantynopola przez Turków.

2. CHARAKTERYSTYKA ŻYCIA SPOŁECZNEGO I POLITYCZNEGO.

Średniowiecze zaczyna się w roku 476 (upadek Imperium Rzymskiego), a kończy - w roku 1492 (odkrycie Ameryki).

W Polsce początek średniowiecza przypada na rok 966.

Całe średniowiecze to okres panowania ustroju feudalnego. Jego istotnym elementem składowym była pańszczyzna - wyczerpujący obowiązek zmuszający chłopa do pracy na polu jego pana. Największą potęgą w tych czasach było duchowieństwo. Jest to epoka rozwoju miast i cywilizacji miejskiej, handlu, gospodarki. Znaczenie wśród stanów zdobywa rycerstwo, domagające się władzy oraz ograniczenia wpływów Kościoła. Grupa ta bogaci się znacznie podczas często organizowanych wypraw krzyżowych. Kultura o charakterze religijnym stopniowo zmienia się w kulturę świecką.

Uniwersalizm.

Cecha charakterystyczna dla średniowiecza. Cała Europa była podporządkowana jednej władzy - Kościoła. Jego dominacja była bezsporna, podobnie jak zwierzchnictwo papieża - także nad władzą świecką. Powszechnie stosowanym, niejako urzędowym językiem była łacina. Świadczy to o zorganizowaniu się Europy w jedną wielką całość kulturowo-społeczno-obyczajową o charakterze uniwersalnym.

Teocentryzm.

Światopogląd filozoficzny umiejscawiający Boga w centrum wszechświata i czyniący Go głównym punktem zainteresowania. Bóg w rozumieniu średniowiecznym uosabiał najwyższe cnoty platońskie: dobro, piękno i prawdę. Powszechnie uznawano wyższość wszystkiego co duchowe i religijne nad sprawami ziemskimi, doczesnymi. Starano się odczytywać rozsiane wszędzie po świecie znaki Boga, na przykład w zjawiskach przyrodniczych. Myśl ludzka skupiona była na śmierci i życiu, które po niej nastąpi. Religia i jej założenia dominowały w sztuce i literaturze.

3. KULTURA.

3.1. DUALIZM.

Dwie dominujące kultury:

1. duchowa

2. świecka

Dwa średniowieczne style architektoniczne:

1. romański (budowle masywne, z kamienia, o roli obronnej, mało światła)

2. gotycki (kościoły, katedry, budowle strzeliste i smukłe, z witrażami, dużo światła)

Dwa wzorce osobowe:

1. asceta (dobrowolnie umartwiający swe ciało aby dostąpić zbawienia)

2. rycerz (walczący za wiarę, króla i ojczyznę)

Dwa języki:

1. łacina (urzędowy)

2. narodowy

Dwa przeciwstawne światy:

Bóg ó Szatan

dobro ó zło

duch ó materia

idealizm ó materializm

dusza ó ciało

3.2. AKADEMIA KRAKOWSKA.

Pierwszy polski uniwersytet, założony przez Kazimierza Wielkiego, zbudowany przy wsparciu królowej Jadwigi. Uczelnia ta posiadała w średniowieczu spory autorytet. Zasługa Akademii Krakowskiej to między innymi przezwyciężenie typowej średniowiecznej metody nauczania, scholastyki (uzasadniania problemów i kwestii biblijnych drogą rozumową).

3.3. FILOZOFIE.

3.3.1. ŚW. AUGUSTYN.

Status człowieka w świecie nie jest jasno określony - ludzie są gdzieś pomiędzy aniołami a zwierzętami w hierarchii bytów. Wynika skąd tragizm ludzkiego losu. Dualizm: rozdarcie istoty ludzkiej na grzeszne, skłonne do upadku ciało i dominującą nad nim duszę. Bardzo krytyczny stosunek do cielesności i zmysłowości. Odkrycie przez człowieka prawdy nie może mieć miejsca na drodze poznania zmysłowego, lecz tylko poprzez łaskę Bożą. Łaska jest również niezbędnie potrzebna do moralnego życia, gdyż dobro i zło jest aktem dobrej woli człowieka, a dobra wola nie zawsze idzie w zgodzie z rozumem. Zło jest efektem odwrócenia się człowieka od najwyższego Dobra jakim jest Bóg.

