Żydzi to naród wędrujący i choć utożsamiany raczej z bliskim wschodem, nie należy jednak zapominać o tym, jaki mieli wpływ na historie Europy. Historia Żydów jest związana z historią Europy.
Naród ten przez całe wieki nie mógł znaleźć własnego miejsca na świecie. W dalszym ciągu żydowski naród nie został do końca zaakceptowany w niektórych środowiskach, może to być efektem tego, że Żydzi wciąż nie mogą do końca zasymilować się z mieszkańcami kraju, w którym przebywają.
Po powstaniach żydowskich, jakie miały miejsce pod koniec I oraz na początku II w n. e., które zakończyły się klęską, Żydzi zostali wygnani z Palestyny. Rzymianie wymordowali i znaczną część narodu żydowskiego i zlikwidowali ich niepodległe państwo. Od tamtej pory większość narodu żydowskiego przebywała poza Palestyną.
Mimo tych wszystkich przykrych wydarzeń, Żydzi, którzy byli rozproszeni po całym świecie, zachowali zarówno swoją tożsamość jak i kulturę. To, co łączy wszystkich Żydów nie zależnie od miejsca pochodzenia i miejsca życia to religia, która jest bardzo ważnym czynnikiem w życiu tego narodu. Ta wielka wiara i wytrwałość, jaką nacechowani są Żydzi pozwoliła im na zachowanie swojej tożsamości przez ponad dwa tysiące lat. Judaizm, który jest religią tego narodu jest wyznacznikiem życia i postępowania, stanowi również niepodzielny element osobowości narodowej.
Żydzi rozrzuceni po całym świecie znaleźli się Imperium Perskim, na Kaukazie, w Afryce, w Etiopii, w Arabii i w Chinach. Nauki Mahometa obecne były w każdym zakątku świata. Jednak najliczniejszą grupą Żydów stanowiła diaspora europejska, która stwarzała dla nich tak dogodne warunki, że niekiedy zajmowali oni najważniejsze stanowiska w państwie, jak np. miało to miejsce w muzułmańskiej Hiszpanii. XIII wiek okazał się dla narodu Żydowskiego bardzo ciężki. Głównie za sprawą kościoła katolickiego, który poprzez chęć odizolowania Żydów od chrześcijan represjonował Żydów. Stosował różne metody, nakazano im mieszkać w innych odrębnych dzielnicach, nosić inne rozróżniajże ich ubrania a nawet kara śmierci stosowana wobec Żydów była inna bardziej drastyczna niż wobec wyznawców innych religii. Konfiskowano również majątki Żydów, o czym mówił św. Tomasz z Akwinu, który uważał, że kościół nie popełnia przestępstwa i działa zgodnie ze wszelkimi obowiązującymi normami konfiskując majątki, gdyż Żydzi są niewolnikami i poddanymi kościoła katolickiego. Taki stan rzeczy panował do ok. XVI wieku.
Pod koniec XIV wieku w wielu miastach Hiszpanii miały miejsca zabójstwa na Żydach, spowodowane m. in. spowodowane głośnym wystąpieniem Hernanda Martineza czy postawa św. Wincentego, który podjudzał społeczność do mordowania Żydów.
Żydzi, aby utrzymać się przy życiu chwytali się różnych sposobów, oddawali swoje majątki, domy, posiadłości za osła czy inne zwierze. Również płacili za schronienie, które początkowo otrzymali w Portugalii, ale i tam nie długo mogli cieszyć się bezpieczeństwem. Chrześcijanie, nękając Żydów posuwali się do zabierania żydowskich dzieci, próbując je nauczyć życia po chrześcijańsku, często też zabijano dzieci wraz z matkami lub porywano i chrzczono wbrew ich woli. Kobiety, które nie chciały, aby ich potomstwo nie dostało się w ręce chrześcijan same zabijały swoje dzieci. Wreszcie pod koniec XV wieku diaspora Hiszpańska rozlała się po całej Europie i po Bliskim Wschodzie, tworząc silny i duży ośrodek europejskich Żydów w krajach niemieckich.
Naród ten wybrał nowe miejsce na osadnictwo nie zważając nawet na historie relacji Żydów ze społecznościami krajów niemieckich. Była ona dość przykra, już w Trewirze, Moguncji, Kolonii czy podczas pierwszej i drugiej Wyprawy Krzyżowej dochodziło do pogromu Żydów, zabijano ich za judaizm, nie pozwalano na trwanie przy swojej tradycyjnej wierze i przymuszano do przyjmowania chrztu.
Naród wybrany nie mógł osiedlić się na stałe w krajach niemieckich. Następna emigracja związana była z atakami z różnych stron, zarówno ze strony katolików, kalwinów jak i luteranów. Papież Paweł VI w połowie XV wieku przedstawił i rozprzestrzenił system gett w miastach chrześcijańskich, które miały za zadanie odizolowywanie Żydów od innych społeczności, tworzono odrębne osiedla często z własnymi murami. Należy, jednak zaznaczyć, że owe skupiska miały charakter otwarty i dobrowolny podobnie jak getta innych grup społecznych np. Ormian. Uważano, że naród wybrany jest bardzo dużym zagrożeniem dla chrześcijaństwa. W diasporze często dochodziło do aktów przemocy i wrogości wobec Żydów, szczególnie w czasach klęsk żywiołowych, za które ich obwiniano. Przybierały one zwykle formę pogromów - manifestacji tłumów, zabijając przy tym Żydów i zawłaszczając majątki w dzielnicach żydowskich. Ponadto obwiniano Żydów o zabójstwa rytualne (sprawa Szymona z Trydentu) i profanacje. W wieku XIX i XX Żydzi podzielili się na dwie grupy pod względem postawy życia. Jedni chcieli się asymilować i dostosować do życia w miejscu zamieszkania i nie stanowić odrębnej grupy dążącej tylko do własnych interesów, inni tzw. Syjoniści dążyli do stworzenia własnego państwa i odrodzenia ruchów narodowych. Niechęć do Żydów w Europie narastała, społeczności nie mogły do końca zasymilować się z tym narodem, waśnie i zatargi pomiędzy narodami były nieodłącznym elementem relacji społecznych. Problemy istniały zarówno na tle religijnym jak i społecznym i gospodarczym. Często zarzucano Żydom i do tej pory zarzuca się dbanie tylko i wyłącznie o własne interesy. Potem nastąpił długi okres można by powiedzieć prawie bezproblemowy. Aż do momentu przejęcia władzy w Niemczech przez Hitlera, nie miały miejsca jakieś znaczne i radykalne prześladowania wobec Żydów.
