Biblia jako źródło europejskiej kultury
1. Znaczenie słowa Biblia
2. Czas powstania ksiąg biblijnych
3. Języki Biblii
4. Podział Biblii
5. Tłumaczenia Biblii
Odp. 1
z gr. biblion - zwój papirusu (albo łodyga papirusu), biblion - księga; w liczbie mnogiej biblia - księgi
Odp. 2
Księgi Starego Testamentu powstawały od ok. XIX do I w. p.n.e.
Księgi Nowego Testamentu w latach 51 - 96 n.e.
Odp. 3
Języki Starego Testamentu: hebrajski, grecki, aramejski
Języki Nowego Testamentu: grecki, aramejski
Odp. 4
Księgi Starego Testamentu: Pięcioksiąg Mojżesza (Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa), a także Księga Psalmów, Księga Kronik i inne. Jest ich 46.
Księgi Nowego Testamentu: Ewangelie (św. Marka, św. Jana, św. Mateusza, św. Łukasza), Dzieje Apostolskie, Listy Apostolskie, Apokalipsa św. Jana. Jest ich 27.
Odp.5.
1. Septuaginta - tłumaczenie Starego Testamentu na grekę
2. Wulgata - tłumaczenie całości Biblii na język łaciński
polskie tłumaczenia:
Psałterz św. Kingi z XIII w.
Psałterz Floriański z XIV w.
Psałterz Puławski z XV w.
Biblia królowej Zofii (Rakuszanki) z XV w.
Biblia Leopolity z XVI w.
Biblia księdza Jakuba Wujka z XVI w.
Biblia Tysiąclecia wyd. w 1965 r.
Biblia jest skarbnicą rodzajów i gatunków literackich. Można tu odnaleźć: pieśni, hymny, kazania, biografie, kroniki, listy, treny, psalmy, przypowieści.
Biblijne psalmy
Psalm - utwór liryczny, rymowany i często bardzo rytmiczne, poświęcone Bogu. Według legendy autorem psalmów biblijnych jest król Dawid. Ze względu na treść psalmy można podzielić na pochwalne, pokutne, błagalne, dziękczynne.
Psalm 1 - utwór o charakterze dydaktycznym, zawiera pouczenie: tylko człowiek pobożny, który unika grzechów, będzie mógł powiedzieć, że ma wszystko, że nic mu nie brakuje.
Psalm 8 - utwór o charakterze dziękczynnym, zwiera wiele elementów Księgi Rodzaju (liczne odwołania do opisu stworzenia świata), podmiot liryczny psalmu dziękuje Bogu za stworzenie wspaniałego świata i oddanie mu władzy nad tym światem.
Psalm 12 - utwór o charakterze błagalnym. Podmiot liryczny jest tu zbiorowy - ludzie, którzy błagają stwórcę, by był wobec nich sprawiedliwy. Psalm jest utrzymany w zagadkowym optymistyczno-pesymistycznym nastroju. Ludzie błagają sprawiedliwego Boga o sprawiedliwość.
Psalm 130 - utwór o charakterze błagalnym, skierowany do Boga, by odkupił Izrael z grzechu. Osoba mówiąca błaga o wysłuchanie modlitwy.
Teksty biblijne zawierają liczne alegorie i symbole.
Alegoria - jest jednoznaczna, pod pewnym pojęciem, obrazem, figurą kryje się jedno, ściśle określone znaczenie, np. kobieta z wagą to alegoria sprawiedliwości.
Symbol - jest wieloznaczny, jego interpretacja to sprawa indywidualna, zależy od konteksty, w jakim się pojawia, np. słońce to symbol światła, jasności, mądrości, płodności.
Analiza fragmentów Biblii
"Pieśń nad pieśniami"
Dosłownie: jest to pieśń kochanków, którzy bardzo za sobą tęsknią, bo nie mogą się zobaczyć. Wyznają sobie swoje uczucia. Oblubieniec opisuje ciało swojej ukochanej, porównując jego poszczególne części do elementów przyrody, drogocennych kamieni, Oblubienica z kolei opowiada jak wyszła z domu na poszukiwanie swojego ukochanego, ale go nie znalazła i teraz jest bardzo nieszczęśliwa. Mówi, że jest "chora z miłości". Miłość bohaterów jest trwała, wieczna i niezmienna.
