Romantyzm rozwijał się w XVIII oraz XIX wieku. Podłożem politycznym powstania romantyzmu były ruchy wolnościowe na podstawie, których opracowano koncepcje niepodległościowe dla państw europejskich. Owe zmiany przejawiały się w życiu codziennym, także w kulturze oraz sztuce, jak również w literaturze. Literatura służyła jako narzędzie do ukazywania określonych działań patriotycznych oraz rozpowszechniania ideałów wolności narodowej, miała pobudzać tożsamość narodową. Poetą stał się wieszcz narodowy, który spełniał rolę duchowego przywódcy.

Jednym z podstawowych tematów twórczości literackiej okazała się kwestia odzyskania wolności oraz przyszłość danego kraju. Pisarz stawał się swego rodzaju przywódca narodu, jego dzieła wspierały myśli patriotyczne o jedności narodu i państwa, zachęcały do walki o niepodległość. Szczególna rola przypadła romantyzmowi polskiemu, bowiem naród polski znajdował się w niezwykle trudnej sytuacji. W związku z tym Polacy potrzebowali zachęty do walki o wyzwolenie spod władzy zaborcy, należało obudzić w nich ducha walki, który będzie krzepił ich serca. W tym kontekście pisarze mieli wiele do zdziałania.

Okazało się, że w literaturze polskiej epoki romantyzmu często sięgano do tematu walk narodowowyzwoleńczych. Postacie występujące w dziełach działały na rzecz państwa i dobra swego narodu, nie wahali się przed złożeniem ofiary, często poświęcali swoje życie w imię ojczyzny. Swoje dzieła publikowali m. in. Adam Mickiewicz oraz Juliusz Słowacki, także Zygmunt Krasiński. Ich dzieła na Zasze zapadły w pamięci prawdziwych patriotów, budziły ducha narodowego.

Jednym z utworów nawiązującym do sytuacji naszego kraju jest "III cześć Dziadów" Adama Mickiewicza. Wydarzenia prezentowane w tym dziele dotyczą sytuacji narodu polskiego po porażce słynnego powstania listopadowego. Owe doświadczenie było niezwykle bolesne. W tej sytuacji pisarz nie mógł pozostać człowiekiem obojętnym na wydarzenia historyczne, w ten sposób znalazły one wyraz w omawianym dziele. Celem pisarza okazała się prezentacja losów narodu, który był nadal prześladowany i ciemiężony. Ponadto przedstawiono wizję przyszłości narodu polskiego. Ów dramat miał wspomagać ludzi walczących o odzyskanie niepodległej Polski, miał pokazywać, że trud Polaków nie pójdzie na marne. Pisarz pokazał prawdziwa rzeczywistość ówczesnego okresu. Wielu ludzi trafiało do wiezienia, powodem było ich polskie pochodzenie. Ludzie byli zsyłani na Sybir. Tam doświadczali wielkich męczarni, także nieludzkiego traktowania, często przymierali głodem, skazywano ich na tortury, nie mieli możliwości spotkania się z najbliższymi. Jednak nie poddawali się, z wielkim oddaniem manifestowali swoje stanowisko wobec spraw ojczyzny.

Adam Mickiewicz sięgał po dobitne porównania, przykładem mogą być analogie do postaci Chrystusa, który także jak naród polski cierpiał w imię dobra całego ogółu. Poza tym wyraźne przywołanie postaci Chrystusa, który cierpi przywołuje na myśl tragiczną wizję sytuacji Polski. Motyw ten miał wielkie znaczenie dla ludzi, którzy wyznawali religię chrześcijańską, miał wpływ na religijne przesłanie całej walki narodowowyzwoleńczej. Niezwykle istotnym elementem, który wpływał na charakter narodowowyzwoleńczy całego dzieła jest pojawienie się postaci, które posiadają odpowiedniki autentycznych osób, które działały w stowarzyszeniu filomatów. Poza tym w "III części Dziadów" mamy do czynienia z krytyką społeczeństwa oraz tego, czym się na co dzień zajmują. Krytyczny stosunek pisarz wyraża w stosunku do arystokracji, dla niej najważniejsze okazują się dobra materialne, one biorą górę nad dobrem całego narodu. Ludzi ogarnęła ogólna znieczulica, nie potrafią się zainteresować sprawami narodu, są zajęci własnymi potrzebami. Nie chcą poruszać kwestii narodowych, bowiem one wydają się być niebezpieczne. Ludzie nie są w stanie zjednoczyć się, aby osiągnąć wspólny cel. W jednym z charakterystycznych fragmentów "Dziadów" ukazana została sytuacja tragiczna, której doświadcza naród polski. Adam Mickiewicz powołuje do życia postać, która chce ocalić ukochana ojczyznę. W ten sposób bohater ten jest przedstawicielem polskiego społeczeństwa, jest zdolny ofiarować swoje życie za innych Polaków. Chęć posiadania władzy prowadzi go do wypowiadania bluźnierstw w kierunku samego Boga. Jednak ostatecznie Konrad ponosi porażkę, bowiem działa w pojedynkę. Ratunkiem dla całego narodu jest wspólne podjęcie działań przeciw wrogowi.