W czasach osłabienia wpływów władzy państwowej w Europie, naród wybrany stanowił odmienną grupę, żyjąc według własnego prawa, mając własne rządy i normy. Zamieszkiwali przeważnie we wcześniej wspomnianych odrębnych osiedlach. Nie mieli też problemów z władzami, ponieważ jako grupa dostarczała wpływy do budżetu i wpływali na rozwój gospodarczy danego kraju.
Znaczne polepszyły się warunki ich życia w XVIII wieku, co wynikało ze zmian społeczno-gospodarczych, jakie zachodziły w Europie. Mieszkali zwłaszcza we wschodniej Europie, ale i w innych krajach zaczęto znosić ograniczenia utrudniające im życie. Żydzi w dalszym ciągu głównie zamieszkiwali odrębne osiedla,. Które utrudniały im współprace i asymilacje z innymi mieszkańcami danego miasta.
Wcześniej wspomniana idea syjonizmu miała również swoje odbicie w Polsce, gdzie przedstawiciel polskiej społeczności żydowskiej w zamian za poparcie polskich dążeń do uzyskania niepodległości zaproponowali utworzenie niezależnego państwa żydowskiego zwanego Judeo-Polonia. Judeo-Polonia miała być żydowskim państwem w państwie polskim. Wtedy z różnych środowisk podniosły się głosy krytyki. Jednak pomysł ten nie uzyskał aprobaty ze strony polskich władz. Inni żydowskie grupy przyłączając się organizacji komunistycznych rozsiewali pomysł ogólnoeuropejskiego przewrotu i eliminacji granic, co pozwoliłoby Żydom stać się jednym z wielu narodów Europy a nie narodem bez swojego państwa. Ta część diaspory, która zdecydowała się na asymilację ze środowiskami, które zamieszkują w danym kraju, zaczęła uczestniczyć w życiu kulturalnym, społecznym i politycznym przyczyniając się najpierw do większych swobód a potem do równouprawnienia. Historyczne momenty, które przyczyniły się do większej tolerancji wobec narodu wygnanego to rewolucja Francuzka w 1789 roku a potem kodyfikacje napoleońskie. Najpierw we Francji w 1791 roku potem kolejno w Belgii, we Włoszech, w Niemczech i w Szwajcarii Żydzi otrzymali pełne prawa obywatelskie.
Wolni i nie prześladowani Żydzi stanowili w XIX wieku mały odsetek całej społeczności.
W całej Europie żyło ich ok.. 7 milionów, głównie we wschodniej części Rosji, gdzie zamieszkiwali w odrębnych osiedlach nadal prześladowani i dyskryminowani. W okresie I wojny światowej Żydzi obrali inny kierunek swojej emigracji. Nowym celem stała się Palestyna i Stany Zjednoczone, gdzie wyjechała ogromna rzesza wyznawców Abrahama.
W zachodniej części Europy zmianom związanym ze wzmacnianiem tolerancji wobec Żydów towarzyszyły zmiany religijne i przystosowywanie się Żydów do warunków europejskich. Rozwijała się sfera życia kulturalnego i wkład społeczności żydowskiej w sztukę czy naukę. W środkowej i wschodniej części Europy żyło znacznie więcej wyznawców judaizmu, gdzie sporym emocjom towarzyszył spór o język, w jakim powinni się porozumiewać. Powstawały ruchy syjonistyczne, które nie kryły swojej aktywności politycznej, dążąc do otrzymania statusu odrębnego państwa. Tym zjawiskom towarzyszyło również wzmacnianie się postaw antyżydowskich i antysemickich.
Podczas I wojny światowej Żydzi również nie zaznali spokoju i nie mogli poczuć się bezpiecznie. Rosja przesiedliła tysiące Żydów a pod koniec wojny stali się przedmiotem szykanowania. Prześladowania miały miejsce głównie w krajach gdzie działania wojenne były nasilone takich jak Polska czy Ukraina gdzie mówi się, że zabito kilkadziesiąt tysięcy Żydów. Po rewolucji październikowej również Żydzi w Rosji zyskali większe przywileje. Nawet w latach trzydziestych XX wieku utworzono Żydowski Obwód Autonomiczny wchodzący w skład Rosji. Jednak autonomia nie była na tyle daleko posunięta, żeby pozwalała na praktyki religijne czy okazywanie aspiracji narodowych.
