Janko Muzykant - charakterystyka bohaterów
Jedynym bohaterem, który w noweli Janko Muzykant jest precyzyjnie scharakteryzowany, jest tytułowy Janko. Zgodnie z poetyką noweli, inni bohaterowie pojawiają się w utworze jedynie w kontekście konkretnych działań, nie są szczególnie dokładnie opisywani.
Janko
Nowela obejmuje historię życia Janka od narodzin do śmierci. Bohater ten stanowi w pewien sposób reprezentatywny przykład dzieci z polskiej XIX-wiecznej wsi: wiecznie głodnych, pozostawionych samym sobie.
Już od pierwszych fragmentów utworu przedstawia się tego bohatera jako bardzo słabego, chorowitego, ledwo żywego. Już pierwsze chwile życia zdają się przesądzać o całym dalszym życiu – trzymającym się na włosku, ale i lekceważonym przez innych.
Janko to jasnowłosy chłopiec, chudy, z coraz to bardziej wytrzeszczonymi oczami, z opadłymi policzkami i wiecznie wydętym (z głodu) brzuchem. Nosił prostą koszulę przepasaną paskiem tkaniny, na głowie słomkowy kapelusz. Permanentnie głodny, zmarznięty (bo w domu nie było ani na opał, ani na ciepłe ubrania). Niestety był też bity – tak przez matkę (która uznawała go za leniwego) i ludzi ze wsi (którzy wyśmiewali jego miłość do muzyki). Pod tym względem może przypominać wiele innych dzieci z polskiej XIX-wiecznej wsi.
Janko ma jednak cechę wyróżniającą go spośród innych. To miłość do muzyki, która znajduje wyraz w przezwisku, jakie nadaje mu się na wsi – Muzykant. Warto zauważyć, że Janko kocha muzykę, ale i ma wyjątkowy słuch.
„Gdy tylko mógł słyszeć skrzypki, czy to na dożynkach, czy na weselu jakim, to już dla niego było wielkie święto. Właził potem za piec i nic nie mówił po całych dniach, spoglądając jak kot błyszczącymi oczyma z ciemności. Potem zrobił sobie sam skrzypki z gonta i włosienia końskiego, ale nie chciały grać tak pięknie jak tamte w karczmie: brzęczały cichutko, bardzo cichutko, właśnie jak muszki jakie albo komary. Grał jednak na nich od rana do wieczora, choć tyle za to odbierał szturchańców, że w końcu wyglądał jak obite jabłko niedojrzałe”.
H. Sienkiewicz, Janko Muzykant, w: tenże: Wybór nowel i opowiadań, oprac. T. Bujnicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, s. 177.
