Janko Muzykant - geneza utworu i gatunek
Janko Muzykant to utwór niewątpliwie należący do kanonu polskiej literatury dziecięcej. Wpisuje się on także w bardzo silnie obecną w pozytywizmie tendencję do przedstawiania w literaturze (najczęściej nowelach i opowiadaniach) najbardziej palących kwestii społecznych, prezentacji grup pokrzywdzonych, słabszych, którzy sami nie mogą upomnieć się o swoje prawa.
Sienkiewicz Janka Muzykanta napisał w 1879 roku, kiedy przebywał w Paryżu. Utwór jest oczywiście wyrazem dużej wrażliwości pisarza na kwestie społeczne, natomiast nie można zapominać, że zarówno w Polsce, jak i całej Europie dominował wtedy realizm i naturalizm, który zachęcał do portretowania tych, którzy są bezbronni wobec porządku świata.
Janko Muzykant to nowela, a więc utwór koncentrujący się wokół jednego bohatera, wątku głównego. Cała narracja skupia się na motywie przewodnim, jakim jest miłość Janka do skrzypiec. Nowela tutaj przyjmuje formę małej biografii bohatera. Bardzo mocno wyeksponowane są najważniejsze elementy tej kreacji – chorowitość, słabość, odmienność i… miłość do muzyki. Wyraźnie zarysowana jest niechęć środowiska do dziecka, brak zrozumienia dla jego pasji. Ten rys stanowi zawiązanie akcji, którego punktem kulminacyjnym jest włamanie się do dworu, a rozwiązaniem – śmierć dziecka. Epilog stanowi bardzo celne, ironiczne podsumowanie historii, mimo że pozornie nie łączy się z fabułą.
