Kręgowce to zwierzęta cudzożywne, czyi są one heterotrofami. Oznacza to, że składniki potrzebne do życia muszą zdobywać od innych organizmów. Najważniejsze są da nich węglowodany, białka, tłuszcze, witaminy, woda wraz z solami mineralnymi. Są to substancje podstawowe do wzrostu i przeżycia.

Pokarm, który kręgowce spożywają składa się z substancji złożonych. Zwierzęta muszą go strawić i rozłożyć na substancje proste, czyli cukry proste, aminokwasy i kwasy tłuszczowe, aby mogły się łatwo wchłaniać do komórek.

Odżywianie jest to bardzo ważny proces, od którego zależą inne procesy życiowe przebiegające w organizmie.

Odżywienie przebiega w kilku etapach:

  1. POBIERANIE POKARMU
  2. TRAWIENIE
  3. WCHŁANIANIE

Układ pokarmowy kręgowców ma taki sam plan budowy. Składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego zakończonego odbytem.

Początkowy odcinek jelita cienkiego, położony za żołądkiem to dwunastnica. Do niej mają ujście dwa bardzo ważne gruczoły trawienne: trzustka i wątroba.

Przewód pokarmowy rozpoczyna się jamą gębową. Od góry odgranicza ją od mózgowia szczęka, od dołu żuchwa, od tyłu język. Po bokach znajdują się policzki.

U ssaków otwór gębowy zwany jest ustnym, gdyż otacza go czerwień wargowa. W jamie znajduje się język, zęby i gruczoły ślinowe.

Język u ryb nie jest umięśniony i nie posiada komórek smakowych. U pozostałych kręgowców jest umięśniony. Mięśnie języka są poprzecznie prążkowane. Posiada tarczki smakowe(u płazów) lub kubki smakowe. Pełni ważną rolę przy pobieraniu i rozdrabnianiu pokarmu.

Zęby służą do rozdrabniania pokarmu. Mogą być niezróżnicowane lub zróżnicowane. U ssaków wyróżnia się: kły, siekacze, przedtrzonowce i trzonowce. Są to zęby tekodontyczne. U ptaków i żółwi zęby są zredukowane.

Ryby nie posiadają gruczołów ślinowych. U pozostałych kręgowców gruczoły ślinowe wydzielają ślinę, która rozmiękcza pokarm i poddaje go wstępnej obróbce enzymatycznej. W ślinie znajdują się enzymy, amylaza ślinowa, ptialina, które wstępnie rozkładają tłuszcze. Ślina wydzielana jest przez trzy rodzaje ślinianek: przyuszne, podjęzykowe i podżuchwowe.

Z jamy gębowej pokarm wędruje do gardzieli. W tym odcinku krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe. Na tym etapie w czasie połykania pokarmu drogi oddechowe są zamykane, aby nie doszło do zakrztuszenia. Pokarm dostaje się do przełyku, stąd dzięki ruchom perystaltycznym dociera do żołądka.

Przełyk to umięśniona rura. Łączy gardziel z żołądkiem. Ruchy perystaltyczne to ruchy falowe wywołane dzięki obecności mięśni. Mięśnie kurczą się wywołując falę skurczu.

Do żołądka prowadzi zwieracz. Jest to pierścień złożony z mięśni gładkich. Jest on zamknięty. Otwiera się tylko wtedy, gdy dociera do niego kęs.

Żołądek jest to umięśniony worek. Żołądek dzieli na trzy części:

  1. Część wpustowa
  2. Dno żołądka
  3. Część odźwiernikowa

Wnętrze żołądka wyściela śluzówka. W niej znajdują się komórki gruczołowe:

    • gruczoły wpustowe- produkują śluz,
    • gruczoły właściwe- produkują kwas solny(HCl), pepsynę, lipazy,
    • gruczoły odźwiernikowe- produkują śluz, niewielkie ilości pepsyny,

i komórki dokrewne produkujące gastrynę. W żołądku panuje środowisko kwaśne. HCl pełni punkcje bakteriobójcze.

