„Aby istnieć, człowiek musi się buntować” A. Camus. Rozważ motywy i sens buntu wybranych postaci z literatury, dokonaj oceny ich postawy.

KONSPEKT:

"Aby istnieć, człowiek musi się buntować" A. Camus. Rozważ motywy i sens buntu wybranych postaci z literatury, dokonaj oceny ich postawy.

WSTĘP:

Definicja buntu:

Bunt - 'sprzeciw, opór przeciwko czemuś, komuś'. Można wyróżnić bunt jednostkowy i bunt ogółu. Bunt jest nieodłącznym elementem ludzkiej natury, jest powodem działania człowieka, powoduje wzmożoną aktywność. Ludzie buntują się wobec wszystkiego na świecie.

Nie istnieje człowiek, któremu odpowiada każda rzecz oferowana lub nakazana przez innych, z pewnością więc można powiedzieć, że każdy w pewnym sensie jest buntownikiem. Na ziemi mieszkają różni ludzie i nie sposób wszystkim dogodzić, z tego powodu zrodził się bunt m. in. przeciwko - wartościom, poglądom, Bogu, ludzkości, rodzinie itp. Każdy człowiek ma w swoim życiu pragnienia, które chcą urzeczywistnić. Ulepszaniu rzeczywistości oraz pragnienia "lepszego jutra" są charakterystyczne dla jednostek wyjątkowych, którym nie straszne jest oderwanie się od ogółu i odważne wypowiedzenie oraz późniejsze urzeczywistnienie własnych poglądów. Bunt wynika z chęci poprawiania samego siebie oraz całego świata. Bardzo często potrzeba do tego wiele starań oraz trudu, zadaję więc pytanie, czy to wszystko jest tego warte? Czy faktycznie człowiek musi się buntować?

ROZWINIĘCIE:

Bunt w dziełach literackich:

Postacie z literatury bardzo często podnosili bunt, świadectwem tego są stworzone wybitne utwory literackie. Na potwierdzenie tego, przedstawię parę przykładów:

Sprzeciw wobec Boga.

Bunt pierwszych ludzi. Ewa uległa podszeptom węża i spróbowała zakazanego przez Boga owocu, potem namówiła do tego również i Adama, za co Bóg wypędził ich z Raju i pozbawił nieśmiertelności. Zwyciężyła u nich ciekawość, ukazana tutaj na przykładzie węża - kusiciela, sługi Diabła. Dzięki Adamowi i Ewie oraz ich pragnieniu poznania zakazanego, radujemy się dzisiaj szczęściem, a także odpoczynkiem. Zbuntowanie się wobec Boga i ustalonym przez Niego regułom, otrzymaliśmy lekcję pokory oraz umiemy doceniać to, co jeśli byłoby łatwo dostępne, nie byłoby zauważane. Kain i Abel - potomkowie pierwszych ludzi. Kain zajmuje się rolnictwem, Abel jest pasterzem, obaj muszą przeznaczać Bogu ofiary. Kain z zebranych plonów, Abel ze zwierząt. Bóg wybiera dary Abla, co jest powodem zazdrości jego brata, a dalej wiedzie Kaina do bratobójstwa. Taka odmiana buntu wobec Boga, rodzi się pod wpływem zazdrości o większą przychylność Boga dla Abla, a także z pragnienia okazania się lepszym od brata. Konrad - bohater III części "Dziadów": "Gustaw zmarł 1 XI 1823 r. Tu narodził się Konrad 1 XI 1823 r." "Wielka Improwizacja" przedstawia jego bunt oraz bluźnierstwa skierowane wobec Boga, Konrad domaga się od Niego "rządu dusz" oraz władzy nad światem. Sprzeciwia się wobec panującemu złu, jest pewien, iż byłby najlepszym przywódcą narodu w drodze do wyzwolenia.

Bunt wobec cierpienia bez winy.

