Sofokles (496- 406 p.n.e.) -tragediopisarz grecki, obok Ajschylosa i Eurypidesa należał do słynnej "trójcy" twórców arcydzieł tragedii. Uczestniczył aktywnie w życiu politycznym Aten. Był tancerzem, muzykiem. Sofokles napisał około 123 sztuk, a 18 razy odniósł zwycięstwa w konkursach tragediopisarzy. Większość utworów zaginęła, a spośród znanych około 70 tragedii i 18 dramatów satyrowych zachowało się 7 tragedii: "Antygona", "Król Edyp", "Elektra", "Ajas", "Trachinki", "Filoktet", "Edyp w Kolonos", a także fragment dramatu satyrowego "Tropiciele". Mniej więcej co 4 sztuka Sofoklesa wiązała się z mitem trojańskim, kilka sztuk z mitem Argonautów i mitem o Heraklesie. Początkowo poeta pozostawał pod wpływem Ajschylosa, później wypracował własny styl, wprowadził do akcji trzeciego aktora.
Adam Mickiewicz (1798- 1855) - urodził się w Zaosiu pod Nowogródkiem, pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej. Był synem Mikołaja Mickiewicza - adwokata przy sądach niższych w Nowogródku i Barbary z Majewskich. Studiował nauki humanistyczne na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie z zamiarem zdobycia zawodu nauczyciela. Po studiach na Uniwersytecie w Wilnie uczył w szkole powiatowej w Kownie. Podczas studiów współzałożyciel Towarzystwa Filomatów. W 1824 roku opuścił Litwę, podróżował po Europie, osiadł w Paryżu. W 1840 roku obejmuje katedrę literatury słowiańskiej w College de France. W Paryżu w roku 1841 związał się z reprezentantem nurtu polskiego mesjanizmu - Andrzejem Towiańskim. W 1844 roku władze francuskie zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora z powodu propagowania towianizmu. W roku 1847 zerwał stosunki z Towiańskim. Włączył się w wydarzenia Wiosny Ludów, tworząc Zastęp Polski i redagując w Paryżu "Trybunę Ludów". Od 1852 roku pracownik w Bibliotece Arsenału. Prawdopodobnie zmarł na cholerę. Mickiewicz uważany jest za twórcę polskiego romantyzmu. Pierwsze próby literackie Mickiewicza to utwory powstałe w okresie młodzieńczej aktywności w tajnych organizacjach Towarzystwie Filomatów i Towarzystwie Filaretów. Twórczość poetycką rozpoczął w kręgu tradycji klasycystycznego realizmu, pod znakiem Woltera, debiutując "Zimą miejską" na łamach "Tygodnika Wileńskiego", pisząc filomackie wiersze programowe i biesiadne, a także "Odę do młodości" (1820). W 1822 roku wychodzi pierwszy tom "Poezji", w którym Mickiewicz publikuje "Ballady i romanse". Drugi tom "Poezji" (1823) przynosi powieść poetycką "Grażynę" i "Dziadów część II i IV". W 1826 roku wydaje "Sonety", w 1828 roku "Konrada Wallenroda" i "Poezje", a następnie powstają: "Dziadów część III", "Pan Tadeusza" (1834), "Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego" (1832), tłumaczenia, drobne wiersze, prace publicystyczne, prace eseistyczne ("Literatura słowiańska" 1845, 1849).