Metaforycznie: pieśń o związku Boga i Kościoła. Jest to związek oblubieńczy, nierozerwalny, trwały i wieczny. Bez tej miłości życie człowieka jest niepełne, ubogie.
Hymn św. Pawła
Miłość według świętego Pawła jest najwyższą wartością. Jest to nie tylko najdoskonalsza forma kontaktu człowieka z Bogiem, ale także człowieka z człowiekiem. Św. Paweł mówi, że choćby posiadł nieograniczone zasoby wiedzy i choćby "mówił językami ludzi i aniołów", a nie wiedziałby, czym jest miłość, byłby upośledzony, ubogi, a jego działania nie miałyby znaczenia. Wylicza następnie przymioty miłość: jest cierpliwa, łaskawa, nie zna zazdrości, nie cieszy się z niesprawiedliwości, wielbi prawdę, nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą, wszystkiemu wierzy, wszystko przetrzyma, zawsze jest pełna nadziei i wybaczenia.
Przypowieści biblijne
Definicja gatunku
Przypowieść, inaczej parabola, to opowiadanie, które ma dwie płaszczyzny: dosłowną i naddaną. W płaszczyźnie dosłownej przypowieść jest historią fabularną, z bohaterami, akcją, narratorem. W warstwie metaforycznej, naddanej, zawiera treści dotyczące życia człowieka, jego zalet, jego stosunku do Boga.
Przypowieść o siewcy
Ta przypowieść dotyczy odbioru Słowa Bożego przez ludzi. Przykładem jest tu następująca sytuacja. Pewien człowiek wyszedł siać. Jedno ziarno padło na drogę i wydziobały je ptaki, drugie upadło na skałę i wypaliło je słońce, trzecie padło między ciernie i nie wzeszło, czwarte znalazło podatny grunt i wydało obfite owoce.
Podobnie jest z odbiorcami nauk Jezusa. Jedni przyjmują je chętnie i ze zrozumieniem, a inni są jak skała lub ciernie. Każdy człowiek powinien we własnym sumieniu odpowiedzieć sobie na pytanie, jak przyjmuje Słowo Boże i, jeśli nie jest na nie otwarty, powinien się zmienić.
Przypowieść o synu marnotrawnym
Opowiada ona o stosunku Boga do człowieka Pewien człowiek postanowił opuścić dom ojca, wziąć swoją część majątku i wyruszyć w świat, by żyć na własną rękę. Mimo że ojciec cierpiał, rozstając się z nim, człowiek ten zrealizował swój zamiar. Ale w dalekim świecie roztrwonił majątek, a tymczasem wybuchł głód i człowiek ten pracował jako świniopas, marząc, by pożywić się karmą dla świń, której nie było mu wolno brać. Wtedy pomyślał o domu ojca i postanowił, że do niego wróci i poprosi, by mógł zostać jako służący.
Jak pomyślał, tak zrobił i nie wierzył własnemu szczęściu, kiedy ojciec przywitał go ze łzami w oczach i kazał wydać ucztę na jego cześć. Synowi, który przebywał cały czas w domu ojca, na pretensje o takie zbytki, ojciec odpowiedział: "Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje należy do ciebie. A trzeba się cieszyć i weselić z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się.". Warstwa dosłowna służy przekazaniu prawdy o miłosierdziu Boga, który zawsze czeka na grzesznika, pragnącego wrócić pod Jego opiekę.
Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie
Jedna z najważniejszych przypowieści mówi o realizacji przykazania miłości, danego ludziom przez Chrystusa. Na pytanie o to, kim jest bliźni, Chrystus opowiada tą przypowieścią. Pewien człowiek został napadnięty w lesie i zostawiony półżywy na poboczu. Minęli go kapłan i lewita, a pomógł mu Samarytanin, członek narodu, którym Żydzi pogardzali. Samarytanin spojrzał jednak na poszkodowanego jak na człowieka, brata, swojego bliźniego, odrzucił wszelkie uprzedzenia, by ratować życie. Jezus zakończył przypowieść słowami: "Idź i ty, i czyń podobnie". Są one aktualne również dziś.
Przypowieść o zagubionej owcy
Dotyczy ona stosunku Boga do ludzi grzesznych. Bóg zawsze czeka na ich nawrócenie, stara się także tak ich prowadzić drogą życia, by do Niego wrócili, poszukuje ich na drogach świata. Jezus powiedział do swoich uczniów, że dobry pasterz potrafi zostawić całe stado, by odnaleźć jedną zagubioną owcę.
