Problemy uchodźców w Polsce

Uchodźcy mogą szukać pomocy i nowego domu w Polsce dzięki temu, że nasz kraj podpisał swego czasu Konwencję Genewską. Jednak, żeby zdobyć status uchodźcy należy przejść bardzo skomplikowaną procedurę. Przede wszystkim człowiek taki musi udowodnić, że powrót do ojczyzny byłby dla niego prawdziwym niebezpieczeństwem, że groziłaby mu tam utrata zdrowia lub życia. Procedura może się ciągnąć ponad rok. Na czas trwania procesu dowodowego człowiek ubiegający się o status zostaje umieszczony w specjalnie do tego przeznaczonym ośrodku, w którym otrzymuje wyżywienie i zakwaterowanie.

Jeśli postępowanie zakończy się dla uchodźcy niekorzystnie, może on odwołać się od tego wyroku, musi jednak wyprowadzić się z ośrodka. Jednak w rzeczywistości odwołania zdarzają się bardzo rzadko ze względu na to, że człowiek takie nie byłby w stanie sam się utrzymać przez tak długi czas.

Trzeba jednak pamiętać o tym, że samo pozyskanie statusu wychodźcy rozwiązuje tylko problemy związane z prawną stroną. Pozostają jednakże kwestie dotyczące pobytu w nieznanym kraju - nieumiejętność porozumienia się, różnice kulturowe, tęsknota za rodziną. Dodatkowo powrót do zwyczajnego życia jest utrudniony przez fakt pozostawania bez zatrudnienia przez dłuższy okres czasu, spowodowany oczekiwaniem na orzeczenie w sprawie nadania statusu uchodźcy. Bardzo często dotyka to osób wykształconych i czynnych zawodowo zanim opuściły swój kraj.

W pokonywaniu tych problemów ma pomóc integracja uchodźców, którzy uczą się polskiej mowy, zdobywają nowe umiejętności zawodowe i podejmują pracę, w celu jak najszybszego usamodzielnienia się.

Uchodźcy, poza pomocą materialną, potrzebują też zrozumienia ich położenia przez społeczeństwo, w którym znaleźli schronienie. Dlatego tak niezwykle istotną kwestią jest edukowanie społeczeństwa i uczenie go zrozumienia dla uchodźców.

Do sprawowania opieki nad obcokrajowcami, którzy starają się o nadanie im statusu azylanta oraz tymi, którzy tę pozycję osiągnęli, przyczyniają się bardzo niezależne organizacje NGO: Fundacja Helsińska, Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna oraz Caritas Polska.

Kim jest uchodźca?

Uchodźcy są na świecie od zawsze. Uchodźcami nazywamy ludzi, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia swoich domów, przyjaciół i ucieczki z ojczystego kraju. Zmusiła ich do tego sytuacja, w jakiej się znaleźli, obawa przed prześladowaniami, utrata życia lub wolności. Uchodźca, jeśli już opuści kraj nie może do niego powrócić.

Spotykamy się też ze zjawiskiem uchodźstwa wewnętrznego. Takimi uchodźcami są ludzie, którzy pozostają na terenie swojego państwa, ale prześladowania i przemoc zmusiły ich do opuszczenia własnych domów.

Współczesne światowe konflikty charakteryzują się wielką emigracją ludzi, zmuszonych przez sytuacje w kraju opuścić swoje domy zostają jednak w ojczyźnie. Jest to tak zwane uchodźstwo wewnętrzne. Tak działo się podczas konfliktu bałkańskiego na początku lat dziewięćdziesiątych.

Uchodźcą nazywamy człowieka, który "na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa..."

Kto to jest uchodźca?

Zgodnie z Konwencją Genewską z 1951 roku i protokołem nowojorskim uchodźcą jest człowiek, spełniający następujące warunki:

- pozostaje poza krajem swojego pochodzenia

- jego obawy dotyczące prześladowań z powodów rasowych, religijnych, narodowościowych, społecznych czy politycznych są w pełni uzasadnione

- obawy te powodują, że nie chce lub nie może skorzystać z pomocy, jaką daje mu jego kraj pochodzenia

Migrantów natomiast charakteryzuje to, że wyjeżdżają z ojczyzny bez przymusu, kierowani przede wszystkim względami ekonomicznymi, chęcią poprawienia poziomu życia. I to różni ich od uchodźców. Poza tym uchodźca, w przeciwieństwie do migranta, nie może wrócić do kraju, ponieważ czyha tam na niego zagrożenie. Migrantów chroni też rząd, uchodźców, z oczywistych powodów, nie.

W latach dziewięćdziesiątych obserwować można było masowe przemieszenia uchodźców. Działo się tak głównie z powodu toczących się wojen domowych, które często obejmowały całe państwa. Uchodźctwo jest też spowodowane systematycznym naruszaniem i łamaniem praw człowieka, prześladowaniami na tle rasowym, religijnym, politycznym i społecznym, ale również klęskami żywiołowymi - głodem, czy suszą.

Zdarza się również, że do uchodźstwa przyczyniają się rządy krajów, poprzez niewłaściwą politykę gospodarczą. Prawo międzynarodowe nie uznaje jednakże tych, którzy przemieszczają się kierowani względami ekonomicznymi, za uchodźców.

UNHCR

Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) jest organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego ONZ, który powstał w styczniu 1951 roku.

UNHCR ma swoją siedzibę w Genewie. Na jego czele stoi Wysoki Komisarz.

UNHCR zajmuje się sprawowaniem ochrony nad uchodźcami oraz działalnością, mającą na celu rozwiązanie kwestii uchodźstwa.