Czesław Miłosz (1911- 2004)- urodził się w Szetejniach na Litwie. Jako młody chłopiec obserwował rewolucję październikową oraz wojnę polsko-bolszewicką. W latach 1913- 1918 wraz z rodzicami przemierzył Rosję. W 1921 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Zygmunta Augusta w Wilnie. Po maturze został przyjęty na studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, najpierw studiował polonistykę na Wydziale Humanistycznym, po krótkim czasie przeniósł się na prawo Nauk Społecznych. Lata studiów to okres debiutu (wiersze "Kompozycja" i "Podróż" w piśmie "Alma Mater Vilensis") oraz powstania grupy poetyckiej i czasopisma "Żagary" o charakterze awangardowym. Pracował w radiu w Wilnie. Został zwolniony po oskarżeniach o wspieranie dążeń Litwinów do przejęcia Wilna oraz działalność na rzecz kultury białoruskiej. W 1933 roku nakładem Koła Polonistów opublikowano pierwszy tom utworów lirycznych pt. "Poemat o czasie zastygłym". Od 1936 roku pracował w radiu w Warszawie. W 1936 roku wydał tom "Trzy zimy". W 1938 roku ukazał się pierwszy utwór w języku obcym- "Pieśń" w przekładzie Oskara Miłosza. W tym czasie redakcja "Pionu" nagrodziła pisarza za nowelę pt. "Obrachunki". Pod pseudonimem Jan Syruć wydał odbity na powielaczu tomik pt. "Wiersze". Podczas okupacji brał czynny udział w podziemnym życiu kulturalnym. Po wojnie krótko przebywał w Krakowie, pod koniec 1945 roku wstąpił do służby dyplomatycznej. Po krótkim pobycie w konsulacie polskim w Nowym Jorku Miłosz wyjechał w 1947 roku do Waszyngtonu, by objąć stanowisko attache kulturalnego przy ambasadzie PRL. W tym czasie powstał "Traktat moralny", Miłosz współpracował z polskimi pismami literackimi, tłumaczył obce wiersze na język polski. W 1950 roku objął stanowisko pierwszego sekretarza Ambasady PRL w Paryżu. Opublikował w "Kulturze" pierwszy tekst na emigracji- artykuł pt. "Nie", w tym czasie podjął też prace nad esejami, które weszły w skład "Zniewolonego umysłu" wydanego w 1953 roku. W Paryżu ukazał się pierwszy emigracyjny tom wierszy pt. "Światło dzienne", dwa lata później "Dolina Issy". W 1958 roku ukazała się autobiograficzna książka pt. "Rodzinna Europa". W 1960 roku poeta wyjechał do Stanów Zjednoczonych, do Berkeley, gdzie był wykładowcą na Wydziale Literatur i Języków Słowiańskich Uniwersytetu Kalifornijskiego. W 1962 roku ukazał się zbiór "Król Popiel". W 1980 roku ukazał się przekład tekstów biblijnych: "Księga Hioba", 1982 rok przyniósł "Hymn o perle". W 1990 roku ukazał się w Paryżu tom esejów pt. "Rok myśliwego". W 1990 roku Miłosz został członkiem PAU (Polskiej Akademii Umiejętności). W 1992 roku Miłosz przyjął tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu im. Witolda Wielkiego w Kownie. W 1994 roku Czesław Miłosz został odznaczony Orderem Orła Białego. W 1997 roku wydano w Krakowie tom "Piesek przydrożny". Miłosz znany początkowo bardziej jako eseista, zdobywa międzynarodową renomę poetycką, potwierdzoną licznymi nagrodami, m.in. Nagrodą Nobla w 1980 roku. Twórczość Miłosza przypada na dwudziestolecie międzywojenne, II wojnę i okres powojenny, obejmuje czas awangardy i katastrofizmu. Miłosz sięga po ironię, aluzyjność, chętnie wypowiada się w esejach i korzysta z form prozatorskich. Często piętnował polski nacjonalizm, krytykował tradycyjny polski katolicyzm - określany przez siebie ciemnogrodem. W 1993 roku poeta definitywnie przeprowadził się do Polski, gdzie jako miejsce pobytu wybrał Kraków.
