Najważniejszym dziedzictwem kulturowym, literackim, jaki pozostawiła po sobie Starożytność jest spójny, kompletny świat wierzeń, zwany dzisiaj przez nas mitologią. Motywy mitologiczne, historie bogów, herosów, bohaterów, które pierwotnie składały się właśnie na system wierzeń, spełniały przede wszystkim funkcję sakralną, z czasem stały się także elementem kultury literackiej, która z czasem zatracała swój nadrzędny, religijny charakter, zwracając się w kierunku wrażeń artystycznych.

Z naszej, współczesnej perspektywy centralnym pojęciem kultury i literatury antycznej jest właśnie pojęcie mitu. Mit rozumiany jest tu jako fabuła, opowiadanie pochodzące z czasów pierwotnych, czasów kształtowania się danej społeczności, w której wyrażają się kultywowane przez ową społeczność wierzenia i przyjmowana przez nią wizja świata. W skład owych wierzeń i wizji wchodzą przedstawienia powstania świata i całej ludzkości, katalog bóstw wraz z ich pochodzeniem i funkcją, prawa i przyczyny zjawisk świata, natury otaczającej człowieka. W tym sensie realizują się w nim różne funkcje społeczne i religijne- prymarnej funkcji sakralnej (mity jako zbiór wierzeń, przedstawień bóstw i poświęconych im obrzędów) oraz funkcji sekundarnych, wynikających z formuły wierzeń- poznawczej (powstanie świata, człowieka, zjawisk naturalnych jako wydarzenia związane ściśle z dziejami bogów) a także światopoglądowej (mity jako zbiór praw, przestróg i nakazów, jako obraz ludzkiego życia i ludzkiej społeczności. Także sposób pojmowania świata). Mity stały się także nośnikiem najbardziej pierwotnych wyobrażeń tkwiących w podświadomości różnych ludów- w przypadku takich wyobrażeń mówimy o archetypach (np. archetyp bolejącej matki). Mity, w zależności od ich przedmiotu można podzielić na cztery grupy. Pierwsza z nich dotyczy historii związanych z pochodzeniem bogów- mity teogoniczne. Druga przedstawia powstanie świata- tworzą ją mity kosmogoniczne (od gr. kosmos- czyli świat). Trzecia grupa mitów- mity antropogeniczne- opowiadają o pochodzeniu, powstaniu samego człowieka. Ostatnia wreszcie grupa- mity genealogiczne przedstawia historie mitycznych rodów ludzkich (na przykład mity o rodzie Labdakidów, o Ikarze i Dedalu, czy np. o królu Syzyfie).

Mity przedstawiały świat w czasach legendarnych, w czasach, gdy bogowie bezpośrednio ingerowali w świat ludzi, gdy pojawiali się między nimi, a najświetniejszym ze śmiertelników zdarzało się odwiedzać Olimp. Z takiego "czasowego" umiejscowienia akcji mitów wynikają także inne ich cechy- zaliczyć do nich należy wątki nadprzyrodzone, fantastyczne, związane z postaciami bóstw oraz wątki, które moglibyśmy nazwać tu historycznymi, czyli przedstawiającymi echa ważnych wydarzeń z historii ludzkości, np. wojny trojańskiej. Znaczna część mitów, ich treść wynika także z kultywowanych na danym obszarze obrzędów i tradycji, stąd stanowią doskonałe źródło wiedzy dla badaczy dawnych kultur i obyczajowości, a nawet, w pewniej mierze- historii.