3.3.2. ŚW. TOMASZ.

Człowiek powinien podjąć walkę z nękającymi go pokusami. Jego etyczne powinności to: moralność, cnota, posłuszeństwo wobec Boga.

Hierarchia bytów:

Bóg istota najdoskonalsza

anioły czysta

święci inteligencja

ludzie

zwierzęta

rośliny

rzeczy

Świat jest stworzony harmonijnie, dobrze rozplanowany przez Boga, który jest doskonały. Aspiracją każdego człowieka powinno być wznoszenie się wyżej.

3.3.3. ŚW. FRANCISZEK.

Powszechna miłość i harmonia ze wszystkim, co żyje. Prosta, radosna i wypływająca z miłości wiara w Boga. Miłosierdzie, ubóstwo i braterstwo. Stworzony przez Boga świat jest z natury dobry - zło to efekt ludzkiej słabości.

4. NAJDAWNIEJSZE ZABYTKI POLSKIEGO PIŚMIENNICTWA.

1. "Geograf bawarski"

IX w. Spis nazw plemion polskich.

2. "Dagome iudex"

X w. Najdawniejszy dokument polski. Mieszko I oddaje Polskę pod opiekę papieża. Pojawiają się polskie nazwy geograficzne.

3. "Kronika Thietmara"

X-XI w. Zawiera nazwy plemion (np. Ślężanie), nazwy rzek (np. Bóbr, Odra) i nazwy miast (np. Krosno).

4. "Bulla Gnieźnieńska"

XII w. Jest to rejestr dóbr Kościoła, "Złota Bulla języka polskiego" - występuje w niej 410 polskich nazw.

5. "Księga Henrykowska"

XIII w. Zawiera pierwsze zdanie w języku polskim: "Daj ać ja pobruczę a ti pocziwaj".

6. "Kazania Świętokrzyskie"

XIV w. Autor-kaznodzieja nadaje swoim kazaniom formę artystyczną, utrzymując je w podniosłym tonie. Adresaci - ludzie wykształceni.

7. "Kazania Gnieźnieńskie"

XV w. Tekst 103 kazań łacińskich, 10 polskich. Zabytek przekazany w 3 językach: niemieckim, polskim, łacinie.

8. "Bogurodzica"

Pierwszy napisany w języku polskim tekst mający religijny charakter.

9. "Psałterz Floriański"

Najstarszy spośród zachowanych przekładów Psalmów Dawida. Napisany w 3 językach: polskim, łacińskim i niemieckim. W średniowieczu psałterze pełniły funkcję modlitewnika.

10. "Psałterz Puławski"

XV w. Modlitewnik. Każdy psalm opatrzony jest komentarzem.

11. Apokryfy

Przedstawiają często wymyślone żywoty świętych i Rodziny Świętej.

12. "Roty sądowe"

Zawierają formuły przysiąg sądowych.

13. "Biblia Szaroszpatacka"

pierwszy i zarazem jedyny polski przekład Pisma Świętego.

5. POEZJA RELIGIJNA.

5.1. RODOWÓD I PODZIAŁ NA RODZAJE.

Polska literatura religijna z okresu średniowiecza obejmuje bardzo wiele utworów, z których niestety tylko część zachowała się do czasów współczesnych. Dzieła były zazwyczaj anonimowe. Poezja reprezentuje punkt widzenia świata i człowieka oparty na wierze i związanych z nią doświadczeniach, często zawiera wątki biblijne.

5.2. "BOGURODZICA".