Żydzi utożsamiani byli z ruchami komunistycznymi. Podczas rewolucji w Rosji wielu działaczy w sztabie rosyjskim było pochodzenia żydowskiego. Również w organach Związku Radzieckiego nie brakowało osób tego pochodzenia. Chociaż komunistyczna Rosja nie raz okazywała postawę antyżydowską. Nawet Lew Trocki, jeden z twórców i przywódców Radzieckiej Rosji, bliski współpracownik Lenina był pochodzenia żydowskiego. W 1919 roku miała miejsce pokojowa konferencja w Paryżu, traktat pokoju, który kończył I wojnę światową, podczas której w skutek roszczeń społeczności żydowskiej przegłosowano akt prawny dotyczący ochrony międzynarodowej dla mniejszości narodowych. Jednak i to nie przeszkodziło w dalszych działaniach represjonujących Żydów.
Od początku lat trzydziestych postawy antysemickie szerzyły się po całej Europie, Europie jej centralnym ośrodkiem stała się III Rzesza. Ustawy dyskryminujące Żydów przeszły najpierw w III Rzeszy a potem we Włoszech, na Słowacji, w państwie Czeskim, na Węgrzech i w Austrii. Te antysemickie tendencje niepokoiły Żydów, co wyrazili w roszczeniach, co do utworzenia siedziby narodu żydowskiego. Obietnice uzyskali od Wielkiej Brytanii w 1917 roku, a owa siedziba miałaby zostać utworzona na ziemiach palestyńskich.
Zaraz po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera, który został kanclerzem Niemiec w 1933 roku, rozpoczął wprowadzać w życie swój rasistowski plan. Pobudzano nastroje antyżydowskie, prześladowano i bojkotowano Żydów, zakazano im pracy w organach władzy państwowej i stopniowo odbierano im wszelkie prawa i wolności obywatelskie. Oprócz tego konfiskowano im majątki, nie pozwalano studiować i wykonywać różnych zawodów, w ten sposób chciano wymusić na Żydach ucieczkę z kraju. W 1938 roku we Francji odbyła się spotkanie dotyczące emigracji Żydów, w wyniku, którego ponad 30 państw Europy, Ameryki i Australii zamknęło granice dla Żydów, z tym, że Ameryka nie do końca zamknęła ustalając roczny limit. Mimo sytuacji, jaka panowała w Niemczech ponad prawie połowa niemieckich żydów zdołała wyjechać z Niemiec.
W 1938 roku miał miejsce bardzo krwawy i radykalny w środkach pogrom zwany kryształową nocą. Wtedy to dopuszczono się spalaniu i niszczeniu synagog żydowskich i zakładów, mordów żydowskich wywózek tysięcy Żydów do obozów koncentracyjnych. W 1939 roku Hitler podczas wystąpienia powiedział, że jeżeli nastąpi wojna to rasa żydowska zniknie z mapy Europy. Nastroje antysemickie nie ominęły również Europy Środkowej i Wschodniej w tym także Polski. We Włoszech, na Węgrzech i w Rumuni szybko i radykalnie ograniczono wszelkie prawa Żydom. W 1939 roku inwazja Niemiec na Polskę zapoczątkowała wielkie prześladowania na Żydach, gdzie do końca roku zabito kilka tysięcy Żydów. Wywózki, niszczenie miejsc kultu i praktyk religijnych, masowe egzekucje stały się niemal codziennością. W Polsce miały miejsca najostrzejsze metody prześladowań. Obciążano Żydów dodatkowymi podatkami i opłatami, ograniczano im możliwość swobodnego poruszania, odebrano całe majątki, wyrzucano z pracy i represjonowano we wszystkich możliwych dziedzinach życia. Wprowadzono nawet specjalne oznaczenia Żydów, nakazując im noszenie opasek z gwiazdą Dawida, po których można było ich z łatwością rozpoznawać.
W Polsce zaczęto tworzyć Judenraty, rady żydowskie, które sprawowały władze nad skupiskami Żydów w gettach. Były one podległe hitlerowcom i egzekwowały ich rozkazy. W Polsce stworzono ok. 400 odrębnych osiedli zwanymi gettami. Potem takie getta tworzono w innych krajach w Czechach, na Łotwie, Litwie i Ukrainie. Jeżeli ktoś próbował bezprawnie opuścić mury getta zostawał natychmiast rozstrzeliwany. Warunki, jakie tam panowały, gęstość zaludnienia, brak opieki medycznej, niedobór jedzenie, brak ogrzewania, doprowadzały do powstawania licznych chorób i rozprzestrzenianiu się epidemii, co wpływało na znaczne zwiększenie poziomu śmiertelności u ludzi przebywających w gettach.
Rozwiązanie kwestii Żydów, jak nazywali swoją działalność Hitlerowcy, doprowadziła do stworzenia planu umieszczenia Żydów w swego rodzaju rezerwatach na ziemi lubelskiej czy na Syberii. Projekt ten jednak nie znalazł miejsca w rzeczywistości. Getta w Warszawie czy Łodzi stały się miejscem deportowania wyznawców judaizmu z terenów Niemiec i Austrii. Tworzone w Polsce przymusowe obozy pracy stały się miejscem śmierci dla większości pracowników.
W latach 1940-1941 Naziści mieli kontrole nad prawie 8 milionami Żydów w całej Europie, z których najliczniejszą grupą byli przedstawiciele polskiej społeczności żydowskiej.