Hiob - Najbardziej zamożny i prawy obywatel Hus, troskliwy ojciec licznego potomstwa, sprawiedliwy, posłuszny i oddany całkowicie Bogu chrześcijanin, człowiek wielkiej wiary. Jego postawa podoba się Bogu, jednak Diabeł twierdzi, iż Hiob jest w rzeczywistości słabym i bojącym się cierpienia człowiekiem, przez które z pewnością przeklnie Boga. Chcąc dowieść błędu Szatana, Bóg zsyła na Hioba cierpienia, zabiera mu majątek, uśmierca dzieci, zsyła trąd, lecz Hiob nie traci wiary. Mimo, iż nie pojmuje przyczyn wszystkich swoich cierpień, ciągle wierzy. Chociaż czasem narzeka na swoje nieszczęścia, nie poddaje się i stale wierzy w sprawiedliwość Boską. W głębi serca sprzeciwia się wobec niezawinionego cierpienia, nie potrafi zrozumieć straszliwej decyzji Boga, gdyż jest bez winy. Doznał porażki oraz pokory. Zaczął podążać w niewiadome, myślał nad kolejnymi cierpieniami, jakich jeszcze zazna od Boga, jakie męki go jeszcze czekają. Pomimo tego nie załamuje się, nie przestaje sławić Boga.

"Nagom wyszedł z żywota matki mojej i nago się tam wrócę: Pan dał, Pan odjął: Jako się Panu upodobało, tak się stało: niech będzie imię Pańskie błogosławione".

Bunt wobec ograniczeń człowieczej natury oraz zasad.

Antygona - buntuje się przeciw Królowi i ustalonym przez niego prawom. Urządza bratu pochówek, mimo groźby śmierci, łamie postanowienie władcy, zabraniające grzebania zwłok. Polinejkes dopuścił się zdrady państwa, a karą za to miały być jego pośmiertne niepokoje, związane z niemożnością przejścia do innego świata bez pogrzebu. Prometeusz - heros, który według mitologii ulepił człowieka, lecz ten był słaby, nie umiał walczyć z otaczającym światem, był bezradny. Prometeusz postanowił pomóc ludziom, dlatego wykradł dla nich ogień boski. Postępek ten rozgniewał Zeusa, który skazał go na wieczne męczarnie. Sprzeciw wobec boskich zasad, pociągną za sobą korzyści dla człowieka, który aż do dzisiaj używają ognia podarowanego im przez Prometeusza. Sprzeciw Ikara - stanowi równocześnie chęć doświadczenia wolności oraz nieograniczonej swobody. Mimo przestróg Dedala, aby nie wzbijał się za wysoko, gdyż słońce stopi wosk na skrzydłach, młody człowiek czyni wręcz odwrotnie. Zafascynowany szybowaniem, wzlatuje za blisko słońca, które rozpuszcza wosk, Ikar ginie spadając na ląd. Ikar to symbol buntu przeciwko: ojcu, który wydawał się mu tym, który ogranicza jego wolność, przeciwko wiedzy doświadczonego ojca, normom oraz poglądom. W powieści S. Żeromskiego, pt. "Przedwiośnie", buntownikiem jest Cezary Baryka. W momencie rozpoczęcia wojny, ojciec bohatera idzie do walki, wówczas Cezary odczuwa wolność, nie jest ograniczony żadnymi obowiązkami, matka nie stanowi dla niego autorytetem, Cezary nie stosuje się do jej próśb, robi co chce. Bunt wobec wszelkiego ładu i harmonii. Bohater ciągle wałęsa się z przyjaciółmi, wagaruje, co w końcu doprowadza do wyrzucenia go ze szkoły. Główną przyczyną była jego kłótnia z dyrektorem szkoły, kiedy to młody Baryka publicznie napadł na profesora.

Cezary jest tak zachwycony swobodą, że kiedy w jego mieście dochodzi do wybuchu rewolucji, bierze w niej udział, jej działania odbiera z młodzieńczym optymizmem, rodzi się w nim fascynacja założeniami rewolucyjnymi. Ponownie się buntuje, teraz wobec wszystkiego. Jest chłopakiem naiwnym, mało dojrzałym. Uczestniczy w wiecach, spotkaniach rewolucjonistów, bezkrytycznie ufa w dobro wygłaszanych haseł: "wszystko co wykrzykiwali mówcy wiecowi, trafiało mu do przekonania". Chcąc wesprzeć rewolucjonistów oddaje im nawet ostatnie rodzinne oszczędności

Sprzeciw wobec marzeń.