Opowieści mitologiczne stały się podstawowym zbiorem tematów, wątków i postaci wykorzystywanych w fabularnej tkance rozwiniętej w starożytności literatury. Najstarszym znanym nam dzisiaj gatunkiem literackim jest należący do rodzaju epickiego (narracyjnego) epos. Pierwsze znane nam dzieła tego gatunku to dwa wielkie utwory Homera- "Iliada" i "Odyseja". Gatunek ten był bardzo rozbudowaną formą (każdy z eposów Homeryckich liczy sobie po dwadzieścia cztery pieśni!), która przedstawiała dzieje wielkich, wysokiego rodu postaci ludzkich oraz bogów w momencie niezwykle ważnym, przełomowym dla dziejów przedstawianej społeczności ludzkiej. Obok tematów historycznych, czy ściślej- narodowych może również epos przedstawiać tematykę religijną. Obok właściwych, tradycyjnych eposów pojawiały się w dziejach literatury liczne utwory nawiązujące tylko do konwencji eposu, będące jedynie stylizacjami na ten gatunek. Najważniejsze, najbardziej charakterystyczne cechy eposu to jego znacząca obszerność, umiejscowienie czasu akcji w czasach legendarnych, ważnych wydarzeń w życiu określonego społeczeństwa oraz swoista dwuplanowość światów. Pierwszy z nich przedstawia wydarzenia ludzkie, drugi odnosi się do świata bogów. Co ważne, to nie ludzie, lecz bogowie decydują o losach wojen, wydarzeń, ludzi. Deus ex machina- bogowie kierują światem, człowiek pozostaje igraszką w ich rękach. Pod względem struktury dzieła, stałym jego elementem jest inwokacja, czyli początkowy fragment, zawierający apostrofę (bezpośredni zwrot) do bóstwa, które może udzielić poecie talentu i natchnienia. Inwokacja zawiera w sobie także nakreślenie zasadniczego tematu eposu (gniew Achillesa, tułaczka Odysa). W strukturze dzieła wyróżniają się także liczne, bardzo plastyczne i rozbudowane opisy (przez precyzję, wielką szczegółowość dodaje się opowieści realizmu) oraz rozbudowane do rozmiarów samodzielnych epizodów porównania (warto tu przypomnieć na przykład pojedynek największych rycerzy walczących pod Troją- Achillesa walczącego po stronie Achajów i Hektora- obrońcy Troi. Ich walka przedstawiona zostaje za pomocą porównania do śmiertelnego starcia gołębicy z orłem). Takie porównania, w których drugi człon (przedstawiający to, do czego dany element świata przedstawionego jest porównywany) jest rozbudowany do samodzielnej sceny, epizodu nazywane są w poetyce właśnie porównaniami homeryckimi. W eposie, jak i w całej epice po dziś dzień, najważniejszymi elementami są narrator (sposób narracji) oraz fabuła. W eposie klasycznym narrator posiada pełną wiedzę o wydarzeniach, jest wszechwiedzący i obiektywny, nie staje po żadnej ze stron, nie pozwala sobie na komentarze wartościujące. U Homera jest pokorny wobec wielkości i wspaniałości obu walczących narodów. Akcja eposu ma charakter epizodyczny, to znaczy, że zasadniczy wątek rozbijany jest poprzez wprowadzanie licznych pobocznych epizodów, obrazów, opisów, często mających funkcję retardacyjną, a więc opóźniającą przebieg akcji zasadniczej.

Kolejnym charakterystycznym elementem eposu jest jego język i styl. Zgodnie z zasadą odpowiedniości stylu i tematu, dzieło o bogach i bohaterach musiało bazować na języku wzniosłym, poważnym, charakteryzującym się niezwykłym patosem. Tylko taki język mógł w pełni oddać powagę wydarzeń, ich znaczenie dla całego narodu, dla całej społeczności. Obowiązywała jedność stylu, więc wszyscy bohaterowie, narrator posługiwali się takim samym stylem, nie wprowadzano pod tym względem urozmaiceń. Epos należący do poezji epickiej, pisany był, podobnie jak liryka- mową wiązaną, to znaczy silnie zrytmizowaną. Wynika to z tego, że pierwotnie podobnie jak ona epos był wykonywany z towarzyszeniem instrumentu, był po prostu śpiewany. Charakterystyczną miarą dla epiki, sprzyjającą przedstawianiu narracyjnego toku opowiadania było metrum sześcioakcentowe, tak zwany heksametr.

Najważniejsze eposy w dziejach literatury to wspomniane powyżej "Iliada" i "Odyseja" greckiego poety Homera, a także staro babiloński "Gilgamesz" oraz łacińska "Eneida" Wergiliusza.