Momentem przełomowym stała się inwazja Niemiec na Związek Radziecki w czerwcu 1941 roku, która zapoczątkowała masowe zagłady. Podczas inwazji zamordowano kilkaset tysięcy Żydów m. in. w Odessie, Wilnie i Kijowie. Po raz pierwszy w obozie w Chełmnie w grudniu 1941 roku do rozwiązania kwestii Żydów użyto gazu spalinowego, którego w późniejszym czasie używano w znaczniejszym stopniu. 20 Stycznia 1942 roku w willi w Berlinie zebrali się przedstawiciele hitlerowskich Niemiec pod przewodnictwem Reinharda Heydricha. Tematem konferencji był plan dalszej eksterminacji Żydów, których miano przewozić na wschód Europy i mieli być użyci jako siła robocza. Konferencja miała charakter bardziej informacyjny, a nie było to spotkanie, na którym zapadałyby jakieś konkretne decyzje. Zastanawiano się jak urzeczywistnić rozkazy wydane przez Hitlera. Ostatecznie Heydrich upoważniony był do rozwiązania kwestii żydowskiej na terenie wpływów niemieckich Europie. Uznano, że obozy zagłady powstaną na terenie Polski, co było lepszym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o transport i logistykę. Utworzenie obozów właśnie w Polsce nie było przypadkowe, wpływ na taką decyzję miał fakt, że w Polsce zlikwidowany był całkowicie aparat państwowy i znajdował się tu duży ośrodek aparatu przemocy, który był dobrze zorganizowany. To, że Polskę od zachodu oddzielają właśnie Niemcy, pozwoliło na jak najdłuższe utrzymanie tajemnicy przed innymi krajami. Powstały obozy w Bełżcu, Sobiborze a następnie w Treblince. Codziennie w obozach mordowano kilka tysięcy ludzi. Potem powstały jeszcze obozy na terenie Brzezinki i Majdanka koło Lublina. Do obozów zagłady wywożono głównie Żydów z Krakowa, Łodzi i Lublina. W lecie 1942 roku z warszawskiego getta wywieziono ok. 300 tysięcy osób do Treblinki, gdzie od razu zostali wymordowani. Ludzi wywożono w okropnych warunkach bez zachowania żadnych norm. Bito, pozbywano się osób starszych i chorych, przewożono ludzi i traktowano ich jak zwierzęta. W hitlerowskich obozach na terenie Polski przywożono i zabijano również Żydów z Niemiec, Austrii, Holandii, Francji, Norwegii i innych krajów. Satelickie kraje współpracujące z III Rzeszą początkowo potępiały eksterminację, ale po tym jak ich ziemie znalazły się pod okupacją Niemiecką uległy. Do końca przeciwni tej idei byli Rumunii i Bułgarzy, którzy jednak zgadzali się na wcześniejsze uśmiercanie żydowskich ludzi na terenach przez te kraje okupowanych. Szacuje się, że w obozach śmierci zginęło ok. 4 milionów Żydów. Zabijano Żydów i osoby pochodzenia żydowskiego licząc do trzech pokoleń. Mordowano zarówno dorosłych jak i dzieci, osoby chore i starsze niezależnie od statusu społecznego. Zginęło wielu artystów, pisarzy i uczonych a także zwykłych ludzi.
W gettach panowały straszne warunki, życie było bardzo ograniczone i kontrolowane, jednak to nie przeszkodziło w organizowaniu podziemnego życia. Wydawano konspiracyjne pisma, organizowano szkoły, opiekę społeczną czy życie kulturalne. Takie działania społeczne rozwijały się również wśród społeczności żydowskich na terenie Europy Zachodniej, które z czasem przekształcały się w zbrojne powstania. W gettach organizowały się żydowskie organizacje bojowe, które doprowadzały czasami do zbrojnej walki z okupantem jak miało to miejsce w Warszawie, pod koniec jego likwidacji, którego mieli dokonać Niemcy. To zbrojne wystąpienie żydowskiej formacji nie miało celów militarnych, lecz miało być czynem umożliwiającym godną śmierć z bronią w ręku, a także odpłatą za prześladowania. W obozach śmierci również dochodziło do masowych i zorganizowanych buntów. Tworzono zbrojne partyzantki i łączono się w ruchy oporu.
Ukrywanie i współpraca z Żydami była karana śmiercią, ale nie była niemożliwa w warunkach małego nasilenia antysemityzmu. W Polsce za pomoc Żydom zginęło kilkaset osób. Żydom pomagały również różne tajne instytucje i organizacje.
Liczba zamordowanych Żydów oscyluje w granicach 6 milionów. Najmniej zginęło Żydów z tych krajów, które współpracowały z III Rzeszą. Najwięcej zginęło w Polsce i ZSRR odpowiednio 89% i 90% społeczności żydowskiej.
Po II wojnie światowej w 1947 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła rezolucję numer 181, która odnosiła się do podziału Palestyny. Po długim czasie Palestyna stała się znów centrum życia Żydów, choć ponad połowa wyznawców judaizmu nadal zamieszkuje inne części świata. Najwięcej Żydów mieszka w USA, gdzie znajduje się ok. 6 milionów Żydów, więcej niż w samym Izraelu.
Pomimo tak długiej tułaczki narodu żydowskiego, nie osiedlenia się w jednym miejscu i nie posiadaniu swojego kraju, naród ten miał duży wpływ na historie Europy. Wystarczy wspomnieć tylko o kilku postaciach, które zapisały się w historii i miały wpływ na jej przebieg.
Lew Dawidowicz Trocki, prawdziwe nazwisko to, Lejba Bronstein, (1879-1940). Rosyjski działacz rewolucyjny pochodzenia żydowskiego. Jeden z twórców ZSRR. Zaufany współpracownik Lenina. Brał udział w rewolucji rosyjskiej w 1905 roku. W 1917 roku wstąpił do organizacji bolszewickiej i wszedł do jej komitetu centralnego. Negocjował brzeski traktat pokojowy, organizował Armię Czerwoną. Zwolennik zaostrzenia polityki wobec chłopów. Po śmierci Lenina w 1924 roku jego konflikt ze Stalinem zaostrzył się, co pociągnęło za sobą usuwanie go z poszczególnych organizacji. Najpierw odsunięto go ze stanowiska szefa armii, potem z Biura Politycznego i władz Międzynarodówki Komunistycznej aż końcu usunięto go z partii. Mocno krytykował dyktaturę prowadzoną przez Stalina, uważał, że zdradza on ideały rewolucji i wynaturza idee państwa radzieckiego. Został wydalony ze Związku Radzieckiego i pozbawiony obywatelstwa wyjechał najpierw do Turcji a następnie do Francji, Norwegii i Meksyku. Na rozkaz Stalina został zamordowany 20 sierpnia 1940 roku.
