Na układ pokarmowy człowieka składa się przewód pokarmowy oraz uchodzące do niego gruczoły dodatkowe: ślinianki, wątroba i trzustka. Przewód pokarmowy to rura otwarta z obu stron. Zaczyna się otworem ustnym, za którym znajduje się jama ustna i gardło. Z gardła pokarm trafia do przełyku, który przesuwa go do żołądka. Za żołądkiem biegną długie jelita: cienkie i grube. Jelito grube kończy się otworem odbytowym, uchodzącym na zewnątrz ciała.
W jamie ustnej znajdują się zęby, język oraz ujścia gruczołów ślinowych.
Pierwsze zęby pojawiają się pod koniec 1. roku życia - są to zęby mleczne, występujące w liczbie 20. Po kilku latach zęby mleczne zostają zastąpione uzębieniem stałym - 32 zęby są zróżnicowane na siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce. Zjawisko zróżnicowania uzębienia nazywa się heterodontyzmem. Różnie wykształcone zęby pełnią różne funkcje przy pobieraniu pokarmu: oddzielają kęsy i rozdrabniają je. Dużą rolę pełnią tutaj mięśnie żuchwy.
Budowa zęba. Ząb składa się z korony, szyjki i korzenia. Korzeń zagłębiony jest w zębodole, w dziąśle aż po szyjkę. Korona wystaje ponad powierzchnię dziąsła, jest pokryta szkliwem - najtwardszą substancją w ludzkim organizmie. Pod szkliwem występuje gruba zębina, podstawa budowy zęba. Wewnątrz zęba znajduje się komora wypełniona miazga, do której wnikają naczynia krwionośne oraz nerwy.
Język ma budowę mięśniową. Jest pokryty błoną śluzową, a na jego powierzchni występują liczne brodawki smakowe. Na brodawkach znajdują się skupienia kubków smakowych - komórek zmysłowych odbierających chemiczne wrażenia smakowe. Podstawowe smaki rozróżnianie przez kubki smakowe to słodki, gorzki, słony i kwaśny. Oczywiście możliwości percepcji różnorodnych złożonych smaków są nieograniczone.
Gruczoły ślinowe występują w okolicy szczękowo-gardłowej i uchodzą do jamy ustnej. Ich wydzielina - ślina - pełni ważną rolę w funkcjonowaniu układu pokarmowego:
- Zlepia kęsy pokarmu, dzięki czemu łatwiej je połykać.
- Zawiera enzym rozpoczynający proces rozkładu wielocukrów.
- Stanowi rozpuszczalnik dla cząstek chemicznych, dzięki czemu mogą być odbierane przez receptory smakowe.
- Zawiera substancje bakteriostatyczne, chroniące organizm przez infekcjami drogą pokarmową.
Za jamą ustną znajduje się gardło - odcinek, w którym krzyżują się drogi pokarmowe i oddechowe. Kęsy pokarmu uformowane i zwilżone w jamie ustnej zostają tu połknięte i dostają się do przełyku. Połykanie to złożona czynność odruchowa, która jest kontrolowana przez ośrodek nerwowy w rdzeniu przedłużonym. Odruch ten jest wyzwalany pod wpływem obecności pokarmu w tylnej części jamy ustnej. Wówczas podniebienie miękkie podnosi się i ulega dociśnięciu do tylnej ściany gardła. Jednocześnie unosi się krtań, a wystająca z niej nagłośnia zamyka wejście do tchawicy, co zapobiega udławieniu się. Przesuwanie kęsa pokarmowego do przełyku odbywa się w wyniku odruchowych skurczy mięśni gardła.
Ściany przełyku i dalszych dróg pokarmowych mają podobną budowę. Najbardziej wewnętrzną warstwę stanowi śluzówka. Śluz jest wydzielany przez liczne gruczoły nabłonka wyścielającego przewód pokarmowy. Jego funkcją jest zwilżanie i ułatwianie przesuwania pokarmu. Pod śluzówką znajduje się warstwa zawierająca naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy. Kolejną warstwę ściany stanowi mięśniówka, złożona z dwóch (w żołądka z trzech) warstw mięśni gładkich. Umożliwiają one rozciąganie się ścian oraz odpowiadają za ruchy perystaltyczne, przesuwające pokarm. Na zewnątrz ścian przewodu pokarmowego znajduje się warstwa łącznotkankowa, stanowiąca zrąb strukturalny.
Przełyk to prosta rura, która przechodzi przez przeponę i uchodzi do żołądka. To ujście nazywa się wpustem. Żołądek jest silnie umięśnionym workiem. W jego ścianach znajdują się liczne gruczoły, wytwarzające enzymy trawienne oraz kwas solny. Odźwiernik stanowi wyjście z żołądka do jelita cienkiego. Pierwszym odcinkiem jelita jest dwunastnica, do której uchodzą przewody z wątroby i trzustki i tutaj zachodzi większość procesów trawiennych. Dalej znajduje się jelito czcze i jelito kręte. Ściany wewnętrzne jelita cienkiego są silnie pofałdowane i tworzą kosmki, zwiększające jego powierzchnię chłonną. Za jelitem cienkim jest jelito grube. Ma ono długość około 1m i kończy się otworem odbytowym, przez który usuwane są niestrawione resztki pokarmowe.