"Nie-boska komedia" - Hrabia Henryk - Występuje w obronie wiary i tradycji. Ma świadomość, że szlachta z arystokracją nie mają już żadnego znaczenia. Hrabia broni swojej klasy społecznej. Jego sprzeciw skierowany był wobec marzeń, rzeczywistości i uczuć.

Hrabia trwa w świecie fantazji oraz wyobrażeń. Miesza realność z poezją, staje się ofiarą Diabła zsyłającego nań trzy duchy: romantyczną kochankę, rozgłos oraz naturę. Każda z nich jest obiektem marzeń, kierunkiem dążenia Hrabiego, stanowią dla niego doskonałość. Hrabia nie umie być dobrym mężem ani ojcem, jest zafascynowany jedynie własnymi marzeniami, a nie rzeczywistością, małżeństwo nie ma dla niego znaczenia. Opuszcza żonę z synem i podąża za kobietą ze swojej wyobraźni.

Sprzeciw wobec niemożności poprawy własnej egzystencji.

Kandyd - Po zakończeniu licznych podróży (m. in. do Eldorado), Kandyd odnajduje ukochaną kobietę - Kunegundę i decyduję się "uprawiać własny ogródek". Tą decyzję wymusiła na nim: przemoc, zniewolenie, toczone walki, ludzkie zacofanie, rozpusta, zdeprawowane duchowieństwo, materializm, nierząd, łamanie praw. Bohater swoim buntem występuje przeciw zabobonom, fałszywej wierze, atakowaniu Kościoła oraz władz, analfabetyzmowi ludu i zaniechaniu poprawy własnego żywota. "Ludzie bezdomni". Tomasz Judym sprzeciwia się błędnym rozumowaniom, przestarzałym zwyczajom oraz nie podejmowaniu działań, aby odmienić świat. Bohater chce ulepszyć ten świat, zmienić na lepsze sytuację życiową najbiedniejszych. Ma poczucie niespłaconego zobowiązania wobec losu, który dał mu możliwość wyrwania się z nędzy. Musi dokonać wyboru między dwiema wartościami, powoduje to jego wewnętrzny rozłam oraz nieumiejętność poradzenia sobie z podjętą decyzją. Judym chciałby ożenić się z Joasią i mieć rodzinę, ale wtedy nie mógłby zrealizować swoich celów, nie umiałby pogodzić tego z własnym sumieniem. Zenon, bohater "Granicy" Z. Nałkowskiej. Sprzeciwia się wobec krzywd społecznych, chce godnego, uczciwego życia, nie chce postępować jak rodzice. Jest to człowiek ambitny, wykształcony, początkowo realizuje swoje ideały, lecz po czasie przekracza ustalone kiedyś granice, co powoduje jego porażkę, a w końcu śmierć. Zenon zaczyna być identyczny, jak rodzice. "Proces" F. Kafki - widać tu bunt aresztowanego człowieka, który usiłuje wyswobodzić się z niesłusznego oskarżenia. Prawo ubezwłasnowolnia, krzywdzi. Bohater - K. chce walczyć, a nie godzić się na bezsensowną sytuację, podnosi bunt, chce wejść do sądu, bronić się, dowieść własnej niewinności. Jednak starania bohatera nie zmieniają sytuacji. W totalitarnym ustroju, z góry zadecydowano o jego winie i było to nie do zmienienia. Sprzeciw K. był nieskuteczny, zbyt słaby, bohater nie miał wpływu na swoje położenie. Człowiek w systemie totalitarnym jest bezsilny, bezbronny, nic nie znaczy, pragnie mu się sprzeciwić, ale wszelkie działania kończą się porażką, nie może zmienić ustroju, gdyż jest on zbyt mocny, a przy nim człowiek jest obezwładniony. Sprzeciw powoduje niepokój, bezsilność, osamotnienie, a w rezultacie doprowadza do utraty życia. Cezary Baryka z "Przedwiośnia" - buntuje się przeciwko własnej matce, którą nagle opuszcza, zostawia. Wydawało mu się, iż ta kobieta, dla której był najukochańszym synem, ograniczała jego swobodę. Dopiero kiedy poznał jej sekret, zmienił swoje zachowanie, lecz było niestety za późno, nastąpiło zatrzymanie, zgon, a Cezaremu pozostał żal do siebie o zbyt pochopne podjęcie decyzji. Środowisko wiejskie w powieści jest pasywne, chłopi odbierają swoją dolę, jako naturalny porządek rzeczy. Ta bezradność powoduje u młodego Baryki sprzeciw: "Cóż za zwierzęce pędzicie życie, chłopy silne i zdrowe". Cezary usiłuje sam rozwikłać kłopoty wsi i dotrzeć do ich przyczyn.

