I.Wstęp

W życiu człowieka wierzącego Bóg odgrywa ogromną rolę. Jak podaje Biblia, to właśnie on dał początek wszystkiemu, co istnieje, tj. całemu światu, człowiekowi itp., i to przez cały czas troszczy się o swoje dzieło. Jest nie tylko wszechmogący, ale również dobry i miłosierny. Potrafi wybaczyć każdemu, kto zwątpił w niego lub zbłądził w czasie swej ziemskiej wędrówki, ale pod jednym warunkiem. Chodzi o to, by dana osoba uświadomiła sobie swój błąd i szczerze za niego żałowała. Obserwując ludzi żyjących na przestrzeni wieków, można zauważyć, jak w kolejnych epokach zmieniała się postawa, jaką przyjmowali oni wobec swojego Stwórcy. Z jednej strony wychwalano go, dziękowano mu za wszystkie dobra, z drugiej zaś buntowano się przeciwko niemu. A Bóg znosił wszystko cierpliwie…

II. Rozwinięcie

1. Średniowiecze

Średniowiecze było epoką teocentryczną. Oznacza to, że w tym okresie w centrum zainteresowania nauki, sztuki i ludzkiego życia był Bóg i religia. Najwyższemu podporządkowywano wszystkie sprawy doczesne. Widać to m.in. w głównych wzorcach osobowych tej epoki, czyli świętego, ascety i rycerza chrześcijanina.

a) "Kwiatki św. Franciszka" - św. Franciszek jako wzór świętego; wiara wyznawana przez niego jest wiara prostą, pełną pokory i radości. Głosił on cnotę, ubóstwo, cieszenie się z życia i umiłowanie wszelkiego stworzenia. Wskazywał także na wielkie miłosierdzie boskie.

b) "Legenda o świętym Aleksym" - przykład średniowiecznego ascety. Aleksy wyrzekł się wszelkich dóbr ziemskich i przyjemności życia. Postanowił się umacniać i całe swoje życie podporządkować Bogu. Żyje w czystości i pobożności, aby dostąpić zbawienia i osiągnąć życie wieczne.

c) "Pieśń o Rolandzie" - doskonały przykład rycerza chrześcijanina, którego cechowała nie tylko ogromna odwaga, męstwo i waleczność, ale także oddanie Bogu i swojemu władcy oraz chęć walki w obronie wiary chrześcijańskiej.

d) "Boska Komedia" Dantego Alighieriego - obraz drogi, którą pokonuje człowiek w kierunku osiągnięcia doskonałości. Opisy Piekła, Czyśćca i Nieba. Podkreślenie znaczenia życia zgodnego z dekalogiem.

2. Renesans

Epoka, która centrum zainteresowania przenosi na człowieka (antropocentryzm). Kościół w tym okresie zostaje usunięty w cień, ale Bóg nadal odgrywa dużą rolę w życiu człowieka.

a) "Czego chcesz od nas, Panie" Jana Kochanowskiego - hymn wysławiający dobro, mądrość, doskonałość i wszechpotęgę Boga. Podmiot liryczny dziękuje mu za stworzenie świata i człowieka. Jest mu także wdzięczny za otrzymywane dobrodziejstwa i prosi o dalszą pomoc i opiekę.

b) "Psalmu CXXX Paraphrasis. (De profundis clamavi ad Te, Domine) Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego - pokorna modlitwa człowieka grzeszącego do Boga. Grzesznik zdaje sobie sprawę ze swoich win i błaga Stwórcę o litość. Wie, że jest on miłosierny i mu w końcu przebaczy, gdyż "Nie zapomni ludu swego, / przywiedzie go do zabwienia".

3. Barok

Ludzie żyjący w baroku znowu zwrócili się w stronę Boga. Widać to głównie w poezji metafizycznej.

a) "Marność" Daniela Naborowskiego - nawiązanie do Księgi Koheleta i stwierdzenia "marność nad marnościami i wszystko marność". Wszystko, co otacza ludzi, jest marnością i szybko przemija. Celem życia każdego człowieka powinno być zbawienie i Bóg, który jest ponadczasowy. Gdy oddamy się mu w opiekę, to fraszką będzie "śmierć i trwoga".

4. Romantyzm

Prometeizm - bunt przeciwko Bogu oraz wyrażenie zgody na dobrowolne cierpienie w celu zapewnienia szczęścia wszystkim ludziom. Postawa prometejska cechowała wielu bohaterów literatury romantycznej.

a) "Dziady cz. III" Adama Mickiewicza - "Wielka Improwizacja" - Konrad toczy walkę z Bogiem o "rząd dusz". Zarzuca mu brak uczuć. Najpierw prosi, potem żąda, by wreszcie wyzwać go na pojedynek. Gdy Bóg nadal milczy, Konrad zaczyna bluźnić i grozić mu. Zostaje opętany przez Szatana i siły ciemności. W końcu ponosi klęskę. Bóg nie zareagował.

5. Młoda Polska

Przekonanie o zbliżającym się nieuchronnie końcu świata i cywilizacji. Zanik wartości kulturowych i religijnych.

a) "Hymny" Jana Kasprowicza - zaigrają katastroficzną wizję upadku wszelkich wartości, tych duchowych i tych ziemskich. "Dies Irae" - wizja końca świata i Sądu Ostatecznego, czyli dnia "Pańskiego gniewu". Pytania o to, czy człowiek może odpowiadać za zło stworzone przez Boga. Poeta uważa, że to Stwórca ponosi odpowiedzialność za kruchość świata i grzechy popełniane przez ludzi. Podważenie wiary w Boga. "Święty Boże, Święty Mocny" - utwór bardzo pesymistyczny w swojej wymowie. Wizja Boga jako istoty nieczułej, obojętnej na los ludzi i ciągle zajętej sprawami nieba. Poeta uważa, że nie jest on w stanie pokonać działania sił ciemności. Stwórca na jego zarzuty odpowiada milczeniem.

6. Literatura współczesna

Bardzo często ukazuje świat pozbawiony wszelkich wartości i opuszczony przez Boga.

a) "Lament" Tadeusza Różewicza - II wojna światowa przyczyniła się do tego, że wszelkie prawdy biblijne przestały obowiązywać. Wówczas panowała tzw. moralność odwróconego dekalogu. Nawet gdy człowiekowi udało się ocalić życie i przeżył ten koszmar, to i tak bezpowrotnie stracił zdolność rozróżniania dobra od zła oraz wiarę w dotychczas wyznawane wartości. Widok ludobójstwa spowodował, że wszystko straciło dla niego jakiekolwiek znaczenie.

III. Zakończenie

Literatura kolejnych epok pokazuje różne oblicza Boga. Raz jest to przyjaciel człowieka, dający mu opiekę i każdą pomoc, a innym razem istota, wobec której człowiek się buntuje. W takich sytuacjach Stwórca najczęściej reaguje milczeniem. Cierpliwie znosi wystąpienia ludzi, bo i tak wie, że w końcu się oni opamiętają i będą szczerze żałować swojego postępowania. Bo Bóg jest miłosierny i litościwy i nie raz okazał to człowiekowi.