Renesans to okres w dziejach kultury europejskiej, który rozpoczął się w połowie XIV wieku. Jego schyłek przypada na koniec XVI wieku. Termin "odrodzenie" oznaczał powrót w kulturze, nauce i sztuce europejskiej do osiągnięć cywilizacji antyku. Przypominano dzieła starożytnych pisarzy, wznawiano je i czytano. Kolebką renesansu były Włochy, a potem nowe prądy rozpowszechniły się w innych krajach Europy zachodniej i środkowej. Polskie odrodzenie zamyka się datami od 2 polowy XVI wieku- 1 polowy XVII wieku. Wzrosło zainteresowanie człowiekiem, zrodził się humanizm renesansowy. Hasłem humanistów stały się słowa Terencjusza "Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce". Humaniści głosili radość życia, dążenie do szczęścia. Jan Kochanowski był typowym humanistą, najwybitniejszym twórcą epoki renesansu, wszechstronnie wykształconym człowiekiem. Nie były mu obce języki klasyczne, poznał literaturę i filozofię starożytną. Znane mu były dzieła Erazma z Rotterdamu. Studiował w Królewcu, w Padwie, podróżował. Pisał pieśni, fraszki, elegie według reguł klasycznych. W swoich utworach przedstawił poglądy na świat i życie. O renesansowym obliczu jego twórczości świadczą filozoficzne poglądy poety, nawiązywał do epikureizmu i stoicyzmu. Świat uznawał za wielką harmonię, wielbił człowieka, podkreślał wartość przyrody i wsi. We fraszce "Na zdrowie" pochwalił wartość zdrowia. Zdrowie to najważniejsze , co człowiek może otrzymać od losu. Kochanowski zwraca się z prośbą , by zdrowie było zawsze w jego domu. Skontrastował prawdziwą wartość zdrowia z pozorną wartością przedmiotów martwych, tego, co przemija. "Na dom w Czarnolesie" to pochwała domu. Poeta sformułował moralny program życia szczęśliwego, na które składają się : zdrowie, życzliwość, czyste sumienie, "nieprzykra starość". We fraszce "Na lipę" podmiotem lirycznym jest lipa. Fraszka przedstawia idylliczną naturę, która daje szczęśliwy byt. Lipa zaprasza pod swoje konary, roztacza własne uroki, zachwala śpiew słowików, usypiający szum liści. Pojawiają się w utworze liczne epitety: "rozstrzelone cienie", "wonny kwiat", "słodki sen", "pracowite pszczoły", "chłodne wiatry".
"Pieśń świętojańska o Sobótce" przedstawia arkadyjski obraz wiejskiego życia. Kochanowski chwali pracę, życie zgodne z naturą, życie rodzinne. Wiejskie życie wymaga wielkich trudów, ale umożliwia osiągniecie szczęścia. Wieś to arkadia. Panna XII śpiewa :
" Wsi spokojna, wsi wesoła,
Który głos twej chwale zdoła ?
Kto twe wczasy, kto pożytki
Może wspomnieć zaraz wszystki ?"
W "Trenach" poeta opisał ból i cierpienie po stracie córki Urszulki. Wypowiedział się jako zrozpaczony ojciec, poeta- humanista. Przestał Wierzyc w prawdy głoszone przez Kościół, rozwinął się kryzys światopoglądowy, bunt przeciwko Bogu. Poeta zauważył, że wiedza i mądrość nie są w stanie ocalić przed cierpieniem. Recepty stoików, by zachować dystans wobec nieszczęść okazały się bezużyteczne. Kochanowski w chwili osobistego dramatu okazał się taki sam jak ludzie prości, z wielką siłą przeżywający tragedię. Jan Kochanowskiego nazwano "ojcem literatury polskiej". Dbał o jasność w wyrażaniu swoich myśli i uczuć. Pierwsze utwory pisał w języku łacińskim, spotkanie z Ronsardem pozostawiło głębokie przekonanie, że można tworzyć w języku narodowym, późniejsze utwory Kochanowski tworzył po polsku. Wzbogacał obrazy poetyckie przez bogactwo środków artystycznego wyrazu, takich jak : epitety, przenośnie, porównania, anafory, przerzutnie, omówienia. Udoskonalił wiersz sylabiczny, wprowadził wiersz biały. Wprowadził na stałe do literatury takie gatunki jak tren, oda, elegia, fraszka czy sonet. Był twórcą pięknej polszczyzny, stal się wzorem twórcy dla wielu poetów późniejszych pokoleń. Wśród wielu twórców nawiązujących do jego utworów są: Julian Tuwim, C.K. Norwid, Adam Mickiewicz, Bolesław Leśmian, W. Broniewski, Czesław Miłosz.
Od starożytnych filozofów Kochanowski przejął przekonanie, że szczęście i cierpienie przemijają i trzeba zachowywać równowagę duchową. Za najważniejsze wartości w życiu uznał cnotę, "dobrą sławę", czyste sumienie i służbę społeczną. Twórczość Kochanowskiego stała się najpełniejszą syntezą nowożytnych dążeń epoki renesansu w obrębie literatury, twórczość wielkiego poety zawiera w sobie bogactwo treści i form poetyckich, z których czerpały całe pokolenia.