Sławomir Mrożek- urodził się w 1930 roku w Borzęcinie, dramatopisarz, satyryk. Autor satyrycznych opowiadań i utworów dramatycznych o tematyce filozoficznej, politycznej, obyczajowej i psychologicznej. Debiutował w "Przekroju", uprawiał też krytykę teatralną. Początkowo znany jako autor opowiadań satyrycznych (m.in. "Wesele w Atomicach", "Słoń", "Półpancerze praktyczne") sławę zyskał jako dramaturg, debiutując "Policją" (1958). Mrożek należy do autorów sztuk najczęściej inscenizowanych w teatrze polskim, wszystkie sztuki były wystawiane i tłumaczone też poza Polską. Od 1936 roku Mrożek przebywa na stałe poza krajem. Mieszkał w Paryżu, USA, Niemczech, Meksyku, w roku 1996 wrócił do Polski, mieszka w Krakowie. Od 1994 roku publikuje stale rysunki, a od 1997 także felietony w Gazecie Wyborczej. W 1962 został jednym z czterech pierwszych laureatów literackiej nagrody im. Kościelskich. W 1968 na łamach prasy francuskiej opublikował list - protest przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Pierwsze tomy opowiadań przyniosły pisarzowi sukces, później dramaturgia stała się domeną jego pisarstwa.
Jan Kochanowski- ur. 1530 w Sycynie koło Zwolenia, zm. 22 sierpnia 1584 w Lublinie) - wybitny poeta staropolski, pochodził ze szlacheckiej rodziny Kochanowskich, był synem Piotra Kochanowskiego, sędziego sandomierskiego i Anny Białaczowskiej. Studia rozpoczął na Akademii Krakowskiej w 1544, studiował w Królewcu i w Padwie. Studia, podróże i kontakty z humanistami dały Kochanowskiemu wiedzę filologiczną, humanistyczną oraz ogładę i wprawę literacką. We Włoszech drobne utwory po łacinie. W tamtym okresie powstała także pieśń "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary". We Francji zetknął się z Ronsardem. W kraju przebywał na dworach, m.in. Tarnowskich, Tęczyńskich i Jana Firleja oraz biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego. Dzięki poparciu kanclerza Piotra Myszkowskiego dostał się na dwór Zygmunta Augusta, gdzie ok. 1564 r. mianowano go sekretarzem królewskim. W 1574 r. osiedlił się w majątku po ojcu w Czarnolesie, gdzie prowadził żywot ziemianina. W 1575 r. poślubił Dorotę Podlodowską. W tym okresie powstała "Odprawa posłów greckich", a wkrótce po niej parafraza "Psałterz Dawidów" (1579).
Wacław Potocki (1621- 1696)- urodził się w Woli Łużańskiej pod Bieczem. Przez żonę skoligacony z Morsztynami. Pochodził z ariańskiej rodziny ziemiańskiej herbu Szreniawa. Wykształcenie zdobył prawdopodobnie w zborze ariańskim w Raciborsku. Po ukończeniu nauk, rozpoczął życie ziemianina i osiadł we wsi Łużna na Podkarpaciu. Brał udział w walkach na Ukrainie (1638), pod Beresteczkiem (1651) i przeciw Szwedom (1656-1657). W 1658 roku przeszedł na katolicyzm. W latach 1678-1685 był podczaszym krakowskim. W licznych utworach (napisał ich około stu tysięcy) dał świadectwo swoim czasom, określany jako najwybitniejszy przedstawiciel baroku sarmackiego. Swoją twórczością stworzył pomost pomiędzy renesansem a barokiem, kontynuator Reja i Kochanowskiego. Twórczość oddał służbie społecznej, walce o poprawę obyczajów i zahamowanie procesu niszczenia Rzeczypospolitej szlacheckiej. Opowiadał się za reformą ustroju Rzeczypospolitej, w tym za wprowadzeniem dziedziczności tronu. Większość utworów pozostawała za życia pisarza w rękopisie, nie ogłoszone w całości do dziś. Fraszki, satyry, anegdoty i przypowieści Potocki ujął w dwu cyklach: "Ogród nie plewiony" zwany później "Ogrodem fraszek" i "Moralia". Potocki pozostawił również m.in. "Transakcję wojny chocimskiej", "Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego", tłumaczenia, utwory religijne, okolicznościowe, publicystyczno- poetyckie.
