Obwodowy układ nerwowy składa się:
Nerwy czaszkowe: (wychodzą z mózgowia)
- n. węchowy
- n. wzrokowy
- n. okoruchowy
- n. bloczkowy
- n. trójdzielny
- n. odwodzący
- n. twarzowy
- n. przedsionkowo-ślimakowy
- n. językowo-gardłowy
- n. błędny
- n. dodatkowy
- n. podjęzykowy
Nerwy czaszkowe można podzielić na trzy grupy:
1. czysto czuciowe - zawierają wyłącznie włókna aferentne i są to pary :
I ( nerwy węchowe). II ( nerwy wzrokowe), VIII (nerwy równoważno-słuchowe).
2. Czysto ruchowe - zawierają wyłącznie włókna eferentne i są to pary:
III (nerwy okoruchowe zaopatrujące większość mięśni zewnętrznych oka, miesień zwieracz źrenicy i mięsień rzęskowy ; i uszkodzenie może powodować problemy z akomodacją, zeza i rozszerzenie źrenicy), IV (nerwy bloczkowe, zaopatrujące mięsień skośny oka ;uszkodzenie może skutkować zezem), VI ( nerwy odwodzące, zaopatrujące między innymi mięsień prosty oka - ich uszkodzenie także może powodować zeza), XI (nerwy dodatkowe, zaopatrujące między innymi niektóre mięśnie ruchowe głowy oraz mięśnie krtani; skutkiem ich uszkodzenia może być osłabienie ruchu głowy i unoszenie barku), XII ( nerwy podjęzykowe, zaopatrujące mięśnie języka; uszkodzenie może powodować problemy z poruszaniem języka oraz z połykaniem i artykulacją głosu),
3. Mieszane - zawierają oba rodzaje włókien. Są to pary:
V (nerwy trójdzielne zaopatrujące skórę twarzy, nos i czoła oraz błony śluzowe oczu, jamy ustnej, nosowe i języka ; uszkodzenie może skutkować zaburzeniami czucia okolic twarzy oraz problemy z żuciem ),
VII (nerwy twarzowe, zaopatrują ruchowo między innym mięśnie mimiczne twarzy i część mięśni szyi, natomiast czuciowo błonę śluzową przedniej części języka i tylniej części jamy nosowej; uszkodzenie może powodować porażenie mięśni twarzy),
IX ( nerwy językowo-gardłowe, zaopatrujące ruchowo między innymi część mięśni gardła, natomiast czuciowo, gardło nasadę języka i ucho środkowe; uszkodzenie tych nerwów może powodować brak czucia w części gardła i krtani),
X ( nerwy błędne, zaopatrują one między innymi mięśnie gładkie dróg oddechowych oraz prawie całego jelita; należy dodać, że w nerwach błędnych biegnie około 90% wszystkich włókien układu przywspółczulnego, docierających do większości narządów wewnętrznych).
nerwy rdzeniowe: (wychodzące z rdzenie kręgowego)
- 8 szyjnych
- 12 piersiowych
- 5 lędźwiowych
- 5 krzyżowych
- 1 guziczny
W odróżnieniu od nerwów czaszkowych, wszystkie nerwy rdzeniowe mają charakter mieszany. Nerw rdzeniowy powstaje z połączenia korzenia brzusznego (ruchowego) z korzeniem grzbietowym (czuciowym we wspólny pień nerwu rdzeniowego). Pień natomiast dzieli się na gałęzie, między innymi takie jak:
brzuszna, łącząca czy grzbietowa. Można powiedzieć, że gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych dają początek nerwom obwodowym, zaopatrującym skórę i mięsnie okolicy grzbietowej ciała.
Natomiast gałęzie brzuszne dają początek nerwom zaopatrującym skórę oraz mięśnie przednich oraz bocznych powierzchni ciała. Gałęzie brzuszne odpowiednich nerwów łączą się ze sobą tworząc sploty np. szyjny, ramienny i lędźwiowy.
Podstawowa czynnością układu nerwowego jest odruch, polega głównie na ochronie połączeń szkieletu przed uszkodzeniami (pamiętaj, że tylko sprężystość mięśni chroni nasze stawy przed rozerwaniem w czasie ruchu!) Zabezpieczają także mięsień przed rozerwaniem.
Praca układu nerwowego polega na szybkim sterowaniu funkcjami mając do dyspozycji:
a) receptor,
b) komórki przekazujące (neurony)
c) komórkę wykonawczą (elektor),
Odruch jest to sygnał przekazany od receptora do efektora (odpowiedź narządu wykonawczego spowodowana przez bodziec działający na receptor, zachodząca z pośrednictwem ośrodkowego układu nerwowego) inaczej mówiąc, odruch jest prostą, adekwatną i mimowolną reakcją ustroju na dany bodziec.
Odruchy bezwarunkowe, wrodzone, odbywają się zupełnie automatycznie. Są zdeterminowane genetycznie i ich istota nie ulega zmianie w czasie życia osobnika. Odpowiedz efektora na bodziec odebrany przez określony receptor jest zawsze taka sama. Ich uruchomienie i wykonanie zachodzi bez udziału świadomości, co jest niezwykle ważne ze względu na wyraźne skrócenie czasu reakcji, gdyż nie traci się go na analizowanie sytuacji i podejmowanie decyzji o wykonaniu odruchu. Ten typ odruchu ma duże znaczenia obronne np. odruchy wykrztuśne, wymiotne, w kaszlu, źreniczny czy też zginania pod wpływem bodźca bólowego. U wielu zwierząt
Odruchy bezwarunkowe stanowią podstawę instynktu.
Odruchy warunkowe, nabyte, powstają podczas życia osobniczego, w czym bierze udział mózg. Zaistnienie odruchu warunkowego polega na kojarzeniu bodźca pierwotnego wywołującego odruch bezwarunkowy. Oparte są na treningu i potrzeba im tak zwanego wzmacniania w przeciwnym razie zanikają.
