W 1860r. na ziemiach polskich rozpoczęły się pierwsze patriotyczne demonstracje. Pretekstem dla nich był m.in. pogrzeb żony generał Sowińskiego, a także rocznica rozpoczęcia powstania listopadowego. Twórcy tych manifestacji starali się zagrzewać ludzi do walki i promować wśród nich ducha patriotyzmu. Dodatkowo mówiono o zwycięstwach we Włoszech Napoleona III.

25 lutego 1861r. zorganizowano demonstrację, której uczestnicy domagali się uwłaszczenia chłopów. Impulsem do głoszenia takiego postulatu była wiadomość o projekcie rosyjskiej ustawy uwłaszczeniowej. Jednak ta demonstracja skończyła się tragicznie, gdyż pięć osób poniosło śmierć w wyniku jej krwawego stłumienia.

Władze zgodziły się jednak na przeprowadzenie uroczystych pogrzeb ofiar. Zezwoliły także na powołanie miejskiej delegacji oraz komisji Towarzystwa Rolniczego, która miała zadbać o porządek w mieście. Car mianował Aleksandra Wielopolskiego dyrektorem powołanej ponownie Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego. Zapowiedział on również stworzenie Rady Stanu w samorządzie powiatowym i miejskim.

Wielopolski zlikwidował już na początku swoich rządów delegację miejską oraz Towarzystwo Rolnicze, co wołało niezadowolenie społeczeństwa. 8 kwietnia 1861r. na Placu Zamkowym doszło do masakry, gdyż zabito około 100 osób. Społeczeństwo było coraz bardziej niezadowolone i zaczęło manifestować swoje uczucia w trakcie religijno - patriotyczny demonstracji, które odbywały się na polskich ziemiach. Określono je mianem rewolucji moralnej.

We wrześniu 1861r. przeprowadzono wybory do rad samorządowych i miejskich zgodnie z cenzusem majątkowym. Natomiast 14 października namiestnik wprowadził stan wojenny, wojsko wkroczyło do kościołów. W odpowiedzi Wielopolski zrezygnował z stanowiska.

Wprowadzenie stanu wojennego pozwoliło na działanie radykałom, którzy domagali się reform. Jeszcze w październiku 1861r. utworzono komitet miejski, przekształcony następnie w 1862r. w Centralny Komitet Narodowy. W grudniu 1861 biali utworzyli organizację - Dyrekcję Krajową. Car wydał w Polsce ukazy, co było podyktowane zbliżeniem się Rosji z Francją. Car postanowił oczynszować chłopów z urzędu oraz wprowadził równouprawnienie Żydów.

Nowym namiestnikiem został Konstanty Niołajewicz, a naczelnikiem rządu cywilnego - Wielopolski. Nowy program przewidywał spolszczenie administracji oraz umożliwcie pracy organicznej. Jednak nowy program nie objął swoim zasięgiem Ukrainy i Litwy. Również Polacy nie byli z niego zadowolenia, ponieważ obawiali się, że stracą swoje wpływy.