UNHCR, dbając o ochronę uchodźców, zajmuje się pilnowaniem, aby rządy przestrzegały umów międzynarodowych, które dotyczą norm, według których powinno się z uchodźcami postępować, pilnuje, żeby procedury, w których przyznaje się status uchodźcy funkcjonowały sprawiedliwie, żeby respektowana była zasada nieodsyłania przymusowo uchodźców do kraju, w którym ich życie jest zagrożone. UNHCR działa też, żeby uchodźcy mogli otrzymywać status prawny, gwarantowany przez umowy międzynarodowe, jak również żeby mieli takie same prawa ekonomiczne i społeczne, jak mieszkańcy państwa, które ich przygarnęło. Organizacja ta pragnie też zapewnić tym ludziom odpowiednią pomoc humanitarną, zakwaterowanie, wyżywienie o opiekę medyczną, bezpieczeństwo fizyczne i ochronę.

Żeby udało się trwale rozwiązać problem uchodźstwa należy użyć następujących instrumentów:

  1. dobrowolnej repatriacji, która jest rozwiązanie preferowanym. Uchodźcy są zachęcani przez UNHCR do wracania do ojczyzny tylko i wyłącznie pod warunkiem istnienia pewności co do tego, że nic im tam nie będzie już groziło. Organizacja pomaga nie tylko powrócić do kraju, ale również powtórnie się zintegrować z ojczyzną.
  2. integracji z krajem, w którym uchodźca uzyskał azyl i chce się osiedlić. Pomocy takiej UNHCR udziela w wypadku niemożliwości dobrowolnej repatriacji ani teraz, ani w przyszłości. Organizacja pomaga uchodźcom, zachęcając i wspomagając kraje, udzielające schronienia uchodźcom. Działania te mają na celu sprawienie, żeby uchodźca potrafił samodzielnie funkcjonować w nowym środowisku.
  3. przesiedlenia na teren innego państwa. Taki zabieg stosowany jest, gdy uchodźca nie może powrócić do ojczyzny, ale nie może też pozostać na terenie państwa, które udzieliło mu schronienia.

Polska a uchodźcy

Polska jest krajem, w którym zjawisko uchodźstwa jest doskonale znane. Wiele razy historia stawiała Polaków przed koniecznością opuszczenia kraju. Wydarzenia historyczne wygnały z kraju Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza i wielu innych. II wojna światowa pociągnęła za sobą ogromną falę uchodźców. Również lata powojenne to okres masowych wyjazdów, kiedy to wielu Polaków schroniło się na Zachodzie.

Z drugiej strony to Polska właśnie od czasów średniowiecznych słynie z wielkiej tolerancji i chęci pomocy dla prześladowanych za religię czy poglądy. W Polsce schronienie znajdowali Żydzi, w czasach, kiedy najbardziej ich prześladowano. U nas również chronili się Rosjanie, uciekający z ogarniętego rewolucją kraju.

W czasach powojennych jakby zapomniano o tym zjawisku. Po pierwsze dlatego, że nikt taki do Polski nie przybywał, a po drugie niechętnie o tym zjawisku mówiono, ponieważ jeśli już ktoś się zjawi to byli to uciekinierzy z bloku socjalistycznego. Ostatnią przyczyną było to, że wtedy państwa Europy Środkowej i Wschodniej nie ratyfikowały jeszcze Konwencji Genewskiej.

Konwencja Genewska daje cudzoziemcom możliwość starania się i uzyskania statusu uchodźcy.

Po 1989 roku Polska znów zaczęła udzielać pomocy uchodźcom. Polska jest krajem o odpowiednio dużym terytorium i dobrym położeniu geograficznym, co sprzyja udzielaniu schronienia. Przez nasz kraj migrują ludzie z południowej i wschodniej na zachodnią część kontynentu. Na przełomie 89-ego i 90-ego roku przybyli do Polski pierwsi uchodźcy, pochodzący z krajów Trzeciego Świata. Etiopczycy, Irakijczycy i Libańczycy nie chcieli starać się o status uchodźcy w Polsce, polska była tylko przystankiem na szlaku migracyjnym. Sytuacja tych ludzi była w naszym kraju o tyle trudna, że Polska dopiero miała podpisać postanowienia Konwencji Genewskiej, nie działał tu również jeszcze Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców. Polska podpisała Konwencję Genewską w 1991 roku. Tym samym zobowiązała się do udzielania pomocy uchodźcom, uciekającym ze swoich krajów z powodu prześladowań. Pomoc należy się każdemu, niezależnie od tego, jaką religię wyznaje, jakiej jest rasy i skąd pochodzi. W 1991 roku powstało przy Radzie Ministrów Biuro Pełnomocnika ds. Uchodźców MSW. Teraz organ ten nazywa się Departamentem ds. Migracji i Uchodźctwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Po raz pierwszy Polska mogła pomóc, kiedy w latach 1992 i 1993 do naszego kraju zaczęli przybywać uchodźcy z Bośni. Sytuacja ta była nowością także dla PCK, bo to on do tej pory miał wyłączność na udzielanie pomocy uchodźcom.

Kiedy już jako tako unormowała się sytuacja uchodźców z Bałkanów, zaczęli pojawiać się ci, którzy uciekali z terenów byłego Związku Radzieckiego. Aktualnie na terenie Polski chronią się głównie uchodźcy ze Sri Lanki, Afganistanu, Somalii i Iraku.

Polska jest teraz państwem, gdzie o status uchodźcy nie stara się zbyt wielka liczba osób. Traktowana jest raczej jako przystanek, miejsce, gdzie można trochę zarobić i skąd można wyjechać na Zachód.