Jedna z najstarszych pieśni polskich o charakterze modlitewnym. W pierwszej zwrotce znajduje się błaganie skierowane do Chrystusa za pośrednictwem Maryi. Zaczyna się ona apostrofą do "Bogurodzicy". Po apostrofie następuje prośba, by Maryja pozyskała u swego syna łaski dla ludzi. W drugiej strofie znajduje się modlitwa skierowana bezpośrednio do Chrystusa (nazwanego "bożycem", czyli synem Boga), przywołany zostaje także Jan Chrzciciel, mogący wesprzeć ludzkie błaganie. Na końcu zwrotki zawarta jest prośba, by Chrystus zapewnił ludziom "na świecie zbożny (szczęśliwy) pobyt", a po śmierci "rajski przebyt" (wieczne trwanie w niebie).

Trzy hipotezy dotyczące powstania utworu:

  1. schyłek X wieku.
  2. przełom XII i XIII wieku.
  3. hymn dynastii Jagiellońskiej - XIV wiek.

Cechy charakterystyczne:

    • precyzja kompozycji (regularność);
    • apostrofy;
    • rozkaźniki
    • rymy parzyste;
    • wiersz zdaniowy (koniec wersu równa się końcowi zdania);
    • parabolizm składniowy (regularne występowanie tych samych elementów składniowych).

Archaizmy

  • fonetyczne (wyrazy mające dzisiaj inne brzmienie);
  • leksykalne (wyrazy współcześnie nie używane);
  • semantyczne (wyrazy które znaczą dzisiaj co innego);
  • składniowe (dawne zasady budowy zdania, które dzisiaj już nie funkcjonują);
  • fleksyjne (wyrazy stosowane do dziś, ale w innej formie gramatycznej).

5.3. "ROZMYŚLANIA PRZEMYSKIE".

Opowieść o życiu Świętej Rodziny, luźno oparta na wątkach znanych z Ewangelii. Napisana została w sposób barwny i żywy, przybliżający "maluczkim" codzienne życie Jezusa i Matki Boskiej, z zachowaniem realiów obyczajowych. Jest to typowy przedstawiciel gatunku apokryfów - opowieści o życiu Św. Rodziny, które nie weszły w skład Pisma Świętego, gdyż zawierają wiele elementów będących wytworem wyobraźni ich autora. Funkcjonowały ustnie, niektóre zostały spisane.

5.4. "LAMENT ŚWIĘTOKRZYSKI" ("ŻALE MATKI BOSKIEJ POD KRZYŻEM").

Utwór z gatunku tzw. skargi - żalu Maryi pod krzyżem. Liczy 20 zwrotek. Maryja przedstawiona została jako zwykła matka i kobieta, która musi patrzeć na męczeńską śmierć na krzyżu swego jedynego syna. Żali się na sytuację, jaka Ją spotkała. Jej cierpienie jest wręcz fizyczne: "Spróchniało we mnie ciało i moje wszytki kości". Nigdy nie przypuszczała, że urodziła swego syna po to, by patrzeć jak on cierpi katusze na krzyżu. Bardzo chce mu jakoś pomóc: napoić, obetrzeć krew - ale wie że nic nie może zrobić. Utwór kończy się apostrofą do matek: niech modlą się, aby podobny los nie spotkał nigdy ich dzieci.

5.5. GATUNKI LITERACKIE.

5.5.1. LIRYKA:

  • miłosna;
  • satyra;
  • hymn;
  • pieśń;
  • psalm (modlitewnik).

5.5.2. EPIKA:

  • hagiografia (żywoty świętych, utwory o charakterze parenetycznym, model postawy - asceta);
  • epos rycerski;
  • romans rycerski;
  • kronika (utwór historiozoficzny);
  • kazanie;
  • apokryf (opowieść o życiu Św. Rodziny, która nie weszła w skład Pisma Świętego);
  • traktat.

5.5.3. DRAMAT:

  • moralitet;
  • liturgiczny;
  • misterium.