Księgi Starego Testamentu
Księga Koheleta
Biblijna "Księga Koheleta" jest poświęcona rozważaniom na temat sensu ludzkiego istnienia. Kohelet to po hebrajsku "przemawiający na zgromadzeniu", "mędrzec". Można go więc traktować jako filozofa, który przekazuje czytającemu swoje poglądy na temat życia. Wychodzi z założenia, że świat doczesny to świat "marny", bo wszystko na nim przemija, człowiek nic tu nie może posiąść na własność. Prędzej czy później będzie musiał wszystko porzucić i umrzeć. Kohelet raz po raz powtarza "wszystko to marność i pogoń za wiatrem". Słowa te staną się myślą przewodnią dla ludzi średniowiecza, w której to epoce motyw marności doczesnych będzie jednym ze stale powracających w sztuce i literaturze.
Jedyną wartością, o którą warto się starać, jest według Koheleta przychylność Boga. Można to osiągnąć, wypełniając Jego przykazania. Dobre uczynki, miłość i posłuszeństwo Bogu to prawdziwe bogactwo człowieka.
Księga Hioba
"Księga Hioba" to opowieść o sensie cierpienia. Należy do najtrudniejszych ksiąg biblijnych. Hiob cierpi, bo Bóg założył się z Szatanem, że nawet jeśli doświadczy Hioba - człowieka niezwykle pobożnego i bogobojnego - cierpieniem, ten nie odwróci się od Niego. Hiob mężnie znosi cierpienie, ponieważ bezgranicznie ufa Bogu. wierzy, że wszystko pochodzi od Boga i we wszystkim tkwi głęboki sens. Sens zakładu Boga i Szatana tkwi w udowodnieniu potęgo człowieka. Okazuje się, że człowiek jest tak potężny, że jest godny zaufania samego Boga. Bóg zesłał cierpienie i ten sam Bóg cofnął je. Po tym doświadczeniu Hiob stał się innym człowiekiem, inaczej także spojrzał na otaczający go świat.
Apokalipsa św. Jana
Słowo "apokalipsa" znaczy katastrofa, zagłada. Św. Jan napisał swoją Apokalipsę na wyspie Patmos, po widzeniu, jakie zesłał mu Bóg. Opisał w niej czas końca świata, Sąd Ostateczny. Księga obfituje w symbole. Pojawiają się tu czterej jeźdźcy apokalipsy, symbolizujące:
- jeździec na białym koniu z łukiem - mór
- jeździec na ognistym koniu z mieczem - wojnę
- jeździec na czarnym koniu z wagą - głód
- jeździec na bladym koniu - śmierć.
Ponadto pojawiają się cztery zwierzęta:
- lew jest symbolem zwycięstwa
- wół jest symbolem wojny
- orzeł jest symbolem głodu
- tajemnicze zwierzę z ludzką twarzą symbolizuje śmierć.
Ważną rolę pełnią też barwy, które również niosą ze sobą bogate znaczenia:
- biel - chwała, zwycięstwo, niewinność, czystość moralna (św. Jan opisał pochód męczenników odzianych w nieskazitelnie białe szaty)
- rudy, czerwony - wojna, cierpienie.
Osobną kategorię apokaliptycznych symboli stanowią przedmioty. W Księdze baranek otwiera siedem pieczęci, które są znakami bożych wyroków; księga symbolizuje boże plany wobec świata, łuk - symbol zwycięstwa, miecz - symbol wojny, zagłady, cierpienia, zniszczenia; waga - podział, odmierzanie, ogólnie: głód (trzyma ją jeździec symbolizujący głód).
Księga Izajasza
Zawiera proroctwa dotyczące losu Izraela, kary dla ludzi grzesznych, życia i śmierci Chrystusa - Zbawiciela.
Biblia jako tekst, który powinien znać każdy człowiek, również niewierzący:
Biblia zawiera:
- kanon wartości, rozróżnienie między dobrem i złem
- zawiera archetypy postaw, zachowań aktualne również w dzisiejszym świecie
- ma charakter dydaktyczny
- motywy, archetypy, alegorie i symbole biblijne były, są i pewnie nadal będą służyły niezliczonym rzeszom artystów i literatów, bez znajomości biblii nie było by więc możliwe zrozumienie sztuki.