Obok epiki i liryki, ukształtował się także dramat. Tematyka tragedii antycznej również bazowała ma mitologicznych podaniach. Związek z kultem religijnym jest w przypadku dramatu zupełnie bezpośredni, powstał on bowiem- jako forma dialogowana wprost z pieśni na cześć boga winorośli i tańca- Dionizosa. Dytyramby- bo tak nazywały się wspomniane pieśni- wykonywane były chóralnie z towarzyszeniem tańców i muzyki podczas świąt dionizyjskich (tzw. Wielkie i Małe Dionizje) i obrzędów z nimi związanych. I tak, podczas wiosennych Wielkich Dionizji chór wykonywał dytyramby na cześć boga. Z czasem przewodnik chóru, tak zwany koryfeusz zaczął wykonywać własne, solowe partie dialogując z chórem. Tak powstała zasadnicza forma konstrukcyjna późniejszego dramatu- dialog. Koryfeusz przeradza się później w pierwszą postać dramatyczną aktora- dzieje się tak w dziełach Tespisa. Następnie Ajschylos jeszcze bardziej komplikuje strukturę dramatyczną dodając drugiego aktora, zaś Sofokles- trzeciego. Klasyczna antyczna tragedia operuje więc chórem oraz trzema aktorami- mężczyznami. Wykonywali oni wszystkie role tragedii, także żeńskie, zakładając wyobrażające te postaci maski. Podczas Małych Dionizji, odprawianych na jesieni w greckich wsiach zaczęła natomiast kształtować się komedia. Jej bohaterami nie byli ani bogowie, ani królowie, tylko prosty lud- stąd język tych utworów nie był patetyczny i poważny, a wesoły, nieraz rubaszny, a nawet wulgarny. Śladem związku z kultem Dionizosa jest sama nazwa gatunku- tragedia. Na nazwę tę składają się dwa słowa- tragos- kozioł, czyli zwierzę tradycyjnie poświęcone Dionizosowi, oraz pieśń- na pamiątek pieśni, z których wywodzi się tragedia. Klasyczna, antyczna tragedia swoją budową nie przypominała dzisiejszego dramatu podzielonego na akty i sceny. Początkiem tragedii był prologos, w którym aktor wygłaszał wstęp do tragedii, określając jej tematykę. Następnie na scenę wchodził chór wykonując parodos- czyli pieśń na wejście. Następnie pojawiał się epeisodion- epizod akcji dramatycznej, a po nim stasimon- komentarz do epeisodionu wygłaszany przez chór. Po kilku naprzemiennych epeisodionach i stasimonach całą tragedię kończył exodos- pieśń wychodzącego chóru objaśniająca zakończenie utworu i jego przesłanie, będące przestrogą dla ludzi. Konstrukcja tragedii antycznej budowana była w oparciu o kilka zasad. Pierwszą z nich była zasada trzech fabularnych jedności. Obejmowały one miejsce, czas oraz samą akcję. Wydarzenia musiały się więc dziać w jednym miejscu, w czasie nie przekraczającym jednego dnia oraz musiały dotyczyć jednego wydarzenia (akcja jednowątkowa). Zasadniczym zrębem, wokół którego budowana była akcja był konflikt tragiczny, czyli wybór przed jakim stawał bohater, a którego przedmiotem były dwie równorzędne wartości. Niezależnie od dokonanego wyboru los bohatera, jego klęska była już jednak przesądzona (wynika to z typowego dla mitologii fatalistycznego ujęcia losów człowieka i świata). Drugą zasadą była zasada jedności estetycznej- oznacza to, że do tragedii nie wolno było wprowadzać epizodów komicznych. Obowiązywała zasada decorum- wysoki temat, postaci- wysoki styl. Niemożliwe były także sceny zbiorowe czy batalistyczne, ponieważ na scenie mogło przebywać jednocześnie tylko trzech aktorów, dla podniesienia ich powagi mieli oni na nogach koturny, które wyraźnie uwydatniały ich wzrost, wynosząc ich ponad zwykłych ludzi. W antycznej tragedii zasadniczą rolę odgrywał chór- pozostałość po pieśniowych, obrzędowych źródłach tragedii. To właśnie chór przedstawiał akcję, komentował ją oraz wprowadzał kolejnych bohaterów.