6. POLSKA POEZJA ŚWIECKA.

Utwory o charakterze pouczającym, dydaktycznym, moralizatorskim, nie związane z problematyką religijną.

6.1. TEMATYKA:

  • obyczajowa

"O zachowaniu się przy stole" - przykład średniowiecznej poezji polskiej nieznanego autora. Przypuszcza się, że przydomek Słota, którym podpisano wiersz, pochodzi od nazwy wsi Słota lub Złota, co było wówczas częstą praktyką. Utwór zawiera elementy satyryczne. Autor formułuje wypowiedź tak, aby odbiorca sam się zorientował, jakie zachowanie uważane jest za niewłaściwe. Chodzi mu o ogólne zasady obycia, a także zasady postępowania wobec kobiet (m.in. wychwalanie). Utwór jest przykładem wiersza intonacyjno-zdaniowego, zamkniętego klamrą kompozycyjną.

  • satyryczna

"Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią" - śmierć ma tutaj różne oblicza. Posiada cechy groźnej władczyni i jest równocześnie mistrzem, nawet kaznodzieją, gdy objaśnia Polikarpowi różne kwestie teologiczne i egzystencjalne. Ale jest też katem: jej pomysłem są wymyślne tortury i specjalne rodzaje śmierci przewidziane dla ludzi występnych. W rozmowie z Polikarpem Śmierć tłumaczy, że otrzymała od Boga zadanie i teraz wykonuje tylko należącą do niej pracę. Rozpoczyna taniec, w którym jej partnerami stają się wszyscy ludzie.

"Satyra na leniwych chłopów" - satyryczne przedstawienie pozorowania przez chłopów pracy pańszczyźnianej. Utwór wykorzystuje poetykę kontrastu: prostota, szczerość, prawość wyglądu chłopskiego kłóci się z obłudnością i fałszywością jego natury.

Archaizmy:

  • semantyczne
  • leksykalne
  • historyczne
  • fonetyczne
  • fleksyjne

"Pieśń o zamordowaniu Jędrzeja"

Historia o zamordowaniu szlachcica, który, niezadowolony z naprawienia swojej zbroi, ukarał śmiercią płatnerza. Ten czyn spotyka się z ogromnym wzburzeniem i wściekłością tłumu, który rzuca się na Tęczyńskiego. Mimo ucieczki zostaje on złapany i zabity. Utwór o nierównościach społecznych średniowiecza.

7. EPIKA ŚREDNIOWIECZNA.

7.1. "PIEŚŃ O ROLANDZIE".

Trójczłonowa kompozycja. Część pierwsza: zasadzka przygotowywana przez zdradzieckiego Ganelona. Część druga: honorowa walka napadniętego z ukrycia Rolanda i jego żołnierzy. Część trzecia: zemsta Karola Wielkiego za śmierć jego siostrzeńca. W "Pieśni o Rolandzie" główny bohater, mianowany dowódcą tylnej straży wojska królewskiego, decyduje się nie wzywać pomocy, gdy on i jego żołnierze zostają z ukrycia zaatakowani - byłaby to ujma dla jego rycerskiego honoru. Wojsko Karola Wielkiego, wracające z wojny z Saracenami w Hiszpanii, słyszy róg Rolanda dopiero wtedy, gdy jest już po bitwie. Roland umiera, mając jednak świadomość swojej wyższości nad poganami, którzy wygrali dzięki zdradzie. Czyn Rolanda spowodowany jest tym, że średniowieczny rycerz wyżej cenił sam sposób prowadzenia walki, niż jej wynik - bitwa z poganami była powodem do nieśmiertelnej chwały.

7.1.1. ARTYZM FORMY.

Epopeja rycerska charakteryzuje się przede wszystkim podniosłym, pełnym patosu tonem. Anonimowy autor często stosuje hiperbolizację (wyolbrzymienie cech danego zjawiska lub przedmiotu). Do narracji włączane są także bezpośrednie wypowiedzi bohaterów - połączenie formy epickiej z dramatyczną.

