Dialektem nazywamy mowę, którą posługuje się pewna część mieszkańców danego kraju. Dialekt charakteryzują swoiste cechy fonetyczne i leksykalne, odróżniającego go od ogólnonarodowego języka, używanego przez ogół społeczności. Wyróżniamy:
- Dialekt małopolski
- typowy dla południowo-wschodniej i środkowej części Polski;
- cecha charakterystyczna to tzw. mazurzenie, czyli zastępcza wymowa spółgłosek: "cz", "sz", "dż", "dz" jako: "c", "s", "dz", "z";
- stosowana jest fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca, która polega na udźwięcznianiu w wymowie ostatniej spółgłoski z wyrazu poprzedniego;
- pojawia się wygłosowe "k" zamiast "ch";
- w górskich regionach samogłoski nosowe wymawiane są asynchronicznie.
- Dialekt mazowiecki
- typowy dla północno-wschodniej i środkowej części Polski;
- bardzo ekspansywny, mocno wyodrębniający się spośród innych;
- cecha charakterystyczna to tzw. mazurzenie,
- stosowana jest fonetyka międzywyrazowa nieudźwięczniająca, która polega na ubezdźwięcznianiu spółgłoski przed samogłoską w nagłosie następnego wyrazu;
- pojawia się asynchroniczna wymowa spółgłosek wargowych palatalnych (zmiękczonych);
- występuje zrównanie "y" z "i";
- typowe jest "l" poprzedzające "i" (np. "lynka", "lystopad");
- na Mazowszu typowa jest monoftongiczna wymowa samogłosek;
- popularyzuje się typowy przyrostek mazowiecki "-ak" dla nazw istot niedorosłych (np. prosiak, kociak).
- Dialekt śląski
- pozostał w południowo-zachodniej części Polski oraz na małym obszarze Czech i Słowacji;
- cecha charakterystyczna to szeroka wymowa "ę", choć nie pojawia się na całym obszarze Śląska, a jej pozostałości można odnaleźć w mowie małopolskiej;
- w części północno-zachodniej znamienne jest przechodzenie wygłosowego: "aN", "eN", "iN", "yN" we wtórne nosówki (np.
- mazurzenie pojawia się na północy regionu, na południu nie ma mazurzenia;
- nie pojawia się typowe dla Małopolski przejście "ch" w "k";
- północna część Śląska odznacza się dyftongiczną mową niektórych samogłosek.
- Dialekt wielkopolski
- typowy dla terenu wyznaczanego przez linię przechodzącą na południu przez Koło, Kalisz, Ostrowiec Wlkp., na północy przez Noteć, koło Krzyża i dalej Notecią, do jej źródeł i do Warty;
- mazurzenie występuje tylko na niewielkim obszarze w części północno-zachodniej;
- cecha charakterystyczna to fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca;
- pojawia się dyftongiczna wymowa niektórych samogłosek, wąskie i rozłożone wymawianie samogłosek nosowych;
- utrzymana jest dźwięczność "v" po spółgłoskach bezdźwięcznych oraz uproszczenia grup spółgłoskowych.
- Dialekt kaszubski
- występuje dzisiaj na terenach od morza do Brdy;
- wyjątkowo odbiega od cech typowych dla dialektów polskich;
- jego odrębność daje podstawy do traktowania go jako osobnego języka, który występuje obok języka polskiego.