Róża Luksemburg, pseudonim Róża Kruszyńska, Maciej Rózga i Spartakus. Żyła w latach 1871-1919. Była najmłodszą z dzieci w domu. Jej ojciec Eliasz był kupcem. Przez ponad rok chorowała i zmuszona byłą leżeć w łóżku, choroba nieprawidłowo leczona spowodowała, że Róża kulała przez całe życie. Działała w polskiej i niemieckiej socjaldemokracji. Pochodziła z Zamościa. W 1874 roku przeniosła się do Warszawy, gdzie wstąpiła do kółek partii Proletariat. Trzy lata później wystąpiła z kółek i udała się do Zurychu, gdzie rozpoczęła studia ekonomiczne, prawnicze i filozoficzne. Pracę doktorską pisała na temat rozwoju przemysłowego Polski. Wstąpiła do PPS a potem założyła Socjaldemokracje Królestwa Polskiego. Redagowała partyjną Sprawę Robotniczą. Wyszła za mąż za niemieckiego anarchistę Gustawa Lubeka chcąc w ten sposób uzyskać niemieckie obywatelstwo. Była uczestniczką obrad II Międzynarodówki, międzynarodowej organizacji zrzeszającej socjalistyczne ugrupowania. W 1904 roku trafiła do aresztu na kilka miesięcy za publiczną obrazę Wilhelma II. W 1905 roku wróciła do Polski przy pomocy sfałszowanego paszportu i pomagała w organizowaniu akcji przeciwko Rosji. Działacze SPD pomogli uwolnić Róże z więzienia po tym jak aresztowana została przez carską policję. W 1912 roku wydała podręcznik do ekonomii a w 1914 roku opublikowała pracę pt. Akumulacja kapitału. Opowiadała się za światową rewolucją i wskazywała na niemożność odzyskania przez Polskę wolności. Uczestniczyła w rewolucji w 1905 roku. Mówiła o strajku jako najskuteczniejszej formie rewolucji. Uważana, za krytyczkę Lenina, który zwalczał jej pomysły. Podczas I wojny światowej działała jako pacyfistka, jednak uważała, że wojna może być szansą na przeprowadzeni rewolucji. Potem utworzyła w Niemczech Związek Spartakusa, który później przekształciła w Niemiecką Partię Komunistyczną. Nie była zwolenniczką dyktatorskiej idei partii komunistycznych. Kiedy wprowadzono stan wyjątkowy w Niemczech, który był skutkiem formowania komunistycznych władz, została zamordowana przez policję w 1919 roku.
Herschel Frederick William, żył w latach 1738-1822, samouk, astronom angielski z niemieckimi korzeniami, kompozytor, znany z wielu odkryć astronomicznych. Od najmłodszych lat uczył się gry na skrzypcach. W wieku 15 lat wstąpił do orkiestry pułku gwardii hanowerskiej, na początku lat pięćdziesiątych XVIII wieku wyjechał z bratem do Anglii, gdzie pracował jako muzyk. Tam również otrzymał obywatelstwo angielskie i przyjął imię William, którego odtąd używał jako jedynego. W 1776 roku został organistą w Octagon Chapel, miejscowości Bath, następnie objął stanowisko głównego dyrygenta orkiestry. Grał od najmłodszych lat, natomiast astronomia zainteresowała go w wieku 35 lat. Tworzył znakomite nowoczesne w tamtych czasach teleskopy z metalowymi zwierciadłami. Największy miał 12 metrów i prawie metr średnicy. To on odkrył Uran i jego księżyce oraz księżyce Saturna. Zapoczątkował astronomie gwiazdową. Miał wiele osiągnięć z dziedziny astronomii. Uznał skończone rozmiary galaktyki oraz oszacował ilość widocznych gwiazd. Otrzymał tytuł szlachecki. Pracował ze swoją siostrą Karoliną a później z synem Jonem Herschelem, który również został sławnym astronomem.
Helena Rubinstein, żyła w latach 1870-1965 w Krakowie, właścicielka sieci sklepów i zakładów kosmetycznych. Była najstarszym dzieckiem w domu Augustyny i Horacego Rubinsteinów. Studiowała chwilę medycynę w Szwajcarii. Potem zajęła się sporządzaniem i sprzedażą kosmetyków. Jej praca została doceniona w Australii, gdzie wyjechała w 1902 roku. Tam jej kosmetyki uznane zostały za ekskluzywne i zrobiły zawrotną karierę. Stała się jedną z najbogatszych kobiet świata. Otworzyła swoje salony między innymi w Paryżu. Otworzyła jeszcze swoje sklepy w USA i Londynie a potem można było spotkać jej kosmetyki w każdym zakątku świata. Żydówka z Krakowa stała się bardzo znaną specjalistką od kosmetyków i piękna kobiet. Dzięki temu potrafiła zrozumieć potrzeby kobiet, osiągnęła międzynarodowy sukces. Zmarła w 1965 roku w Nowym Jorku.