7.2. KRONIKI.

7.2.1. CECHY I ZADANIA:

  • chronologia wydarzeń;
  • prosty, chociaż nie pozbawiony retorycznych ozdobników język;
  • styl podniosły, patetyczny;
  • brak krytycyzmu (wiarygodność faktów nie była sprawdzana);
  • funkcja dydaktyczna (pouczenie płynące z wydarzeń);
  • elementy fikcyjne (mowy, anegdoty, listy, pieśni);
  • przesadna idealizacja władców;

7.2.2. POLSCY KRONIKARZE I ICH DZIEŁA

  • "Kronika" Galla Anonima;
  • "Kronika Wielkopolska" Gocława Baszka z XIII wieku (daty; narracja historyczna: logiczna, przyczynowo-skutkowa);
  • "Kronika Janka z Czarnkowa";
  • "Kronika Wincentego zwanego Kadłubkiem" XIII wiek (oparta na zmyśleniach o charakterze fantastycznym, np. opis zwycięstwa legendarnych polskich władców nad Juliuszem Cezarem - Kadłubkowi chodziło o uświetnienie naszej przeszłości narodowej);
  • "Kronika Jana Długosza" XV wiek (dzieje Polski do XV wieku, konflikt polsko-krzyżacki).

7.3. KRONIKA GALLA ANONIMA.

Gall Anonim:

życie: przełom XI i XII wieku;

Francuz, benedyktyn;

przebywający na dworze króla Bolesława Krzywoustego;

jego kronika powstała na zamówienie władcy.

7.3.1 TREŚĆ:

Trzy księgi:

1 Księga pierwsza: rozpoczyna ją opis ziem polskich, opis działalności pierwszych władców (Popiel, Piast, Ziemowit, Leszek i Siemomysł), kończy - opis cudownego poczęcia Bolesława Krzywoustego.

2 Księga druga: opis młodości księcia Bolesława Krzywoustego.

3 Księga trzecia: opis jego czynów jako władcy dojrzałego; księga kończy się w 1113 roku.

"Kronikę" Galla Anonima określić można jako kronikę trzech Bolesławów. Dzieje dynastii Piastów mają w ujęciu pisarza pewien określony sens. Powstała ona z Bożego nakazu - odzwierciedla go legenda o tajemniczych przybyszach goszczących w chacie Piasta oraz symboliczne odzyskanie wzroku przez Mieszka I (czyli przyjęcie przez niego chrztu). Rozkwit dynastii przypada na lata panowania Bolesława Chrobrego - władca ten ukazany jest jako rycerz idealny, charakteryzujący się szlachetnością, dzielnością, sprawiedliwością i pobożnością. Upadek rodu Piastów spowodowany jest przez negatywne cechy Bolesława Śmiałego, jego pychę, próżność i gwałtowność, a bezpośrednio - przez jego rozkaz stracenia biskupa Stanisława. Potęgę dynastii odbuduje dopiero Bolesław Krzywousty, zwycięski wódz wielu wojen z Niemcami, Pomorzanami, Prusami i Czechami.

7.4. UTWORY O TEMATYCE MIŁOSNEJ.

7.4.1. "DZIEJE TRISTANA I IZOLDY".

Jest to historia o tryumfie i sile uczucia. Od chwili przypadkowego, wspólnego wypicia napoju miłosnego Tristana, rycerza i siostrzeńca króla Marka, oraz Izoldę, żonę Marka, łączyła niepohamowana, trwała i wielka miłość. Ich uczucie było silniejsze niż obowiązek wierności małżeńskiej Izoldy czy lojalność Tristana wobec swego wuja. Wiedząc, że król nie może się dowiedzieć o tym związku, spotykali się potajemnie. Ich życie było od tej pory jednym pasmem cierpień i tęsknoty, a także przeszkód do pokonania i niebezpieczeństw. Miłość była jednak silniejsza od zwątpienia, niewygód, mocniejsza wręcz od ich samych. Miłość Tristana i Izoldy przetrwała ich śmierć - z grobu Tristana wyrósł głóg, który, mimo częstego ścinania, wciąż odrastał i zanurzał się w grobie Izoldy.

