Następstwa kulistości Ziemi:
Występowanie stref, różnorodność klimatów, wraz ze zmianą szerokości geograficznej zmienia się ilość promieniowania słonecznego.
Następstwa ruchu wirowego (obrotowy) Ziemi: pozorny ruch sfery niebieskiej, występowanie dnia i nocy, pływy, aberracja dzienna, efekt Coriolisa, spłaszczenie Ziemi.
Następstwa ruchu obiegowego:
Efektem jest pozorny ruch Słońca na sferze niebieskiej po kole wielkim zwanym ekliptyką. Zmiany w oświetleniu powierzchni Ziemi, w czasie jej ruchu dookoła Słońca, czego efektem jest występowanie pór roku, zmiany termiczne, zjawisko równonocy, dzień i noc polarna, strefowość, zmienne pozycje wschodów i zachodów Słońca.
Elementy mapy: matematyczne: siatka południków i równoleżników w odpowiednim odwzorowaniu, skala mapy, siatka topograficzna, linie kierunkowe. Geograficzne: zarys linii brzegowej, rzeźba powierzchni terenu, osiedla, zjawiska gospodarcze, sieć komunikacyjna, granice. Podział ze względu na skale: (wielkoskalowe, średnioskalowe, małoskalowe). Przeznaczenie- mapy wojskowe, szkolne, komunikacyjne, turystyczne, tematyczne.
Metody przedstawiania na mapach: sygnatur, sygnatur liniowych, metoda tła jakościowego, metoda zasięgów, kartodiagram, izolinii, kartogram, przedziały klasowe, metoda tła ilościowego, kropkowa.
Wulkany: typy: hawajski (efuzywny)- Mauna Loa, strombolijski (efuzywno-eksplozywny) , wulkaniański (eks.-ef.), wezuwiański (eks.-ef.), pliniański (eksplozywny)- Wezuwiusz, paleański (eksplozywny) - Mt. Pelee.
Płyty litosfery- litosfera to zewnętrzna powłoka globu ziemskiego. Składa się ze skorupy ziemskiej, obejmuje litosferę kontynentalną i oceaniczną.
Ryft- linie rozłamu płyt litosfery, wzdłuż których pęknięta płyta przesuwa się w odwrotnych kierunkach.
Paleontologia- nauka o organizmach (roślinach i zwierzętach) kopalnych zajmująca się badaniem skamieniałości i życia w odległych epokach geologicznych.
Skamieniałości- Dobrze zachowane szczątki roślin lub zwierząt np. w skałach
Skamieniałości przewodnie- szczątki organizmu, który podlegał szybkiej ewolucji, miał też duży zasięg występowania.
Wietrzenie skał- zmiany fizyczne i chemiczne skał. Wietrzenie obejmuje dwie grupy procesów: mechaniczne i chemiczne.
Rzeka- Czynniki wpływające na jej ustroju: Rozwój rzeki zależy od: klimatu, rzeźby, budowy geologicznej i szaty roślinnej. O reżimie decyduje wielkość i kształt zlewni, przepuszczalność podłoża, warunki klimatyczne, opad, parowanie, użytkowanie terenu, sposób zasilania, erozja.
Erozja- proces niszczenia podłoża powodowany działaniem wody, lodowców i powietrza. Intensywność zależy od klimatu i środowiska geologicznego.
Procesy krasowe- zespół procesów przyrodniczych prowadzących do powstania określonej morfologii powierzchniowej i podziemnej wywołanych rozpuszczaniem skał.
Żłobki krasowe- wynik wód opadowych i roztopowych, spływające po powierzchniach skalnych.
Żebra skalne- mikroformy związane z systemem spękań.
Lejek krasowy- forma rzeźby obszarów krasowych.
Uwały- duże zagłębienia powstałe przez połączenie kilku lejków krasowych.
Polja- wielkie kotliny o wyrównanych dnach wyścielonych żyznymi namułami o stromych zboczach.
Mogoty- pagóry wapienne o stromych stokach, wierzchołki przykryte ospą krasową. Wysokości do kilkuset metrów ponad powierzchnie zrównania krasowego.
Wiatr- poziomy ruch powietrza, na lądach tworzy charakterystyczne formy eoliczne dzięki procesom korazji, deflacji, akumulacji. Wiatry stale wiejące - pasaty, wiatry zmieniające kierunek - monsuny.
Pustynia kamienista: hamada. grzyby skalne, graniaki, ostańce.
Pustynia piaszczysta: erg, wydmy- barchany, gwieździste, kopulaste.
Skała- nagromadzenie minerałów. Wyróżniamy skały: magmowe, osadowe, metamorficzne.
Tektonika- I Praeuropa- platformy i tarcze prekambryjskie II Paleoeuropa (f. kaledońskie) i Mezoeuropa (f. hercynskie) , III Neoeuropa- orogeneza alpejska.
Klimat- Układ stanów pogody typowy dla danego obszaru, obliczony na podstawie wieloletnich obserwacji
Pogoda- aktualny stan atmosfery na pewnym obszarze, określony przez składniki ze sobą powiązane: temperatura, wilgotność powietrza, zachmurzenie, opady atmosferyczne, ciśnienie i wiatr.
Czynniki kształtujące klimat polski- Polska leży w umiarkowanych szerokościach geograficznych. Wpływ mają: orografia, kontynentalizm, cyrkulacja mas powietrza, układy baryczne- niże i wyże, nad Polską - Islandzki i Azorski. Przeważają masy polarnomorskie i polarnokontynentalne okresowo zwrotnikowe. Klimat Polski- umiarkowany, zależnie od kierunku napływu mas powietrza ma cechy klimatu morskiego lub lądowego.
Cechy klimatu polski- zmienny rozkład temperatur, wiatry zachodnie, termiczne pory roku.
Gleba- składniki gleby: faza stała, gazowa, ciekła. Czynniki prowadzące do powstania gleby: ilość wody, pewien okres czasu, szata roślinna, rzeźba, ukształtowanie terenu.
Etapy powstawania gleby- pedogeneza: czynniki pedogezy: skała macierzysta, klimat, wegetacja, człowiek, czas. Podstawowe procesy glebotwórcze: Proces wietrzenia synteza minerałów ilastych, działalność drobnoustrojów. Przemieszczanie materii organicznej, płowienie, bielicowanie.