Pokarm w żołądku jest magazynowany, rozmiękczany, rozdrabniany, zakwaszany i poddawany częściowej obróbce enzymatycznej.

W wyniku skurczy powstała papka przesuwana jest to jelita cienkiego.

Jelito cienkie jest długie. U roślinożerców jest bardzo długie, u mięsożerców znacznie krótsze. Wszystkożercy, czyli np. człowiek mają jelito średniej długości. Jego początkowy odcinek to dwunastnica. Papka, która dostaje się do dwunastnicy mieszana jest z sokami trawiennymi. Z wątroby uchodzi żółć, która emulguje tłuszcze. Z trzustki soki trzustkowe, w których znajdują się enzymy trawienne. Związki złożone rozkładane są na proste. W jelicie występuje dwa rodzaje ruchów, które przesuwają pokarm do kolejnych odcinków. Są to ruchy wahadłowe i perystaltyczne. Jelito cienkie ssaków składa się oprócz dwunastnicy z jeszcze dwóch odcinków: jelita czczego i jelita krętego. U ryb jelito cienkie nie jest pofałdowane. Przez to powierzchnia wchłaniania jest bardzo mała. U ptaków i ssaków powierzchnia wchłaniania jest ogromna. Jelito cienkie posiada świetnie ukrwione kosmki jelitowe. To dzięki ich obecności powierzchnia wchłania jest tak duża. Substancje odżywcze dostają się do krwi i wraz z nią wędrują po organizmie odżywiając go. Nadmiar substancji gromadzony jest w wątrobie, która w organizmie jest największym magazynem.

Niestrawione resztki trafiają do jelita grubego. Trafia tan też dużo wody. w jelicie grubym następuje formowanie kału i wchłanianie zwrotne wody.

WĄTROBA należy do największych organów w organizmie. wydziela żółć. Pochodzi ona z pęcherzyka żółciowego. pH żółci jest zasadowe. Zobojętnia ona odczyn kwaśny treści żołądkowych. Wątroba pełni różne funkcje:

  • metaboliczne
  • wydzielnicze
  • krążeniowe
  • trawienne( żółć rozbija tłuszcze)
  • magazynujące( magazynuje witaminy A, D, B12, glikogen, niektóre pierwiastki, np. Fe)
  • odgrywa rolę w termoregulacji
  • oczyszcza krew z substancji trujących, np. alkoholu.

TRZUSTKA położona jest między żołądkiem a dwunastnicą. Ma nieregularny kształt. Wydziela sok trzustkowy, w którym znajdują się enzymy trawienne. Zobojętnia on podobnie jak żółć papkę żołądkową.

Trzustka jest również gruczołem dokrewnym. Produkuje insulinę, która obniża poziom cukru we krwi.

Jelito grube składa się z trzech części: jelita ślepego( kątnica), okrężnicy i odbytnicy. Jest to gruba rura. Nie posiada kosmków jelitowych. Wytwarza dużo śluzu. W jelicie cienkim formowany jest kał i następuje wchłanianie zwrotne wody. nie zachodzą tu procesy trawienne.

Zagęszczone, niestrawione resztki pokarmu usuwane są na zewnątrz. Odbyt jest to ostatni odcinek układu pokarmowego.

W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu układ pokarmowy kręgowców przechodzi różne modyfikacje. Szczególnie jest to widoczne w okolicy gębowej. U ptaków są różnego typu dzioby. U ssaków również widoczne są różne modyfikacje: trąba, ryjek, dziób u dziobaka .

U wyższych kręgowców pobieranie pokarmu kontrolowane jest przez układ pokarmowy. W podwzgórzu znajdują się dwa ośrodki: ośrodek sytości i ośrodek głodu. To one kontrolują to kiedy zwierze czuje się głodne, a kiedy najedzone.

Zapotrzebowanie na pokarm zależne jest od indywidualnych potrzeb zwierzęcia. Maj na to wpływ:

  • poziom metabolizmu
  • stosunek masy ciała do powierzchni ciała
  • styl życia
  • pora roku