7.4.2. "HELOIZA I ABELARD".

Symbol nieszczęśliwej miłości; symbol miłości sławnego człowieka, intelektualnej chwały swego wieku, i pięknej, młodej, rozumnej, wykształconej kobiety. Abelard był teologiem i filozofem francuskim, Heloiza - jego nieletnią uczennicą. Wzięli potajemny ślub, mieli syna. Gdy wuj Heloizy, jej prawny opiekun, dowiedział się o małżeństwie, nasłał na Abelarda zbójców, którzy go wykastrowali. Nieszczęśliwi kochankowie poszli do zakonu, zachowując jednak ze sobą korespondencyjną łączność przez całe życie.

8. TYPY TEATRU ŚREDNIOWIECZNEGO.

1. Dramat liturgiczny - był częścią mszy św. poprzedzającą zmartwychwstanie. Tematycznie związany z Wielkim Tygodniem.

2. Misterium - widowisko teatralne ukazujące fragmenty Biblii, które wiążą się z tajemnicami wiary (np. Sąd Ostateczny).

3. Moralitet - gatunek dramatu o charakterze moralizatorskim, dydaktycznym. Pokazuje zło i dobro człowieka, poucza jaką drogę należy wybrać. Bohater: zwykły, bezimienny człowiek (everyman), napotykający na swojej życiowej drodze alegorię zła i dobra - musi dokonać między nimi wyboru. Na końcu utworu czeka go nagroda lub kara (niebo lub piekło). Utwór o charakterze uniwersalnym.

4. Intermedia - przerwy podczas wystawiania sztuki, nie miały tematyki biblijnej ani religijnej.

9. WZORCE PARENETYCZNE.

9.1.1. ASCETA:

  • przyjmuje cierpienie i poniżenia z pokorą;
  • umartwia dobrowolnie swoje ciało i duszę;
  • wyrzeka się majątku, bogactw, dóbr doczesnych, zaszczytów - wybiera ubóstwo;
  • nieustannie się modli i kieruje swe myśli ku Bogu;
  • ucieka od rozgłosu, sławy;
  • pokorny;
  • anonimowy.

św. ALEKSY - "Legenda o świętym Aleksym"

Był synem rzymskiego księcia, pochodził z bogatej rodziny. Zgodnie z nakazem ojca wziął ślub, jednak w noc poślubną porozmawiał ze swoją żoną, wyjawiając jej decyzję opuszczenia domu. Następnego dnia rozdał ubogim swój majątek, a sam został żebrakiem. Odwracając się od ziemskiego życia, całe dnie poświęcał na modlitwę, umartwianie ciała i doskonalenie duszy. Widząc jak cierpi i marznie, Matka Boska zstąpiła z nieba i poprosił zakrystiana, aby wpuścił Aleksego do środka. Przez 16 lat Aleksy żył w skrajnym ubóstwie pod schodami własnego domu, nierozpoznany przez rodzinę i służbę. Gdy umarł, rozdzwoniły się dzwony w całym Rzymie, a zapach jego ciała miał moc uzdrawiania. W jego uroczystym pogrzebie uczestniczył cesarz, kardynałowie, a nawet papież, oddając mu pośmiertny hołd.

9.1.2 ŚWIĘTY:

  • pokorny;
  • miłosierny;
  • często się modli;
  • rezygnuje z dóbr materialnych;
  • przyjmuje pogardę i cierpienie z radością;
  • żyje w zgodzie z naturą i stworzeniami Boskimi;
  • cieszy się z życia.