Cyprian Kamil Norwid (1821- 1883)- urodził się w Laskowie- Głuchach pod Radzyminem, poeta, dramaturg, teoretyk kultury, malarz, rzeźbiarz. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. W Warszawie podjął studia malarskie, tu debiutował ("Mój ostatni sonet" 1840). W 1842 roku opuścił Warszawę i po kilku latach osiadł w Paryżu. Uważany za ostatniego z czterech najważniejszych polskich poetów romantycznych. Pierwszy okres twórczości emigracyjnej przynosi m.in. dramat "Zwolon" i traktat poetycki "Promethidion". W okresie powstania Norwid włączył się do akcji patriotycznych; po upadku powstania dedykuje Warszawie swój dramat "Za kulisami". Powstaje wówczas wiele utworów na scenę m.in. "Aktor" i "Pierścień wielkiej damy". Schorowany osiada w zakładzie św. Kazimierza dla ubogich emigrantów, gdzie przebywa do końca życia. Dla pokolenia Młodej Polski staje się symbolem samotnego artysty. Zainteresowanie Norwidem rośnie w latach międzywojennych i po wojnie, do motywów poezji Norwida nawiązuje wielu poetów. Norwid należy do czołowych twórców romantyzmu. Wiele utworów poety nie zostało opublikowanych za jego życia. Lata 1875- 1865 to okres powstawania zbioru pt. "Vademeceum". Norwid cierpiał straszliwą nędzę, chorował na gruźlicę. W 1877 roku nie udało mu się wyjechać do Florencji, liczył w związku z wyjazdem na poprawę stanu zdrowia, ale książę Władysław Czartoryski nie udzielił poecie obiecanej pożyczki. Kuzyn Norwida, Michał Kleczkowski umieścił go w Domu św. Kazimierza na przedmieściu Ivry na peryferiach Paryża.
Inne znane utwory Norwida to: "Quidam", "Czarne kwiaty", "Białe kwiaty", "Bransoletka". "Noc tysięczna druga", "Pierścień wielkiej damy". W poezji Norwida bardzo ważne są następujące motywy: kult ludzi wielkich, historia, antyk, miłość, rozważania o człowieku, sztuka i rola artysty. Norwid podejmował tematy ponadczasowe, uniwersalne.
Bolesław Leśmian (18770 1937)- poeta, prozaik, tłumacz. Stryjeczny brat innego polskiego poety, Jana Brzechwy. Pochodził z rodziny spolszczonej inteligencji żydowskiej. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził na Ukrainie, w Kijowie ukończył studia prawnicze. W czasie wojny mieszkał w Łodzi, od 1918 roku pracował jako notariusz w Hrubieszowie i Zamościu. W 1933 roku został wybrany na członka PAL, od 1935 roku mieszkał w Warszawie. W Paryżu poznał i poślubił malarkę - Zofię Chylińską. Od 1911 roku współtworzył Teatr Artystyczny w Warszawie. Początkowo mało znany, uznawany dziś za jednego z największych poetów naszego wieku. Wczesna poezja Leśmiana powstawała pod wpływami Młodej Polski. Autor zbiorów wierszy: "Sad rozstajny", "Łąka", "Napój cienisty", "Dziejba leśna"; proza: "Klechdy sezamowe", "Przygody Sindbada Żeglarza", "Klechdy polskie"; krytyka: "Szkice literackie"; przekłady: E.A. Poe "Opowieści nadzwyczajne". W 1920 roku Leśmian wydał tom "Łąka", była jednym z najwybitniejszych tomów poetyckich dwudziestolecia. Mit regresu, powrotu do natury pasjonowały Leśmiana "przedwojennego", poetę Młodej Polski. "Łąka" to romans z naturą. Leśmian sięgał do baśni ludowej, uczynił tak w dwóch zwłaszcza cyklach "Balladach" i "Pieśniach kalekujących". Peta czerpał z folkloru motywy, ludowe słownictwo i stylistykę pieśni ludowych. "Pieśni kalekujące" miały odmienny charakter, cykl ten zbliżał Leśmiana do ekspresjonizmu. Tu także można zaliczyć jedno z arcydzieł Leśmiana: "Dwoje ludzieńków", wiersz o narastaniu nicości w losie baśniowej pary kochanków. Oryginalny język poezji przesyconej neologizmami, baśniowością, fantastyką, groteską i metafizyką.