Jak było powiedziane wcześniej, teatr grecki, jego powstanie ściśle związane było ze świętami urządzanymi przez Greków na cześć boga tańca, śpiewu i wina- Dionizosa. Święta na jego cześć obchodzone były dwa razy w ciągu roku. Na wiosnę czcili go mieszkańcy greckich miast, były to tak zwane Dionizje Wielkie. Na jesieni, gdy odkorkowywano pierwsze butle z młodym winem świętowała grecka wieś, podczas wiejskich Małych Dionizji składano w ofierze dobremu bogu kozła, a jego krwią podlewano korzenie winnej latorośli, aby przyszły rok okazał się równie urodzajny. Szczególnym kultem otaczany był Dionizos w samych Atenach, gdzie Wielkie Dionizje nabrały z czasem rangi święta państwowego. Podczas takich właśnie ateńskich świąt narodzić się miał teatr grecki. Jego początki datuje się na szósty wiek przed naszą erą, za czasów panowania władcy Aten Peryklesa. Samo słowo "teatr" wykazuje związki strukturalne i znaczeniowe z kilkoma greckimi słowami, np. "teatos"- przymiotnik, czy raczej imiesłów "dostrzegalny", następnie "teates" oznaczające "widzi" oraz ze słowem oznaczającym miejsce odgrywania pierwszych dramatycznych przedstawień- "teatron". Do dziś zachowały się szczątki jednego z pierwotnych greckich teatrów, wspaniały teatr Dionizosa w Atenach z czwartego wieku przed naszą erą, również dionizyjski teatr w Delfach oraz na Peloponezie. Wzorcem dla wszystkich teatrów była ateńska budowla. Posiadała ona wygodną, półkolistą widownię, której kolejne rzędy wznosiły się na kolejnych stopniach. Dzięki wykorzystaniu wiedzy z zakresu akustyki nawet w najdalszych rzędach doskonale słychać było aktorów i chór. Na dole znajdowała się półkolista orchestra, czyli plac będący pierwowzorem tego, co dziś nazywamy sceną. W bezpośrednim sąsiedztwie orchestry znajdowała się skene, czyli podwyższenie wykonane z kamienia, na którym wznosiła się jeszcze nadbudowa z drewna, czyli tak zwany episkenion. Ta budowla przedstawiała fragment scenografii, miejsca, w którym rozgrywała się akcja tragedii- czy to świątyni czy pałacu. Po bokach znajdowały się dodatkowe skrzydła budynku, tak zwane paraskeniony. Przed episkenionem znajdowało się proscenium, i na nim właśnie występowali aktorzy dramatu. Antyczny teatr nie posiadał zadaszenia, wszystkie przedstawienia oglądano pod gołym niebem. Nie było także kurtyny (bo i nie zmieniano dekoracji, bo wszystko odbywało się- zgodnie z zasadą trzech jedności, w jednym miejscu) oraz przerw rozdzielających części dramatu. Aktorzy występowali w specjalnych ubraniach, w koturnach oraz maskach. Przedstawienia teatralne trwały kilka dni od wschodu do zachodu słońca, rywalizowały ze sobą o specjalną nagrodę dla spektaklu i aktora. Te kilka dni przedstawień były wielkim świętem dla całej greckiej społeczności. Najważniejszymi autorami dramatycznymi starożytnej Grecji byli tragicy Sofokles, Ajschylos oraz Eurypides.

Liryka starożytna rozwijała się równie prężnie co epika i dramat. Gatunki liryczne to takie formy, w których ukształtowaniu na pierwsze miejsce wysuwa się podmiot wypowiadający, tzw. podmiot liryczny (w epice dominująca była fabuła, narracja, zaś w dramacie- dialog). Cechą charakterystyczną jest także wzmożona funkcja emocji w tekście, który miał być ich właśnie słownym wyrazem. Liryki były gatunkami mowy wiązanej (rytmizowanej, Grecy i Rzymianie nie znali pojęcia rymu). W starożytnej Grecji liryka utożsamiana była z muzyką. Liryki zawsze wykonywane były śpiewnie, z towarzyszeniem instrumentu, na co wskazuje już sama nazwa tego rodzaju literackiego, nawiązująca do nazwy instrumentu- liry. Rozwój liryki greckiej przypada na siódmy i szósty wiek przed Chrystusem. Najważniejsze gatunki liryczne powstałe w Grecji to pieśń (oda), tren (pieśń żałobna), dytyramb (pieśń pochwalna).