Sprzeciw wobec nieszczęśliwego uczucia.

Część IV,III "Dziadów" A. Mickiewicza. Gustaw oraz Konrad. Bohater IV cz. "Dziadów" - Gustaw, nie potrafi zrozumieć, że jego Ukochana go nie kocha. Sprzeciw wobec losu, prowadzi go do śmierci samobójczej. Z romantycznego kochanka, przeistacza się w patriotę. Przez to powstaje Konrad - bohater III części "Dziadów". Werter - człowiek bardzo uczuciowy, wykształcony, osadzony w rzeczywistości ogarniętej złem. Nie potrafi zaakceptować beznadziei na świecie. To indywidualista, kochający Lottę. Bardzo cierpi, gdyż jego Ukochana należy do kogoś innego. Werter to człowiek wolny, buntujący się wobec wszelkich ograniczeń, szczególnie wobec nieszczęśliwego uczucia. Giaur - bohater zakochany w Leili, która jest żoną Hassana. Kobieta również darzy go miłością. Giaur sprzeciwia się wobec monotonii życia oraz trudnego uczucia, decyduje się porwać Leilę, aby należała tylko do niego. Kiedy Hassan dowiaduje się o niewierności żony, w nocy związuje kobietę i wrzuca ją do morza. Giaura ogarnia żądza zemsty, którą z czasem traktuje jako swój cel i powinność. Równocześnie z utratą Leili, traci wszystko, ponieważ kochał ją bardzo mocno, była jego jedyną miłością. Buntuje się ponownie, teraz wobec moralności i niesprawiedliwości świata. Ponosi jednak klęskę i umiera obwiniając się za zgon ukochanej kobiety. Kordian - doznaje metamorfozy, której powodem jest niespełnione uczucie do Laury, zauważenie, iż uczucia człowieka mogą być uzależnione od pieniędzy, papież nie wstawia się za nim, nie chce udzielić błogosławieństwa. Kordian podejmuje walkę. Kulminacyjną chwilą jest sytuacja na Mont Blanc. Będący na szczycie, niczym "posąg człowieka na posągu świata", staje się buntownikiem, chce poderwać mieszkańców Europy do boju z tyranią. Cezary Baryka z "Przedwiośnia" - Laura, kobieta nieprzeciętnej urody, mimo, że darzy miłością Cezarego, wychodzi za mąż za kogoś innego wyłącznie ze względów materialnych. Od czasów ich gorącego romansu i późniejszego rozstania upływa dużo czasu, nim znowu się spotykają. Laura mówi Cezaremu o swoich uczuciach, ale za moment podejmuje decyzję o rozstaniu. Baryka czuje się poniżony. Sprzeciw niesłusznie skrzywdzonego człowieka, ukazany jest wyraźnie w końcowej scenie książki. Cezary włącza się w marsz protestantów idących na Belweder, nie jest postanowieniem głęboko przemyślanym. To efekt sprzeciwu, nieszczęśliwego uczucia, aktu rozpaczy. Autor zaznacza to, odcinając go od pozostałych protestujących, mówi: "parł oddzielnie wprost na szary mur żołnierzy", dając równocześnie do zrozumienia, iż bohater kieruje się własnymi indywidualnymi przyczynami protestu.