Artur Rubinstein, żył w latach 1887-1986, kuzyn Heleny Rubenstein. Znany polski pianista pochodzenia żydowskiego. Studiował w Warszawie potem w Paryżu i Berlinie. Karierę rozpoczął w 1900 roku, w Berlinie, w 1906 występował w Carnegie Hall w Nowym Jorku. Jako dziecko wyjechał do Berlina, gdzie zaczął grać na fortepianie, pobierając lekcje. Przyjaźnił się m. in. z Pablem Picassem, Karolem Szymanowski i Grzegorzem Fitelbergiem. Potem występuje na całym świecie. W 1946 roku przyjął obywatelstwo USA. Był honorowym prezesem VI Międzynarodowego Konkursu im. Chopina. Podczas otwarcia konkursu wykonał Koncert fortepianowy f-Moll Fryderyka Chopina z udziałem Orkiestry Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Witolda Rowickiego. W Polsce po raz ostatni był w 1979 roku. Patronuje Zespołowi Szkół Muzycznych w Bydgoszczy. W 1986 roku zmarł w Genewie jako doskonały światowej sławy muzyk.
Albert Einstein, największy uczony XX wieku, fizyk. Żył w latach 1879-1955. Urodził się w Ulm, leżącym na terenie Wirtembergii, która wówczas była królestwem, a dziś jest częścią kraju związkowego Republiki Federalnej Niemiec. Pochodził z rodziny żydowskiego urzędnika miejskiego. Rodzin przenosiła się, najpierw do Monachium, potem do Mediolanu, następnie po tym, jak ojciec Alberta otrzymał prace w szwajcarskim urzędzie patentowym do Zurychu w Szwajcarii, gdzie Einstein spędził całe swoje dzieciństwo, a także młodość. Jeden z największych fizyków-teoretyków naszych czasów, twórca szczególnej i ogólnej teorii względności, współtwórca kwantowo-korpuskularnej teorii świata. Wsławił się stworzeniem teorii względności. Był dobrym, bardzo utalentowanym skrzypkiem. Za namową rodziców, dawał lekcje gry na skrzypcach, na samym początku zniechęcił się do nich, a ostatecznie ich nie kontynuował, za ich namową również rozpoczął studia na Uniwersytecie w Zurychu. Równolegle chodził na zajęcia z fizyki i matematyki, i tam wbrew woli rodziców przeniósł się. Po studiach rozpoczął pracę na podrzędnym stanowisku w urzędzie patentowym w Szwajcarii, jako młodszy referent, jednocześnie pracował nad pracą doktorską z fizyki na Uniwersytecie w Zurychu. W 1905 roku obronił doktorat i opublikował swoje trzy prace dotyczące podstaw teorii względności, dowodu na istnienie fotonów, oraz teorii opisującej na poziomie cząsteczkowym natury ruchów Brona. Jego publikacje wywołały ogromny chaos w środowiskach fizyków i matematyków na całym świecie. Albert Einstein stał się bardzo sławny i prawie z dnia na dzień zaproponowano mu kilkanaście katedr fizyki w całej strefie niemieckojęzycznej Europy. Później został profesorem na Uniwersytetach w Niemczech, Szwajcarii i Austrii. Ostatecznie został dyrektorem prestiżowego Instytutu Cesarza Wilhelma Wielkiego (został on po wojnie przekształcony w Uniwersytet Maxa Planca). Do roku 1936 pozostał na tym stanowisku. W 1919 roku opublikował swoją najbardziej znaną pracę, ogólną teorię względności. W 1921 roku dostał Nagrodę Nobla za ogólny wkład w rozwój fizyki teoretycznej, zwłaszcza za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym. Po kryształowej nocy w 1936 roku Einstein postanowił opuścić Niemcy i wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował w Instytucie Badań Zaawansowanych na prestiżowym Uniwersytecie Princeton. Poza ty, że był wybitnym naukowcem, udzielał się także w życiu społecznym i politycznym. Był pacyfistą i zwolennikiem syjonizmu. Po 1939 roku, gdy rozpoczęła się II wojna światowa miał swój udział w powstaniu listu do prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, w którym ostrzegano go przed potencjałem i możliwościami, jakimi dysponują Niemcy w sferze budowy bomby atomowej. List ten zapoczątkował Projekt Manhattan i budowę pierwszej bomby atomowej na świecie. Państwo Izrael podarowało mu obywatelstwo zaraz po swoim powstaniu, mimo, że przyjął to obywatelstwo, nigdy tam nie pojechał. Nie odebrał również swojego paszportu z ambasady Izraela. W 1952 roku dostał nawet propozycję piastowania urzędu prezydenta Izraela, jednak nie przyjął tej propozycji. Chociaż oficjalnie był obywatelem Izraela, od 1940 r. Albert Einstein posługiwał się paszportem USA. Uważał się za niemieckojęzycznego bezpaństwowca, pochodzenia żydowskiego i zawsze protestował przed przypisywaniem jego osiągnięć któremuś z państw. Ojczystym językiem Einsteina i praktycznie jedynym, którym dobrze władał był niemiecki. Wszystkie publikacje jego i książki były napisane w tym języku. Mimo tego, że długo przebywał w Stanach Zjednoczonych jego znajomość języka angielskiego ograniczała się do najprostszych zwrotów i kilkuset słów potrzebnych do codziennego funkcjonowania w tym kraju. Zmarł w 1955 roku w USA.
