Podstawowa forma wypowiedzi (obok opisu), przedstawiająca przebieg zdarzeń w ich następstwie
czasowym. Do głównych
wyróżników opowiadania należą: gramatyczna forma czasu przeszłego, podkreślanie za pomocą
środków gramatycznych i leksykalnych następowania po sobie w czasie
prezentowanych wydarzeń, indywidualizacja przedstawianych zdarzeń
oraz akcentowanie zależności między nimi (zwłaszcza związków
przyczynowych). Obok typowych opowiadań można wyróżnić jako jego
odmianę
opowiadanie informacyjne - powiadamiające o zdarzeniach typowych i powtarzalnych w świecie
przedstawionym lub przekazujące uogólnioną wiedzę narratora o
fragmentach fabuły, a także
opowiadanie unaoczniające - które uplastycznia opowiadane zdarzenia, ukazując je
bezpośrednio w czasie teraźniejszym (
praesens historicum).
Gatunek epicki, utwór prozaiczny niewielkich rozmiarów o prostej, zazwyczaj
jednowątkowej fabule, podobny do noweli, ale różniący się od niej większą
swobodą konstrukcji, brakiem wyraźnie zaznaczonego
punktu kulminacyjnego i puenty, obecnością dodatkowych wątków, postaci drugoplanowych oraz
epizodów, dygresji, partii opisowych i refleksyjnych. Forma ta
rozwijała się na marginesie innych regularnie zbudowanych gatunków,
wiele zawdzięczała też antycznej historiografii, kronikom,
legendom, hagiografii. Autonomię gatunkową zyskała w XIX w., a w XX
wyparła niemal całkowicie, poddaną rygorom konstrukcyjnym, nowelę.
Przekształcenia gatunku w XX w. łączą się na ogół z wprowadzeniem
toku refleksyjnego, dla którego zdarzenia pełnią funkcję
przykładów. Przykład:
Opowiadania J. Iwaszkiewicza.