św. FRANCISZEK - "Kwiatki św. Franciszka"

Pochodził z bogatej kupieckiej rodziny. Po przełomie moralnym postanowił rozdać majątek biednym i służyć Bogu w ubóstwie. Wędrował głosząc miłość, radosną wiarę i życie w zgodzie z naturą. Założył zakon franciszkanów.

9.1.3 RYCERZ ŚREDNIOWIECZNY

  • odważny;
  • bogobojny;
  • honorowy;
  • waleczny;
  • szarmancki wobec dam;
  • dbały o sławę, zwłaszcza pośmiertną;
  • żyje w zgodzie z kodeksem rycerskim;
  • patriota, wierny ojczyźnie;
  • wierny sługa króla i Kościoła.

9.1.4 WŁADCA DOSKONAŁY

  • mądry;
  • sprawiedliwy;
  • miłosierny chrześcijanin;
  • dobry wódz;
  • altruistyczny, skory do poświęceń wobec poddanych i państwa;
  • walczący w imię Boga i Kościoła chrześcijańskiego;
  • szerzy wiarę wśród plemion pogańskich.

9.1.5 PRZYCZYNY WYKREOWANIA TAKICH WZORCÓW OSOBOWYCH:

  • teocentryczny światopogląd epoki;
  • życie na ziemi jako okres przejściowy, prymat życia duchowego, wiecznego;

10. CECHY POETYKI.

10.1. CECHY LITERATURY ŚREDNIOWIECZA:

  • alegoryczność;
  • zmysłowość, plastyczność;
  • idealizacja świata;

10.2. NAWIĄZANIA W LITERATURZE EPOK PÓŹNIEJSZYCH.

"Bema pamięci żałobny rapsod"

Nie jest realnym opisem pogrzebu (nie pasują postaci, np. płaczki, i rekwizyty), lecz wystylizowanym na pogrzeb średniowieczny.

Bardzo dynamiczny opis, oddziaływujący na zmysły czytelnika:

  1. nazwy barw:
  • "pozieleniałe wawrzynem"
  • "topory pobłękitniałe od nieba"
  • "czarne czeluście"
  1. nazwy ruchu:
  • dynamika
  • porównania do innych rodzajów ruchu
  1. nazwy dźwięku:
  • plusk
  • tłukące się naczynia
  • głos trąb
  • muzyka kościelna

11. NAWIĄZANIA DO ŚREDNIOWIECZA W LITERATURZE NASTĘPNYCH EPOK.

Wartości i motywy podejmowane przez literaturę średniowieczną stanowią źródło inspiracji także dla późniejszych pisarzy i poetów:

  • "Opowieści małżonki Świętego Aleksego" - wiersz Kazimiery Iłłakowiczówny. Pisany z perspektywy żony św. Aleksego, porzuconej przez niego na rzecz życia w nędzy i pokorze, podejmuje polemikę z reprezentowaną przez ascetę postawą.
  • "Grażyna" - główna bohaterka jest altruistyczna, skłonna do poświęceń. Najwyższe idee to dla niej ojczyzna i sława uzyskana w walce.
  • "Konrad Wallenrod"
  • "Don Kichot" - utwór parodystycznie odwołujący się do tradycji eposów i romansów rycerskich.

12. UZUPEŁNIENIE.

12.1. SZTUKA.

Malarstwo:

Albert Durer

Hans Memling "Wizja sądu ostatecznego"

Hieronymus Bosch

12.2. LITERATURA OBCA:

"Pieśń o Nibelungach"

"Rycerze okrągłego stołu"

Francois Villon "Wielki Testament"

Dante Aligieri "Boska Komedia" (przełom epok)

12.3. POJĘCIA:

hagiografia (żywoty świętych);

memento mori (pamiętaj o śmierci);

danse macabre (taniec śmierci; równość wszystkich ludzi wobec śmierci, egalitaryzm, demokratyzm);

chansons de geste (pieśni o czynach);

pareneza (propagowanie określonych wzorców osobowych).