Strindberg August, żył w latach 1849-1912, szwedzki dramatopisarz publicysta i poeta. Twórca dramatów, powieści, esejów i utworów poetyckich, malarz i fotograf. Uznany za ojca współczesnego teatru. Przedstawiciel naturalizmu i prekursor ekspresjonizmu. Po studiach w Uppsali, które musiał przerwać z powodu braku funduszy, i po krótkich epizodach jako aktor i dziennikarz, w 1874 r. zatrudniają go w Bibliotece Królewskiej w Sztokholmie. W 1872 r. pisze swój pierwszy dojrzały dramat Mistrz Olof, pierwowzorem postaci bohatera jest Olaus Petri, twórca szwedzkiej reformacji. Strindberg bywał w Czerwonym Pokoju w restauracji Berna, gdzie spotyka się środowisko artystyczno- literackie. Powieść, która okazała się przełomowa dla kariery pisarskiej i dla literatury szwedzkiej nosi tytuł Czerwony Pokój. Śmierć matki i pięciorga rodzeństwa bardzo mocno odbiło się na jego psychice. Długo nie mógł znaleźć swojego miejsca, studiował medycynę, filozofie, zajmował się aktorstwem i dziennikarstwem. Swoją przygodę z pisarstwem zaczął na przełomie lat 60 i 70 XIX wieku. Pierwsze jego utwory to Mistrz Olof, Czerwony pokój, Naród szwedzki, nowele Szwedzkie losy i przygody. Był zdecydowanym antyfeministą, pisząc o ograniczeniu roli kobiety do roli matki i żony. Jego inne słynne dzieła to Spowiedź szaleńca, Koledzy czy Panna Julia. Stan jego psychiki, po tym jak popadł w konflikt ze środowiskiem artystycznym Europy Zachodniej, oddawały utwory Interno i Legendy. Osoba Augusta Stindberga budzi wiele kontrowersji, krąży wiele mitów i plotek o jego głębokiej chorobie psychicznej, uważa się również, że często wzbogacał i urozmaicał swój życiorys, aby wzbudzić większe zainteresowanie jako artysta. Do Polski Strinberg dotarł stosunkowo szybko, jego dzieła były tłumaczone i wystawiane. Większa część jego twórczości została przełożona na język polski dopiero po II wojnie światowej przez Zygmunta Łanowskiego.
Siergiej Michajłowicz Einstein, urodził się w Rydze w 1898 roku w Rydze, w rodzinie żydowskiej. Studiował architekturę, z czego zrezygnował, aby wstąpić do Armii Czerwonej. W 1920 roku rozpoczął naukę języka japońskiego w Akademii Sztabu Generalnego. Jednak i z tego zrezygnował z powodów finansowych. W 1921 roku dostał się do Państwowych Wyższych Pracownii Reżyserskich. Wówczas prowadził tę szkołę Wsiewołod Meyerhold, który stał się jego nauczycielem, dzięki niemu odnalazł swoją życiową pasję. W tym samym roku wykonał opracowania sztuki Andriejewa Car-Głód. Potem współreżyserował Meksykanina a następnie wyreżyserował Mędrca. Na zamówienie partii komunistycznej stworzył Strajk, który stał się jego fabularnym debiutem. Jednak jego najsłynniejszym filmem był Pancernik, Potiomkin, który zrobił i zadedykował rewolucji rosyjskiej z 1905 roku. Pod koniec lat trzydziestych wyjechał na Zachód, aby poznać najnowsze techniki filmowe. Potem odwiedził Hollywood, gdzie nie zdołał mimo chęci nakręcić żadnego filmu. Stalin zamówił u niego film Aleksander Neski, dzięki temu został uznany w świecie filmu. W 1940 został kierownikiem artystycznym wytwórni filmowej Mosfilm. To za jego kadencji wytwórnia zrealizowała znaną ekranizację Iwana Groźnego, co spotkało się z pochwałą ze strony Stalina, który upodabniał się do słynnego cara. Siergiej Michajłowicz umarł w 1948 roku. Rewolucja i stalinizm pozwoliły na przedostanie się tego twórcy do grona najlepszych reżyserów świata. Jego filmy przeszły do historii jak sztuka wyrastająca poza ramy socjalizmu.
Ludwik Zamenhof, żył w latach 1859-1917, wybitny poliglota, znawca języka, twórca międzynarodowego języka esperanto. Pochodził z rodziny żydowskiej. Jego ojciec nauczał w szkole języków obcych. Studiował medycynę, po czym został okulistą w Warszawie.
Urodził się w żydowskiej rodzinie w Białymstoku. Białymstoku domu rozmawiano w języku jidysz i rosyjskim. Wychowując się w wielonarodowym Białymstoku, uznał, że przyczyną nieporozumień między ludźmi jest brak zrozumienia ze względu na odrębny język. Lekarstwem na problem miał być właśnie jeden ponadnarodowy wspólny język. Już jako kilkunasto latek biegle władał w sześciu językach i rozpoczął prace nad uniwersalnym językiem. Po opublikowaniu swojego dzieła dotyczącego nowego ponadnarodowego języka, z różnych stron świata napływały opinie o prostocie i dużej użyteczności tego języka, nazwanego później esperanto, od tytułu publikacji. Na język esperanto przełożono dzieła Moliera, Goethego, Gigola, Andersena, Szekspira a nawet Stary Testament. W Polsce przełożono na ten język m. in. Pana Tadeusza. Autor języka zrzekł się wszelkich praw autorskich i przeznaczył esperanto na użytek całej społeczności. Zamenhofa trapił również problem konfliktów ludzi na tle religijnym. Uważał, że Żydzi powinni zbliżać się do wyznawców odmiennych religii i poza byciem wyznawcą judaizmu powinni działać na rzecz państwa, w których mieszkają. Potem jego poglądy na kwestię religijne poszły znacznie dalej i uznał, iż najlepiej byłoby zjednoczenie wszystkich narodów i przyjęcie jednego uniwersalnego języka. W 1913 roku był jednym z kandydatów do Nagrody Nobla. Dziś istnieje wiele ulic, skwerów czy obiektów noszących nazwę Zamenhofa lub esperanto. Jako publicysta posługiwał się pseudonimami, Do-ro Esperanto, Unuel, Gofzames lub Anna R..
