- MODERNIZM - od francuskiego "moderne" czyli nowoczesny, współczesny. To określenie odzwierciedla postawy i założenia, które były nowatorskie i postępowe względem innych.
- FIN DE SIECLE - czyli koniec wieku, francuskie określenie powiązane z chronologią tej epoki.
- DEKADENTYZM - emocjonalny sposób myślenia wyróżniający ludzi żyjących pod koniec XIX wieku. Dla tej postawy wobec świata charakterystyczne jest poczucie bezradności, przygnębienia i melancholii, marazm, przeświadczenie o zbliżającym się końcu świata i upadku moralnym ludzkości.
- KATASTROFIZM - radykalny odłam dekadentyzmu.
- NEOROMANTYZM - czyli nowy romantyzm; powrót do poglądów epoki romantyzmu (głównie patriotyzmu) - przemiana duchowa narodu; duże zainteresowanie dziełami romantycznych wieszczów - przede wszystkim Mickiewicza i Słowackiego.
- NEOKLASYCYZM - czyli nowy klasycyzm; to typowo oświeceniowy prąd, którego rozwój był podyktowany zmianami zachodzącymi w poglądach ludzi po roku 1905 - wtedy zaniechano dekadenckiego sposobu widzenia świata, a zaczęto głosić hasła aktywności życiowej; nawrót do oświeceniowego ładu i harmonii był podyktowany zmianami światopoglądowymi: dawny marazm i pesymizm zastąpiły optymizm, witalizm oraz akceptacja człowieka i otaczającego świata.
- FRANCISZKANIZM - nawiązująca do haseł głoszonych przez świętego Franciszka z Asyżu tendencja do osiągnięcia wewnętrznej radości życia, harmonii, akceptacji; zgodnie ze słowami świętego Franciszka dobro i zło koegzystują ze sobą, co człowiek musi zaakceptować i próbować odszukać odpowiednie drogi w takim życiu; wedle tej filozofii Bóg jest obecny w ludzkim życiu jako przyjaciel; istotną rolę odgrywa także natura, dzięki której możliwy jest wewnętrzny spokój oraz osiągnięcie szczęścia w prostym życiu.
- REALIZM - kierunek zapowiadający naturalizm; jego twórcą był Emil Zola; ten nurt zakładał, że sztuka ma naśladować rzeczywistość (mimetyzm), ma ukazywać prawdziwe życie razem z jego zaletami i wadami, nie powinna niczego zatajać; rodzaje realizmu: socjologiczny, społeczny, topograficzny, historyczny, mieszczański, obyczajowy, psychologiczny.
- NATURALIZM - radykalny nurt realizmu; zwolennicy tego prądu ukazywali różne oblicza brzydoty, to, co brzydkie i negatywne, ale zawsze z niezwykłą dokładnością i drobiazgowością; zgodnie z tymi założeniami człowiek był biologiczną jednostką, która jest podporządkowana instynktom.
- FILOZOFIA SCHOPENHAUERA - cierpienie jest nieodłącznym towarzyszem człowieka, który musi stale zaspokajać swoje ambicje i pragnienia z powodu pędu życiowego, ciągle doznaje uczucia niezaspokojenia i niedosytu, jest stale niezadowolony, odczuwa strach przed śmiercią i życiowymi problemami; filozof radził pozbyć się żądzy i uczucia pożądania, a szczęścia szukać w nirwanie - stanie oderwania się od świata i wyzbycia się aktywizmu.
- FILOZOFIA NIETSCHEGO - wyraża całkowitą krytykę ówczesnej obyczajowości oraz kultury; neguje dotychczasowe wartości: wolności, równości, litości i sprawiedliwości; jedynie wyjątkowe jednostki (zwane nadludźmi) miały prawo do całkowitej wolności i określania dobra i zła; ta filozofia przyczyniła się do powstania teorii "rasy panów".
- FILOZOFIA BERGSONA - nazywana także filozofią pędu życiowego; zwraca uwagę na intuicjonizm; zasada wolności i wyzbycie się ograniczeń decyduje o poznaniu świata i samego siebie.