W Grecji starożytnej działało wielu wybitnych liryków, z których należy wymienić przynajmniej tych najbardziej znanych, których twórczość wniosła coś nowego do liryki. Działający w siódmym wieku Tyrtajos stworzył w swoich dziełach nowy typ liryki, czyli tzw. lirykę tyrtejską. Poeta ten wyróżnił się wierszami patriotycznymi, sławiącymi męstwo, waleczność, zagrzewającymi do boju. Taka też jest poezja tyrtejska- patriotyczna i waleczna. Sam zaś Tyrtajos stał się w historii literatury symbolem poety- świadomego patrioty, odpowiedzialnego za swój naród. W poezji tego autora ojczyzna jest najwyższym dobrem, priorytetem dla każdego obywatela. Umrzeć za nią jest największym zaszczytem.

Na przełomie siódmego i szóstego wieku działała w Grecji genialna poetka- Safona. Była to autorka o wielkiej poetyckiej wrażliwości, niezwykłym talencie. Stworzyła ona w swojej poezji także nową, charakterystyczną dla niej strofę, zwaną dziś strofą saficką. Jest to zwrotka czterowersowa, z których trzy pierwsze liczą sobie po jedenaście zgłosek, czwarta zaś jest jedynie pięciosylabowa.

Największym poetą szóstego wieku jest Anakreont- autor pięknej poezji miłosnej a także radosnej twórczości biesiadnej, sławiącej zabawę, uroki beztroskiego życia. Utwory o takiej tematyce zwie się do dziś anakreontykami.

Bardzo ważnym poetą wśród liryków greckich był także Symonides, działający na przełomie szóstego i piątego wieku przed naszą erą. W swoich utworach głosi filozofię stoicką i epikurejską, która później silnym echem odbije się w poezjach wielkiego polskiego poety renesansowego- Jana z Czarnolasu (hasło "carpe diem").

Rzymianie, a za nimi cała europejska literatura nowożytna odziedziczyli po grekach podział literatury na trzy rodzaje (epika, liryka i dramat), wyszczególnienie wielu gatunków, miar wierszowych, sposobów poetyckiego wypowiadania.

Najsłynniejszym poetą liryki rzymskiej był Horacy. Wielki ten poeta był potomkiem wyzwolonego niewolnika. Niewolnik ów postanowił jednak za wszelką cenę kształcić syna, mimo skromnych środków Horacy miał więc okazję czerpać wiedzę nie tylko w Rzymie, ale także w Atenach. Wysiłek opłacił się, bo Horacy zdobył wielką sławę, zaś jego pieśni (oda- carmen), a także dzieła bardziej epickie, takie jak satyry czy listy poetyckie zdobyły wielką popularność i uznanie u jego współczesnych i u przyszłych pokoleń. Horacy stał się wzorem poety, zaś jego ody- niedoścignionym ideałem klasycznej twórczości lirycznej. Propagował wartości moralne, etyczne właściwe stoikom i epikurejczykom, stawiał na pierwszym miejscu ludzkie cnoty, uczciwość, bo tylko one są wieczne i prawdziwe wartościowe. Ten, który zaznał biedy, niedoli, który znał los niewolniczy, odkrywał prawdziwe wartości nie w bogactwie, lecz w ludzkim wnętrzu, w sile ludzkiego ducha i sumienia. Rzymska literatura wydała na świat także genialnego epika, autora eposu przedstawiającego dzieje narodu rzymskiego u jego zarania- "Eneidy". Epikiem tym był oczywiście Wergiliusz. Warto pamiętać także o innym epiku- Owidiuszu.