Ponieważ do czasu II wojny światowej Polskę zamieszkiwała duża diaspora żydowska, wielu z nich miało również wpływ kulturę polską.
Mortkowicz Jakub, żył w latach 1876-1931, polski księgarz i wydawca. Jeden z najsłynniejszych i najbardziej zasłużonych polskich edytorów w nowszej historii Polski. Studiował w Brukseli i w Londynie. Działał w organizacjach niepodległościowych i socjalistycznych. Prowadził własną firmę wydawniczą. Popełnił samobójstwo w 1931 roku. Po tym wydarzeniu firmę prowadziła żona Janina. W 1946-1950 w utrudnionych warunkach kontynuowały działalność wydawniczą w Krakowie. Wydawnictwo Mortkowicza specjalizowało się w publikowaniu współczesnej literatury polskiej na wysokim poziomie edytorskim, wydawnictwo publikowało też dzieła wielu znanych Polaków, S. Żeromskiego, J. Korczaka, M. Kuncewiczowej czy W. Berenta.
Kamińska Ester Rachel, pochodziła z domu Halpern, jako córka miejscowego kantora, zwana "matką żydowskiego teatru", żyła w latach 1870-1925, aktorka i reżyserka. Tworzyła historie żydowskiego teatru. Na scenie występowała posługując się językiem jidysz i polskim. Zaczęła pracować jako modystka. Współprowadziła Teatr Żydowski im. A. Kamieńskiego Warszawie. Na scenie zadebiutowała w 1888 w Warszawie. Poświęciła się całkowicie sztuce teatralnej, po śmierci rodziców od 1893 występując z trupą swego przyszłego męża Abrahama Izaaka Kamińskiego, grając głównie w operetkach. Sława przyszła po kilku latach, kiedy Kamieńska podjęła repertuar poważny, wiązało się to z warszawską premierą " Di Gołdene Kejt" I. L. Pereca i tournee po Rosji. Dobre przyjęcie artystki przez kręgi bogatych, zasymilowanych Żydów w Moskwie i Petersburgu było nie bez znaczenia. Kamieńska występowała także w Stanach Zjednoczonych, Londynie i Paryżu. Grała w takich spektaklach jak Nora - Ibsena, Dama kameliowa syna Dumasa, Mirełe Eros- J. Gordina czy Siostry- J. L. Pereca. W dowód uznania za jej twórczość nazwano jej imieniem Teatr Żydowski w Warszawie.
Ida Kamińska, żyła w latach 1899-1980, córka Ester Rachel Kamieńskiej. Znana aktorka żydowska i pierwsza kobieta reżyser w okresie międzywojennym w Polsce. Żona Zygmunta Turkota. Z teatrem związana była od dziecka, karierę zaczynała u boku rodziców Podobnie jak jej matka występowała w języku jidysz. Doskonale sprawdzała się w dramatach, komediach i operetkach. Wraz z Turkotem tworzyła Warszawer Jidiszer Kunst-Teater (WIKT). Teatr ten uległ jednak rozwiązaniu, a trupa występowała na prowincji, później udała się na występy do Belgii, i Francji. W tym czasie Ida Kamińska stanęła na czele teatru Kamieńskich jako współwłaścicielka organizując zespół alternatywny występujący w Warszawie. Była dobrą organizatorką, dzięki niej odbył się m.in. festiwal sztuk J. Gordina. W 1938 objęła Teatr Nowości w Warszawie. Po wybuchu II wojny pracowała w Państwowym Teatrze Żydowskim we Lwowie. Wyjechała na wschód, nie zaprzestając jednak swej działalności, pracowała w teatrze we Frunze oraz założyła żydowska grupę teatralną występującą w miastach sowieckiej Azji środkowej. Po powrocie do Polski pracowała w teatrach żydowskich m. in. w Łodzi i we Wrocławiu. W 1955 objęła kierownictwo Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie, noszącego imię matki. W związku z narastaniem w Polsce antyżydowskich postaw Ida, po wydarzeniach, jakie miały miejsce w 1968 roku wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Tam też usiłowała założyć Yiddish Theater, lecz okazało się to niemożliwe.
Korczak Janusz, prawdziwe nazwisko to Goldszmit Henryk, żył w latach 1878-1942, polskiego pochodzenia wybitny pedagog, publicysta, pisarz i lekarz. Pochodził z rodziny Cecylii z Głębickich i zamożnego adwokata Józefa Goldszmita. Lata szkolne spędził w ośmioklasowym gimnazjum na Pradze, w szkole rosyjskiej. Dorastanie i dojrzewanie przebiegało Henrykowi w trudnych warunkach materialnych. Rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Cesarskiego w Warszawie. Później podjął prace jako lekarz w Szpitalu dla dzieci. Wcześniej pojechał do Szwajcarii, aby bliżej poznać działalność twórczość pedagogiczną Pestolozziego. Utworzył Dom Sierot w Warszawie, gdzie posługiwał się nowoczesnymi metodami wychowawczymi. Zginął razem ze swoimi podopiecznymi, wywieziony wraz z nimi z getta dobrowolnie towarzyszył im w drodze na pewną śmierć. Autor wielu dzieł, w tym dla dzieci Król Maciuś Pierwszy, Kajtuś czarodziej czy Dzieci z ulicy.
Dziś w Europie Żydzi stanowią śladowe ilości, większość z nich osiedliło się na Ziemi Obiecanej, gdzie jest ich dom i gdzie zaleźli swoje miejsce na świecie powracając tam skąd wygnano ich wieki temu. Jednak niewątpliwie w Europie pozostawili swój ślad i przyczynili się do rozwoju Starego Kontynentu.