Bunt wobec nieprzyjaciół.

Jacek Soplica z epopei Mickiewicza pt. "Pan Tadeusz". Bohater buntuje się wobec Stolnika nie zgadzającego się na oddanie mu ręki swojej córki. Jego wściekłość i poczucie poniżenia, powodują zabicie Stolnika. Pod wpływem tego zdarzenia zmienia się. Wszelkie negatywne uczucia kieruje wobec Moskali atakujących Polskę. Soplica zostaje zakonnikiem i obiera imię księdza Robaka. Zmienia się w opanowanego, roztropnego i zagorzałego patriotę. Pragnie zorganizować na Litwie zbrojne wystąpienie w chwili najazdu na nią armii polskiej oraz napoleońskiej.

Bunt wobec dwulicowości, obłudzie oraz wobec matki.

"Moralność Pani Dulskiej" - sprzeciw wobec fałszu i obłudy Pani Dulskiej. Bohater utworu, Zbyszek Dulski, pragnie wyzwolić się spod tyranii dwulicowej i zaborczej matki, od panującego kłamstwa oraz hipokryzji. Cezary Baryka z "Przedwiośnia" - buntuje się przeciwko własnej matce, którą nagle opuszcza, zostawia. Wydawało mu się, iż ta kobieta, dla której był najukochańszym synem, ograniczała jego swobodę. Dopiero kiedy poznał jej sekret, zmienił swoje zachowanie, lecz było niestety za późno, nastąpiło zatrzymanie, zgon, a Cezaremu pozostał żal do siebie o zbyt pochopne podjęcie decyzji.

Sprzeciw wobec panującego zła.

"Dżuma" - powieść, w której Camus traktuje dżumę panującą w Oranie, jako zło. Obywatele miasta są wystraszeni, niektórzy starają się uciec z miasta, inni stają do walki z epidemią. Najzacieklej walczy z nią Bernard Rieux - lekarz, nie opuszcza Oranu, mimo iż nadarza się taka sposobność. Walki z dżumą nie odbiera jako swój zawodowy obowiązek, lecz głownie jako powinność moralną. Spieszy chorym z pomocą, bez względu na wszystko. Uważa, iż człowieczeństwo to głównie niezgoda na panujące zło, podtrzymuje innych na duchu. Przyznaje także, iż istotą ludzkiego żywota jest sprzeciw i brak akceptacji dla zła, jak również zwalczanie go.

ZAKOŃCZENIE:

zestawienie wniosków dotyczących buntu.

Temat buntu, to w literaturze kwestia nie do wyczerpania, można na ten temat mówić bez końca. Z przedstawionych wcześniej przykładów zachowań, można wnioskować, że ludzie buntowali się na świecie od zarania dziejów. Robili to, ponieważ otaczająca ich rzeczywistość nie była dla nich dostatecznie dobra, natomiast zasady, wskazujące odpowiedni sposób postępowania, okazały się niezadowalające. Przypuszczalnie człowiek nie zaprzestanie buntowania, gdyż nigdy nie będzie tak, że każdy będzie ze wszystkiego zadowolony. Człowiek zawsze dostrzeże obok siebie coś, przeciw czemu podniesie głos buntu.

Wnioski:

Wszelki sprzeciw jest powodem rozwoju człowieka, dzięki temu, że się buntuje, tworzy coś nowego, podąża do przodu, chce zmian, jest aktywny. Główną przyczyną protestów jest chęć poprawienia swojego życia. Mimo, iż wielu buntujących się nie zrealizuje swoich zamierzeń, kiedyś pojawi się ktoś, kto będzie kontynuatorem działań poprzedników i w końcu urzeczywistni ich dążenia. Można przypuszczać, że ten "Ktoś" odmieni życie ludzi lub odkryje coś wielkiego, dzięki czemu wszyscy będą szczęśliwi. Albert Camus powiedział : "Aby istnieć, człowiek musi się buntować", a to stanowi największą siłę napędzającą człowieka.