Stanisław Grochowiak (1934- 1976)- poeta, dramaturg, publicysta, prozaik. Urodził się w Lesznie Wielkopolskim. Po kilku miesiącach studiów polonistycznych w Poznaniu został aresztowany i wieziony przez kilka miesięcy. Debiutował jako poeta na łamach "Słowa Powszechnego". Od 1953 roku w prasie m.in. "Za i przeciw", "Współczesności" (1959 r. Redaktor naczelny), "Nowej kulturze", "Kulturze", "poezji" i "Miesięczniku Literackim". Wydał tomiki poezji: "Ballada rycerska", "Mennet z pogrzebaczem", "Rozbieranie do snu", "Agresty", "Kanon", "Nie było lata", "Polowanie na cietrzewie", "Bilard", "Haiku- images"; proza: "Plebania z magnoliami", "Lamentnice", "Trismus", "Karabiny"; dramaty: "Szachy", "Partia na instrument drewniany", "Król IV", "Chłopcy", "Kaprysy Łgarza", "Księżyc", "Okapi", "Po tamtej stronie świec", "Dullie Griet" i inne zebrane w tomach: "Rzeczy na głosy", "Rzeczy na wersety i głosy" i "Dialogi". W dramaturgii Grochowiak posługuje się rekwizytami starości, choroby czy dewiacji, brzydotę traktował jako wyraz buntu przeciw zastanej rzeczywistości i sposób na dotarcie do ciemnych stron ludzkiej psychiki. Twórczość Grochowiaka jest związana z tradycją poetycką, przede wszystkim baroku i Norwida.
Alegoria- motyw lub ich zespół , który obok wyrażonego dosłownego sensu ma wbudowany ukryty, właściwy sens przenośny, rozszyfrowany przez samego autora. Niekiedy możliwy do odczytania dzięki znajomości pewnych konwencji kulturowych i wyobrażeń społecznych. Alegoria jest zasadą kompozycyjną wielu gatunków dydaktycznych: bajki, przysłowia, przypowieści. Przedstawienia alegoryczne występowały już w sztuce antyku, alegoria była powszechna w literaturze i sztuce do końca XVIII wieku. W czasach romantyzmu zostaje wyparta przez symbol. W XX wieku alegoria pojawia się w formach parodystycznych lub w teatrze ekspresjonistycznym, w sowieckim teatrze agitacyjnym czy w dramatycznych parabolach B. Brechta.
Beletrystka- dawniej literatura piękna i historyczna; proza narracyjno- fabularna, literatura popularna.
Cytat- dosłowne przytoczenie w tekście fragmentu wypowiedzi o rozmaitym stopniu jawności; cytat jest sygnałem aluzji literackiej i stanowi afirmatywne lub polemiczne nawiązanie do tradycji literackiej reprezentowanej przez cytowany tekst.
Elipsa- opuszczenie tych składników zdania, których znaczenia można się domyślić z kontekstu, brakujący element zostaje celowo pominięty. Najczęściej opuszcza się czasownik, a właściwie orzecznik. Elipsa jest częsta w poezji awangardowej i futurystycznej; w mowie potocznej- skrót myślowy.
Fikcja literacka- właściwość świata przedstawionego dzieła literackiego, teatralnego lub filmowego, będącego tworem wymyślonym, ukształtowanym w wyobraźni autora. Kształt fikcji literackiej jest zdeterminowany przez trzy rodzaje czynników: zasadę prawdopodobieństwa, zamysł autorski, konwencje literackie.