Biblia- jest najważniejszą, świętą księgą Chrześcijan. Składa się ona z dwóch zasadniczych części- Starego Testamentu- ksiąg wspólnych dla Chrześcijan i Żydów oraz Nowego Testamentu- ksiąg świętych wyznania chrześcijańskiego. Biblia- zbiór ksiąg (to dokładnie- "księgi" oznacza w języku greckim jej tytuł) łączy w sobie wiele ważkich funkcji. Po pierwsze jest księgą świętą, co oznacza, że zawiera w sobie świadectwo wiary, przedstawia Boga i związany z nim, podległy mu Świat, że przedstawia prawdy wiary, obrzędy, tradycje, najważniejsze prawa wynikające z opisywanego kultu. W tym sensie należy do sfery sacrum, wraz z należną jej czcią i odpowiednim traktowaniem. Chrześcijanie i Żydzi wierzą, że treść w niej zawarta jest prawdziwym Słowem Boga Stwórcy, który w ten sposób przemawia do swoich wyznawców. Ale Biblia jest także niezwykle piękną "powieścią" o człowieku, o jego historii, dziejach narodu wybranego w szczególe i każdego człowieka mierzącego się ze złem i poszukującego dobra- w ogólności. W tym sensie Biblia jest wielkim dziełem kultury, świadectwem kształtującej się cywilizacji, ludzkości współczesnego świata europejskiego. Jest także dokumentem historycznym, opisującym dzieje wybranej przez Boga nacji hebrajczyków. Biblia jest wielkim zbiorem praw moralnych i etycznych, wynikających nie tylko z propagowanego kultu, ale także z naturalnych zasad obcowania z innymi ludźmi, sprawiedliwości, uczciwości, prawdy, miłości, wierności. Po trzecie Biblia jest także fascynującym dziełem literackim, zawierającym w sobie niespotykaną wielość gatunków literackich, najprzeróżniejszych form, od kodeksu prawnego począwszy, poprzez dialogi, listy, sagi rodowe, przypowieści, aż po przepiękne utwory liryczne, psalmy, hymny i pieśni. Biblia powstawała przez wiele wieków, jej początki sięgają daleko przed znane nam najstarsze zabytki literatury greckiej. Stary Testament spisywany był przez wiele wieków, aż po pierwszy wiek minionej ery. Zawiera w swoich księgach dzieje narodu żydowskiego od początków świata i stworzenia człowieka poprzez czterdziestoletnią wędrówkę przez pustynię, aż po koniec ery. Jest Stary Testament nie tylko świadectwem historycznym narodu i jego dziejów, ale przede wszystkim obrazem wiary izraelitów, jej kształtowania się, najważniejszych praw i zwyczajów, które pozwoliły jej przetrwać przez tyle wieków. Stary Testament spisywany był w trzech językach- hebrajskim, aramejskim i greckim. Ujednolicenia języka tej Świętej Księgi dokonano w trzecim wieku przed Chrystusem w Aleksandrii. Owo greckie tłumaczenie określa się nazwą "septuaginta" wskazującą na liczbę tłumaczy pracujących nad jej tekstem (przekład siedemdziesięciu). Świat chrześcijański, którego głównym "językiem" wiary stała się łacina dopracował się łacińskiego przekładu już w czasach wczesnochrześcijańskich. Dokonał tego Święty Hieronim. Jego przekład, tak zwana "Vulgata" obowiązywała w życiu Kościoła nieprzerwanie aż do szesnastego wieku, w którym do głosu doszły przekłady w językach narodowych (spowodowane to było oczywiście wystąpieniem Marcina Lutra i rozwojem reformacji).

Księgi Starego Testamentu dzielą się na cztery części. Pierwszą z nich tworzy Tora, czyli Pięcioksiąg Mojżeszowy. Słowo Tora, oznacza w języku hebrajskim "prawo". Oznacza to, że księgi te zawierają przede wszystkim- oprócz historii stworzenia świata- najważniejsze prawa jakie Pan przekazał swojemu narodowi (dziesięć przykazań dane Mojżeszowi przez Stwórcę- góra Synaj). Oprócz Księgi Genesis- czyli Księgi Rodzaju opowiadającej o początkach świata, Pięcioksiąg zawiera więc historię narodu wybranego aż do czasów panowania króla Salomona. Tora zapisana była na zwoju wyprawionej zwierzęcej skóry, który nawinięty był na dwa drążki. Następna część to księgi proroków- Izajasza, Jeremiasza oraz Ezechiela. Proroctwa tych patriarchów obejmują dwadzieścia jeden ksiąg. Przedstawiają w nich dzieje narodu wybranego od momentu śmierci Mojżesza aż do upadku królestwa izraelskiego. Kolejna część Starego Testamentu to tzw. Pisma (trzynaście ksiąg), w których znajdują się przede wszystkim utwory poetyckie. Tutaj zawarta jest między innymi słynna "Pieśń nad Pieśniami". Oprócz poezji religijnej (Księga Psalmów) Pisma zawierają także dzieła filozoficzne (np. księga przysłów, Hioba, księga Koheleta) oraz historyczne. Pozostałe siedem ksiąg Starego Testamentu część badaczy uważa za dodane później apokryfy.

