Twórcy renesansowi zwrócili się w stronę tradycji greckiej i rzymskiej oraz biblijnej. Watki i postacie biblijne porównywano do starożytnych. Zachwycano się pieśniami Horacego, przemówieniami Cycerona, czytano Platona. Kochanowski pisząc "Pieśni" sięgnął do tradycji rzymskiego poety Horacego i jego wierszy "Carmina". Powstawały nowe tłumaczenia Biblii. Wysoko cenionym dziełem Jana Kochanowskiego jest "Psałterz Dawidów", przetłumaczony na język polski zbiór psalmów Dawidowych. Poeta nie przekładał psalmów z oryginału hebrajskiego, lecz z tłumaczenia łacińskiego. W literaturze polskiej widać wpływ tradycji greckiej i rzymskiej. Jan Kochanowski uważany był za najwybitniejszego "hellenistę", jego poezje miłosne polskie i łacińskie nawiązują do twórczości Anakreonta. Przełożył III księgę Iliady. Elegie stanowią przejęcie starożytnych wyrażeń, sytuacji. Autor wzorował się na Tibullu, Propercjuszu, Owidiuszu, Wergiliuszu. W jego dorobku poetyckim widać ślady zainteresowania tragedia grecką, mitem trojańskim ("Odprawa posłów greckich"). Szymon Szymonowic poświecił kobietom trojańskim tragedię łacińską "Pentesilea". Łukasz Górnicki przełożył tragedię Seneki "Trojanki". Dużą popularnością cieszyła się wtedy "Antologia palatyńska". Dużą rolę odgrywała grecka myśl filozoficzna, przede wszystkim Arystotelesa i Platona. Dzieła starożytnych poetów były na nowo publikowane. Literatura i kultura starożytnego Rzymu najważniejszym elementem tradycji literackiej. Szczególna rolę odegrali Marek Tulliusz Cicero, filozof rzymski i Horacy. Byli wzorami do naśladowania, badacze wyodrębniają dwa nurty w kulturze renesansu- cyceronianizm i horacjanizm. Cyceronianizm funkcjonował w kulcie postaci i dzieł Cycerona i w naśladowaniu pism cycerońskich. Naśladowano jego mowy, listy. Odwoływano się później do idei etycznych Cycerona ("Dworzanin polski" Górnickiego). Twórczość Horacego stała się przedmiotem uwielbienia. Jego "De arte poetica" był elementem teorii poezji, jego "Carmina" (pieśni) tłumaczono, parafrazowano, czerpano z nich motywy, tematy, cytaty. Horacjańską pochwałę wsi naśladowali liczni twórcy (m.in. J. Kochanowski "Pieśń świętojańska o Sobótce"). Watki mitologiczne czerpano z "Metamorfoz" Owidiusza. "Eneidę" Wergiliusza tłumaczył Andrzej Kochanowski, brat Jana. Filozofia stoicka jest obecna w "Pieśniach" i "Trenach" J. Kochanowskiego. Gatunki literackie przejęte z literatury greckiej, rzymskiej i łacińskiej pełniły ogromną rolę. Naśladowanie twórców starożytnych było punktem odniesienia ówczesnej twórczości.
