NAZWA EPOKI

  • nazwy Młoda Polska po raz pierwszy użył Artur Górski w cyklu artykułów programowych z 1898 roku

 

CZAS TRWANIA

1891-1918

1891 -  wydanie pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera  

1918 - odzyskanie niepodległości przez Polsce

 

 

  • DEKADENTYZM - dekadentyzm: termin oznaczający „schyłek wieku”, ale określający również też postawę człowieka końca wieku XIX; dekadentyzm kojarzony był z postawą bierności, niemocy, apatii, przeświadczeniem o nieuchronności śmierci, nastroje zwątpienia w naukę i cywilizacje przerażenie teraźniejszością, a w związku z tym oznaczał rezygnację z jakiejkolwiek aktywności

 

 

 

  • FIN DE SIECLE - Poczucie schyłkowości, upadku

 

 

 

  • LA BELLE EPOQUE  - piękne czasy epoki, która odchodzi

 

 

 

 

 

 

  • MODERNIZM - zespół kierunków literacko - artystycznych stawiających rzeczy nowe, niespotykane, oryginalne, przełomowe

 

 

 

  • SZTUKA DLA SZTUKI

 

 

 

  • SECESJA - Istotą secesji było dążenie do stylowej jedności sztuki dzięki łączeniu działań w różnych jej dziedzinach, a w szczególności rzemiosła artystycznego, architektury wnętrz, rzeźby i grafiki.

 

 

 

  • EKSPRESJONIZM - Wyrażanie negatywnych emocji - lęk, obawa, strach

 

 

 

  • IMPRESJONIZM - Świat jest poznawalny i niepoznawalny, świat cały czas się zmienia - zaobserwowany moment opisany jak najdokładniej; rejestracja wielu wrażeń zmysłowych

 

 

 

  • REALIZM

 

 

 

  • SYNESTEZJA

 

  • Gra świateł
  • Odcienie
  • Gra pojęć - przezroczysty/nieprzezroczysty
  • Migotliwość, połyskliwość

FILOZOFOWIE MŁODEJ POLSKI

ARTUR SCHOPENHAUER

  • autor filozofii pesymizmu,
  • udowadniał, że przeznaczeniem człowieka jest cierpienie, ludzie są igraszką w rękach natury
  • według niego, człowiek powinien wyzbyć się wszelkich pragnień, poddać się cierpieniu i nie walczyć z tym co nieuchronne 

schopenhaueryzm

Schopenhauer stwierdza, iż

  • życie człowieka pełne jest zabiegów i starań o podtrzymanie egzystencji – a i tak kończy się śmiercią;
  • dążymy wciąż do szczęścia i nigdy go nie osiągamy;
  • świat – jest tylko wyobrażeniem umysłu, tym co chcemy widzieć.

Świat jako wola i wyobrażenie

  • pesymizm
  • życie jako pasmo cierpień
  • sztuka, nauka, nirwana jako dziedziny ukojenia

FRYDERYK NIETZSCHE

- autor koncepcji nadczłowieka,

- za najwyższą wartość uznawał siłę życia, moc. energie,

NIETZSCHEANIZM – prąd myślowy w filozofii i literaturze, który ukształtował się pod wpływem poglądów Friedricha Nietzschego (II połowa XIX w.). Nietzsche głosił pogardę dla słabości, bierności i pesymizmu, postulował konieczność przewartościowania wszystkich wartości – w tym ideałów humanitaryzmu, altruizmu itp., na rzecz popierania siły, energii, mocy wybitnych jednostek. Stworzył on pojęcie „nadczłowieka” – czyli właśnie wspaniałej, twórczej indywidualności, która powinna wpływać na losy świata. Do koncepcji tej odwołał się w epoce międzywojennej Hitler, w dobie modernizmu, jako filozofia propagująca energię, siłę i optymizm znalazła wyraz w poezji np. w wierszu Leopolda Staffa pt. Kowal.

 

HENRYK BERGSON

- uważał, że otaczającą rzeczywistość poznajemy za pomocą intuicji, a intelekt pozwala jedynie uszeregować zdobyte informacje

BERGSONIZM – termin pochodzi od nazwiska Henri Bergsona. Na przełomie XIX i XX w. zdobył sobie dużą popularność kierunek ukształtowany pod wpływem myśli tego filozofa, zwany właśnie bergsonizmem. Jest to filozofia życia, wolności, energii, aktywności człowieka.

  • intuicjonizm – Bergson głosił, że tylko za pomocą intuicji można pojąć świat, bez doświadczeń, bez racjonalnego rozumu,
  • élan vital – czyli koncepcja głosząca, że w człowieku tkwią wewnętrzne siły życia, pęd życiowy, energia witalna, której nie należy więzić, lecz poddać się dynamice istnienia.

Najważniejsze utwory z epoki Młodej Polski:

- Chłopi - Władysław Reymont

- Wesele - Stanisław Wyśpiański

- Jądro Ciemności - Joseph Conrad

- Charles Baudelaire ("Albatros")

- Kazimierz Przerwa - Tetmajer ("Melodia mgieł nocnych", "Koniec wieku XIX")

- Jan Kasprowicz ("Nie ma tu nic szczególnego", "Krzak dzikiej róży", "Dies irae")

- Leopold Staff ("Deszcz jesienny", "Sonet szalony")

- Arthur Rimbaud ("Statek pijany")

- Paul Verlaine ("Sztuka poetycka")