Powtórzenie- zabieg polegający na kilkukrotnym użyciu tych samych fonemów, morfemów, zwrotów, wyrazów lub zdań w celach rytmizacyjnych, stylistycznych, ekspresywnych , instrumentacyjnych lub znaczeniowych. Termin ten obejmuje także figury stylistyczne jak: epifora, refren, anafora, instrumentacja głoskowa, odmiany paralelizmu.
Haiku- gatunek japońskiej poezji lirycznej, bardzo zwięzły utwór złożony ze strof o trzech wersach (5,7 i 5 sylab), o różnorodnej tematyce, często zakończony pointą. Gatunek uprawiany od XVII wieku. W literaturze polskiej naśladowane m.in. przez S. Grochowiaka, Cz. Miłosza, R. Krynickiego.
Fantastyka- własność świata przedstawionego dzieła literackiego, teatralnego, filmowego lub plastycznego; przedstawienie w utworze literackim przedmiotów i zjawisk , które uznać należy za nieprawdopodobne. Odmiany: fantastyka baśniowa, fantastyka naukowa, fantastyka grozy.
Interpretacja- to zespół działań , których celem jest objaśnienie wszystkich lub wybranych aspektów dzieła literackiego , jego fragmentu lub ich grupy.
Punktem wyjścia interpretacji literackiej jest analiza dzieła literackiego, a także przyjęcie określonej metodologii i wstępnego projektu interpretacyjnego, które stanowią układ odniesienia dla interpretacji i wyznaczają jej kierunek. Interpretacji literackiej dokonuje się, umieszczając dzieło literackie w określonym kontekście interpretacyjnym (historycznym, biograficznym). Według hermeneutyki interpretacja literacka stanowi szczególny przypadek procedury badawczej wspólnej wszystkim naukom humanistycznym , zwanej interpretacją, której celem nie jest wyjaśnienie kulturowych fenomenów, lecz ich zrozumienie.
Ironia- figura stylistyczna, której istotą jest sprzeczność między ostatecznym sensem wypowiedzi a jej znaczeniem dosłownym. Najczęściej ironia ma postać drwiny ukrytej w pozornej aprobacie.
Kontaminacja- połączenie różnorodnych czynników w nową całość.
Mowa zależna- podanie wypowiedzi bohatera literackiego nie w postaci dosłownego przytoczenia, lecz jej zreferowanie w formie zdania podrzędnego, zależnego składniowo od narracji. Zależność tę uwidocznia spójnik upodrzędniający "że". Mowa zależna jest charakterystyczna dla języka naukowego i dydaktycznego.
Mowa niezależna- polega na dosłownym przytaczaniu cudzych słów, tak jak zostały one wypowiedziane. Mowę niezależną wprowadza się dwukropkiem i opatruje cudzysłowem.
Neologizm poetycki- nowy wyraz utworzony w zgodzie z zasadami słowotwórstwa na użytek określonego utworu literackiego, niekiedy przenikający do zasobu słownictwa ogólnego.
Parodos- w tragedii greckiej pieśń śpiewana przez chór podczas wejścia na orchestrę.
Paronomazja- jedna z figur stylistycznych; według pewnych ujęć pojęcie paronomazji obejmuje wszelkie chwyty polegające na sugerowaniu faktycznych lub pozornych związków znaczeniowych pomiędzy wyrazami poprzez akcentowanie ich podobieństwa brzmieniowego.
Passus- drobny fragment tekstu, ustęp, urywek.
Perora- długie, nudne przemówienie.
Pierwodruk- pierwsze wydanie jakiegoś utworu.
Persyflaż- odmiana stylizacji, gdzie nawiązaniu do cudzej maniery stylistycznej towarzyszy ironia skryta pod maską uprzejmości.