Kolejnym dziełem, w którym poruszono temat walki narodowowyzwoleńczej jest "Kordian" autorstwa Juliusza Słowackiego. Kordian doświadcza wielu przygód w swoim życiu, jednak ostatecznie znajduje swój cel życia, chce podjęć walkę w imię wolności oraz niepodległości całego narodu. Wartością priorytetową w jego życiu jest dobro ojczyzny. Celem jest odzyskanie wolności, takie działanie nadawało jego życiu rzeczywisty sens. Jednak Kordian także podejmuje działania jednostkowe, w tej sytuacji ponosi porażkę. Nie rezygnuje z przekonania, że sensem jego doczesnego życia jest działalność patriotyczna.

Wspomniane powyżej dzieło nawiązuje do problemów związanych z egzystencja narodu polskiego, który przezywa dramatyczne chwile. Pisarz krytycznie wypowiada się na temat ludzi uwikłanych w aktualny system polityczny. Jego bohater jest działaczem oraz bojownikiem, także głębokim patriotą, który chce poświęcić własne życie w imię ogółu, chce dokonać określonych czynów. Pisarz opowiada się za takim postępowaniem, które w przyszłości może zaowocować wolnością obywateli. Jego życiowa rolą jest walka w imię wyznawanych wartości, dodatkowo wskazuje się popełnione w przeszłości błędy.

Zygmunt Krasiński nawiązuje do problemu walki narodowowyzwoleńczej w utworze o tytule "Nie-boska komedia". Tematyka patriotyczna jest niezwykle ważna w twórczości tego pisarza, jednak nie miał on możliwości uczestniczyć w powstaniu listopadowym. Osobistym marzeniem było uczestnictwo w walkach zbrojnych jego narodu. W dziele mamy do czynienia z dwoma obozami, jeden to arystokracja, przedstawiciele tego stanu mają jasne cele. Główny bohater jest jednym z przedstawicieli tego obozu. W drugim zgrupowaniu przeważają rewolucjoniści, którzy pałają nienawiścią oraz chęcią zemsty. W utworze pojawia się wiele słów krytyki wobec tych, którzy nie liczą się z dobrem całego narodu. Krasiński kieruje słowa krytyki podobnie jak czynił to sam Adam Mickiewicz w swych utworach. Z pogardą spotyka się działanie na korzyść interesów prywatnych. Podobne słowa są kierowane pod adresem ludu, który nie jest w stanie opracować programu walki narodowowyzwoleńczej. Nie ma tu planów dotyczących przyszłości, jednak ludzie pałają rządzą zemsty, nie liczą się żadne ideały patriotyczne. Krasiński obawia się świata pozbawionego tradycji, gdzie będzie tylko miejsce na walkę oraz morderstwa. Autor uczula czytelnika, aby nie dał się omamić groźnemu niebezpieczeństwu.

Podsumowując powyższe rozważania warto zaznaczyć, że w utworach z epoki romantyzmu często podejmowano temat walki o niepodległość naszego kraju. Wiązało się to z ówczesną sytuacją polityczną kraju oraz przekonaniami ludzi, którzy uważali się za patriotów. Ludzie dopuszczali myśli o przyszłych nieszczęściach oraz niepowodzeniach obywateli. W ten sposób artyści chcieli zapobiec długotrwałej niewoli ojczyzny. W tym kierunku sięgnęli po walkę słowem, która miała być skutecznym narzędziem rozpowszechniania ideałów narodowych. Za pomocą dzieł docierali do przekonań ludności, ich celem było wskrzeszenie idei wyzwolenia narodowego. Biorąc pod uwagę ówczesną sytuacją było to doskonałe działanie na rzecz dobra całego kraju, miało wspierać idee wyzwolenia narodowego.