Stary Testament w ujęciu chrześcijan dzieli się na trzy typy ksiąg- historyczne (w skład których wchodzi Księga Rodzaju, Księga Wyjścia oraz Księga Królewska), następnie dydaktyczne (Księga Przysłów, Mądrościowa oraz Księga Hioba) oraz Prorockie (np. Jeremiasza, Izajasza).

Podstawową księgą dla chrześcijan są księgi Nowego Testamentu. Jest ich dwadzieścia siedem, a powstawały w drugiej połowie pierwszego wieku naszej ery. Nowy Testament niemal w całości spisany został w języku greckim, jedynym wyjątkiem jest tu ewangelia według świętego Łukasza, która oryginalnie zapisana została w języku aramejskim. Wśród ksiąg nowotestamentowych również wyróżnić można analogiczne trzy grupy. Do ksiąg historycznych, opowiadających dzieje Chrystusa i jego apostołów zalicza się cztery ewangelie oraz dzieje apostolskie. Księgi dydaktyczne Nowego Testamentu to Listy Apostolskie (np. Listy św. Pawła), zaś księgą prorocką jest objawienie świętego Jana, czyli Apokalipsa.

Od średniowiecznych czasów dokonywano tłumaczeń fragmentów lub całej biblii na język polski. Najczęściej tłumaczony był psałterz. Najwcześniejsze są przekłady Psałterza- np. Psałterz floriański, puławski. Najstarszym przekładem jest należąca do drugiej żony Władysława Jagiełły, pochodząca z początku piętnastego wieku Biblia Królowej Zofii. Następnie szesnastowieczna Biblia Leopolity. Pojawiają się także przekłady reformatorskie, jak na przykład kalwińska "Biblia brzeska" (1563 r.), czy ariańska "Biblia nieświeska" (1572 r.), "gdańska" wydana przez zgromadzenie protestanckie w 1632 roku. Najdoskonalszym przekładem Pisma Świętego jest tłumaczenie dokonane przez Jakuba Wujka, wydane w 1599 roku. Przekład ten obowiązywał w kościele polskim aż do połowy dwudziestego wieku, kiedy to wydano obowiązujący obecnie przekład- Biblię Tysiąclecia. Ten ostatni przekład dokonany został z pism oryginalnych, pozostałe z łacińskiej Vulgaty.

Biblia, jak było powiedziane wcześniej, jest niezwykłym dziełem literackim, w którego obrębie wykorzystane zostały najprzeróżniejsze gatunki piśmiennicze. W Starym Testamencie szczególną uwagę zwracają przepiękne liryczne Psalmy, których autorstwo tradycja przypisuje królowi żydowskiemu Dawidowi. Jest to sto pięćdziesiąt utworów o pięknej, wysmakowanej kompozycji i języku poetyckim. W zbiorze pojawiają się zarówno psalmy pochwalne, dziękczynne, jak i błagalne, patriotyczne czy filozoficzne. Nazwa "psalm" wywodzi się od greckiego terminu "psalmos" oznaczającego śpiew. Wykonywano je przy towarzyszeniu instrumentu, tak zwanego psalterionu. Oprócz tego pojawiają się także w Biblii inne gatunki liryczne, takie jak pieśń czy hymn.

Większość ksiąg Starego Testamentu zalicza się jednak do rodzaju epickiego. Dzieje rodu Dawida przypominają sagę rodową, księga rodzaju jest niezwykłej urody poematem, dzieje narodu żydowskiego to wspaniałe historie, opowieści, a nawet pisma użytkowe, takie jak kodeksy praw. Pojawiają się także kazania i proroctwa. W księgach przysłów mamy do czynienia z aforyzmami. Inne gatunki to oczywiście nowotestamentowa parabola (przypowieść), modlitwa, partie dialogowane przypominające dramat (zwłaszcza listy apostolskie). Pojawiają się także kroniki, utwory nowelistyczne i poematy.