Poeta doctus- w okresie renesansu ideał poety związany z humanizmem; poeta wszechstronnie wykształcony, znający dzieła i języki starożytne i potwierdzający to swoją twórczością. W Polsce określano tym mianem m.in. Jana Kochanowskiego, M. Sępa- Szarzyńskiego i D. Naborowskiego.
Realizm- pogląd filozoficzny przyznający realne istnienie pewnej sferze rzeczywistości. Prąd literacki w XIX wieku, zwłaszcza w dziedzinie prozy narracyjnej. Podstawowym postulatem realizmu było kształtowanie świata przedstawionego w sposób zobiektywizowany, wyrażające się w przedstawianiu sytuacji codziennych, przy zachowaniu prawdopodobieństwa w następstwie zdarzeń i motywacji postaci; unikanie elementów drastycznych czy groteskowych.
Oksymoron- figura stylistyczna polegająca na zestawieniu dwóch przeciwstawnych znaczeniowo wyrazów.
Parafraza- typ relacji intertekstualnej; swobodna przeróbka tekstu literackiego, przekształcająca styl i motywy pierwowzoru; komiczną odmianą parafrazy jest parodia, satyryczną trawestacja.
Pointa- kulminacyjny punkt wypowiedzi, będący jednocześnie jej zamknięciem, w której dochodzi do ostatecznego sformułowania jej sensu. Pointa ma często postać dowcipu, konceptu lub paradoksu.
Oda- gatunek liryczny; utwór uroczysty, o patetycznym charakterze, opiewający wielkie idee, symbole, ważne wydarzenia, wybitnych ludzi, cechujący się podniosłym stylem, obfitością porównań, przenośni i hiperboli. Oda wywodzi się ze starogreckiej liryki chóralnej, szczególnie istotna dla poetyki klasycyzmu, uprawiana także w okresie romantyzmu. W literaturze polskiej ody pisali m.in. J. Kochanowski, S. Szymonowic, I. Krasicki, S. Trembecki, K. Wierzyński.
Samizdat- publikacje wydawane i kolportowane poza zasięgiem cenzury, w drugim obiegu.
Sentymentalizm- zainicjowany przez francuskiego filozofa J.J. Rousseau prąd umysłowy i związany z nim prąd literacki rozwijający się w okresie oświecenia w opozycji do klasycyzmu, zapowiedź zbliżającego się romantyzmu. Sentymentalizm podkreślał znaczenie doświadczenia zmysłowego w poznaniu rzeczywistości oraz uczuć jako nadrzędnej własności ludzkiej osobowości. W Polsce elementy sentymentalizmu pojawiły się po raz pierwszy w działalności literackiej tłumaczy i adaptatorów dramy mieszczańskiej, np. przeróbka francuskiego utworu przez Józefa Andrzeja Załuskiego pt. "Obraz nędzy ludzkiej". W latach 80- tych twórczość sentymentalna zaczęła wyraźnie narastać dzięki popularności utworów Kniaźnina i na skutek zainteresowania tym nurtem Adama i Izabeli Czartoryskich a później Marii Wirtemberskiej w Puławach. Ważnym terenem przejawiania się cech sentymentalizmu pozostały dramat i opera, szczególnie adaptatorska działalność Bogusławskiego. Liczne przekłady europejskiej powieści sentymentalnej przygotowały grunt dla powstania romansu sentymentalnego. Autorami uprawiającymi poezję sentymentalną tego okresu byli Andrzej i Kazimierz Brodziński , również Jan Paweł Woronicz.
Sonet- kunsztowny gatunek poetycki, którego wyznacznikiem jest struktura wersyfikacyjna; utwór czternastowersowy o rozmaitych rozwiązaniach stroficznych i rymowych.
Symbol- znak, którego funkcje semantyczne są wynikiem konwencji; przedmiot lub sytuacja będące nośnikiem dodatkowych znaczeń, w które wyposażyła je społeczna konwencja lub tradycja.
