Kilka słów wstępu odnośnie epoki baroku:

Barok jest to epoka która rozpoczęła się pod koniec XVI wieku i trwała do lat 30- tych wieku XVIII.

Nazwa Barok pochodzi wywodzi się z portugalskiego języka < barocca- perła o nieregularnym kształcie>, jest to także termin zapożyczony z historii sztuki. Wizja świata i człowieka jaką ukazaną mamy w literaturze tego okresu jest następująca. Nadrzędnym hasłem, które przedstawia tą wizję świata jest marność, przemijalność. Najpełniej oddaje ją sentencja łacińska : "VANITAS VANITATUM, ET OMINA VANITAS"- w dosłownym tłumaczeniu "Marność nad marnościami i wszystko marność"

Światopogląd człowieka wyrażony był poprzez teocentryzm. Człowiek epoki baroku był pełen niepokoju religijnego, a także i filozoficznego. Negował świat doczesny. Patrzył na świat kategoriami religijnymi.

Charakterystyka twórczości poszczególnych pisarzy.

Pierwszą postacią której twórczość poddam analizie jest Władysław Potocki. Zaliczamy go do nurtu patriotycznego oczywiście epoki baroku. Oto jego najbardziej znane utwory:

"Zbytki polskie"

Potocki krytykuje rozrzutność szlachty, to że dba ona jedynie o własne interesy. Pilnuje, by miała zapewnione dobra materialne. By miała piękne stroje, liczną służbę, zabawę, przepych. Nie interesują jej fakt, że inni klepią biedę i żyją w nędzy. I że wkrótce doprowadzą swoim zachowaniem Polskę do upadku:

"Że te wszystkie ich pompy, wszystkie ich splendece

Pogasną jako w wodzie pogaszone świece..."

"Pospolite ruszenie"

Wiersz ten przedstawia życie i zgrupowanie szlachty w obozie wojennym. Rotmistrz bezskutecznie próbuje obudzić śpiącą szlachtę tak, by ta stanęła do walki w obronie kraju. Skutek jest tego taki że nikt nie wstaje a znudzony i zmęczony rotmistrz także zasypia.

"Transakcja wojny chocimskiej" . Celem tego utworu jest pokrzepienie serc. Potocki napisał ją w roku 1670.

Tematem utworu jest wojna z Turkami z roku 1621. Bitwa ta toczona była pod wodzą Karola Chodkiewicza. Celem Potockiego jest przypomnienie tej heroicznej i pełnej patriotyzmu bitwy by wywołać refleksję i pokazać, że potrafimy walczyć. Ponad to w utworze wplecione mamy osobiste refleksje i uwagi Potockiego. W mowy swoich postaci wkłada patriotyzm. Postacie poematu mówią o obronie i szacunku jakim należy darzyć swoją ukochaną ojczyzną.

Kolejną postacią jest Jan Andrzej Morsztyn, którego twórczość porusza zupełnie inne tematy. Tematy te to miłość, kobiety i uczucia. Stanowi on zatem przykład liryki miłosnej.

Jan Andrzej Morsztyn swoją poezję wzoruje na poezji włoskiej. Czerpie przede wszystkim z twórcy z Włoch - G. Marino, według którego najważniejszy w utworze jest koncept czyli pomysł. W sumie chodzi o to by wiersz utwór zaskoczył i zaszokował czytelnika.

Przykładowe utwory:

"Bierzmowanie"

Tytuł ten jest wyjaśniony w ostatnim wersie "Już Cię ogniskiem nie Jagnieszką zowę". Bohaterka wiersza, Jagnieszka, jest przyczyna tego, że podmiot liryczny odczuwa "miłosną gorączkę":

Portret i opis Jagnieszki jest dynamiczny. Określenia "płaczesz", "śmiejesz się", "tańcujesz".

"Na Tomka"

Wiersz o Tomku , który pragnie pojąć za żonę Kaśkę. Kaśka jest bardzo majętną i jednocześnie brzydką dziewczyną.

I chyba jeden z najbardziej znanych utworów to sonet pt. "Do trupa".

"Do trupa" doskonały koncept zaproponowany przez poetę forma wiersza to pozorna rozmowa, swoisty monolog dramatyczny. Nieszczęśliwie zakochany prowadzi rozmowę z trupem. Opowiada mu o swojej niespełnionej miłości, zazdrości mu nawet, że nie żyje, bo jedynie śmierć mogłaby mu dać ulgę w cierpieniu i rozpaczy jak nim włada. Podstawowym środkiem jest w tym wierszu antyteza.

Pozostałe jego utwory to także :

"Cuda miłości" przed miłością nie ma ucieczki, broniąc się rozumem wpadamy prosto w jej sidła. Stosowane środki stylistyczne w tym utworze to antytezy i paradoksy.

"Niestatek" I - tematem przewodnim jest niestałość kobiecej urody. Zastosował tu kontrasty, epitety, i porównania.

"Niestatek" II - nawiązanie do wcześniejszego utworu, w tym jednak skupia się na niestałości uczuć kobiety - wyliczenia, gradacja i anafory.

Ostatnim z wymienionych i prezentowanych tutaj poetów jest Daniel Naborowski. Stanowi on przykład twórcy piszącego w nurcie filozoficznym. Jego twórczość określana bywa także jako nurt metafizyczny. Odnaleźć w jego twórczości możemy podobieństwa do twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Tematy, które przeważały w jego twórczości to: śmierć, nicość, przemijanie, czas.

Człowiek epoki baroku szukał swojego miejsca w nietrwałym świecie, próbował znaleźć wobec niego jakąś postawę. Oto kilka przykładowych utworów:

"Marność" - utwór ten jest nawiązaniem do biblijnej księgi Koheleta. Człowiek dąży w życiu doczesnemu do zdobycia jak największej ilości wartości materialnych. Wartości te mają jednak charakter przemijający. Można zatem wg poety kochać i żartować, śmiać się i weselić. Trzeba jednak pamiętać, że trzeba żyć uczciwie i pamiętać o śmierci.

"Krótkość żywota" poeta stara się odpowiedzieć na pytanie czym jest życie, jakie jest?

Odpowiedź na to pytanie jest następująca: życie człowieka jest bardzo krótkie, szybko przemija, a czasu nie można zatrzymać . Życie zatem jest chwilą.

"Cnota grunt wszystkiemu" dobra ziemskie bogactwa nie dają człowiekowi szczęścia. Jedyną godną i trwałą wartością jest cnota. Cnota zapewnia szczęście i sens życia.

Prezentacja twórczości następujących poetów Potockiego, Morsztyna, Naborowskiego ukazuje że w literaturze epoki baroku wyróżniamy trzy główne nurty. Nurty te to prądy patriotyczne, miłosne, i filozoficzne.