Koncept w literaturze, z łac. conceptus - ujęcie, pojęcie, oznaczał skonstruowany w dziele kunsztowny, efektowny literacki obraz, metaforę, porównanie, bardzo rozbudowane, obejmujące niejednokrotnie cały utwór. Celem konceptu było zaskoczenie odbiorcy, wzbudzenie zaskoczenia, zdziwienia kunsztem i mistrzostwem poety. Konceptyzm charakterystyczny jest dla poezji barokowej, szczególnie dla twórczości J. A. Morsztyna, D. Naborowskiego.
Aby jednak zaskoczyć obytego już z różnymi formami literackimi czytelnika, należało wymyślić coś nowego, nową formę wyrazu, zaskakujący, oryginalny pomysł na przekazanie treści. Takie podejście do uprawiania literatury- obliczonej na efekt zdumienia, jaki wywoła ona u odbiorcy- nazywany jest w historii i teorii literatury "konceptyzmem".
Pomysłodawcą tego nurtu, od którego wziął on swoją drugą nazwę-był włoski poeta Giambattissta Marini z przełomu szesnastego i siedemnastego wieku. Stąd "marinizm"- termin teoretycznoliteracki określający postawę poety wobec dzieła i odbiorcy: jego nadrzędnym celem jest ciągłe poszukiwanie nowych środków wyrażania i stworzenie dzięki nim takiego utworu, który zadziwi czytelnika, zmusi go do zatrzymania się nad wierszem, poświęcenia mu uwagi i zastanowienia. Czasu bowiem i uwagi odbiorczej wymaga próba docenienia przez czytelnika zawiłych metafor, rozbudowanych porównań, wyszukanych ornamentów słownych i stylistycznych, które nadają słowom i wypowiedziom nowe, nie znane dotąd, bądź nie eksponowane do tej pory sensy. Gra między znaczeniem literalnym i sensem dzieła rozgrywa się między zmysłowymi obrazami, intelektem ujętym w antytezy, w koncepcie rządzącym całym przekazem. Mariniści bawią się słowami, językiem, obrazami, znaczeniami wciągając do gry ciekawego wrażeń i doznań intelektualnych i estetycznych odbiorcę.
Elementem zaskakującym mogło być wszystko- zastosowanie szokującego kontrastu - w obrazowaniu i w języku (językowa sprzeczność- oksymoron, definiowany klasycznie jako "zgodność niezgodności lub niezgodność zgodności"), wprowadzenie do poezji mało dotąd poetyckich zjawisk jak trupie ciało, rozkład, brzydota.
Z uwielbieniem stosowano efekt paradoksu (absurdalnego sądu, stwierdzenia, z którego w nieoczekiwany sposób wyłania się jakaś prawda), hiperbolizacji, niezwykłych porównań i zestawień. Wszystko to składa się na wachlarz typowych dla poezji barokowej "chwytów".
Mistrzami polskiego marinizmu, konceptyzmu byli Jan Andrzej Morsztyn oraz Daniel Naborowski. Obaj poeci, mimo podobieństwa stosowanych środków wyrazu, obracają się wokół zupełnie odmiennej tematyki. Morsztyn skupia się na afirmacji piękna i rozkoszy oferowanych przez miłość cielesną. Związany z dworem, tworzył poezje na potrzeby dworu- rozrywkową, lekką, wysmakowaną w tematyce miłości, rozkoszy ziemskich. Zupełnie inaczej Naborowski- poeta nie ciała, lecz ducha. W jego utworach zawarte są przemyślenia filozoficzne nad kondycją współczesnego mu człowieka, świadomego swojej przemijalności, ułomności. Człowiek- istota słaba i nietrwała poszukuje więc oparcia w tym co wieczne i niezniszczalne- w Bogu. Człowiek i jego relacje, miejsce wobec Stwórcy, czasu i otaczającego go świata stają się tematyką filozoficznej poezji Daniela Naborowskiego.
