Jan Sebastian Bach, największy spośród kompozytorów baroku, urodził się w małym miasteczku o nazwie Eisenach. Już od żyjącego w XVI wieku Veita Bacha rodzina Bachów zajmowała się muzyką. Była to więc rodzina z głębokimi korzeniami muzycznymi. W każdej z rodzin tego rodu znalazłby się organista, muzyk miejski, lub tzw. " piszczek", "otrębus". Podobno gdy z rynku miasta dało się słyszeć muzykę, przechodzący ludzie nawoływali:" słuchajcie, znowu Bachy grają". Kolejną cechą charakterystyczną rodu Bachów oprócz muzyki była wielodzietność, co i sprawdzi się w przypadku Jana Sebastiana. Każdego roku cała rodzina zjeżdżała się do jednego z miasteczek Turyngii i tam odśpiewując chorał protestancki muzykowali. Podobno echa tego zwyczaju możemy odnaleźć w Wariacjach Goldbergowskich, gdzie kompozytor wprowadza tematy pieśni ludowych do właściwej melodii wariacji.

Jan Sebastian był najmłodszym spośród dzieci Marii Elżbiety Lammenshirt oraz Johhana Ambrosiusa Bacha. To właśnie ojciec dał młodemu Bachowi podstawowe wykształcenie muzyczne. Niestety gdy Jan Sebastian miał dziewięć lat, umarła matka Maria Elżbieta, a po niej dzieci osierocił Johann Ambrosius. Wqarto jednak dodać, że przed śmiercią ojciec Jana Sebastiana ożenił się ponownie, a umierając pozostawił rodzinę bez oszczędności. To było powodem rozpoczęcia " tułaczki" przez Jana. Niestty na skutek biedy Bach musiał wyjechać do starszego brata Johanna Christiana, który mieszkał w Ohrdurf. Tam właśnie młody Bach poszedł do szkoły. Bratu tez nie prowadziło się najlepiej, bowiem pełnił funkcję organisty w zamian za podstawowe środki potrzebne do przeżycia. Johann Christian czerpał z rad brata, który uczył go muzyki. Podobno młody Jan Sebastian mimo zakazów brata, przy świetle księżyca przepisywał dzieła m. in.: J. Frobergera, J. Pachelbera, czym z pewnością nadwerężył wzrok, co odbije się w późnych latach życia jeszcze wtedy nie kompozytora. Niestety Jan nie mógł pozostać długo u Christiana na utrzymaniu, bowiem i jemu rodzina zaczęła się powiększać. Młody Bach zatem szuka schronienia. Gdy skończył lat piętnaście wstąpił do chóru kościelnego w Luneburgu. Pomaga mu w tym, znakomita znajomość łaciny, którą wyniósł ze szkoły w Ohrdurf. Naukę ogólną kontynuuje w przykościelnej szkole w Luneburgu. Niestety nadszedł okres dojrzewania i Bach musiał opuścić chór przy kościele św. Michała. Podobno przeszedł do orkiestry jako instrumentalista grając na klawikordzie, altówce, skrzypcach.

Poza muzyką uciekał się Bach do ciszy. Otóż, inspiracją była dla niego każda wędrówka na miarę włóczęgowskiej wyprawy. Długie spacery po równinach niemieckich pół były dla Bacha odetchnięciem od codzienności. Bach uczył się kraju w którym żył, ludzi oraz zwyczajów, tradycji. Tym sposobem poznawał również muzykę ludową. Poza tym wyjeżdżał na koncerty ówczesnych mistrzów i wirtuozów, jak Reinken ( organista krajów północy), Buxtehude ( także z północy, bowiem Buxtehude był Duńczykiem). W utworach Bacha z czasów młodości, których to dzieł nie ujmujemy w żadne ramy stylistyczne, odnajdujemy właściwą owym kompozytorom niejasność architektoniczną, dużą dozę improwizacji z wykorzystaniem technicznej wirtuozerii. Po wzorce klarowności, oraz spójności architektonicznej sięgnął kompozytor do muzyki francuskiej. Z muzyką kraju Francji zetknął się Bach w miejscowości o nazwie Celle, bowiem żona rządzącego tam księcia Wilhelma Brunszwickiego otaczała się wysokiej klasy artystami. Dla porządku warto dodać, iż księżna miała na imię Eleonora Esmier Olbreuse. Można by rzec, że poprzez ręce Eleonory Bach poznaje muzykę francuską, z której najbardziej cenił Couperina. W roku 1703, gdy kończy osiemnasty rok życia dobiega końca jego nauka w liceum. Udaje się zdobyć posadę w Arnstadt, gdzie Bach pełnił funkcję organisty. Praca była zorganizowana tak, że w rzeczywistości pozostawało kompozytorowi jeszcze wiele wolnego czasu, który mógł spożytkować na doskonalenie techniki gry na organach, bądź też na kompozycję. Bach grał " służbowo" jedynie trzy razy w tygodniu.

Pod względem kompozytorskim i technicznym, gdy Bach odchodził z Arndstadt, był już rozpoznawanym artystą. Przede wszystkim był kojarzony z geniuszem gry, a nie komponowania, co po wielu latach powtórzy się w przypadku Chopina. Pracę w Arnstadt utracił na skutek braku odpowiedzialności, bowiem dostając przepustkę na koncerty Buxtehudego nie wracał po szesnastu tygodniach (przepustka była na cztery tygodnie !!!)Niestety nie udało się uchronić przez konsekwencjami. Temperament kompozytora tym bardziej nie pomagał mu w rozwiązywaniu sporów, a wręcz przeciwnie - jeszcze bardziej pogłębiał kłopoty artysty. Po przygodzie z koncertami Buxtehudego zdarzyły się jeszcze dwie nieprzyjemne sytuacje, które przesądziły na niekorzyść Bacha. Pierwszą był sprawa wprowadzania do chorału skomplikowanych wariacji wykorzystujące mnogość tonalną. Taka postawa została Bachowi narzucona przez konsystorza kościoła. Jako, że Bach nie miał zamiaru pozostać w pełni posłuszny, zaczął owe wariacje rozbudowywać do nazbyt obszernych rozmiarów. Drugą sprawą było wprowadzenie na chóry kobiety, co w ówczesnych czasach było surowo zakazane. Ową kobietą była (prawdopodobnie jeszcze nie narzeczona) Maria Barbara. Była ona daleką kuzynką kompozytora, nosiła nawet to samo nazwisko, a w Arnstadt odwiedzała ciotkę i nie chciała pominąć chwili sposobnej do muzykowania.

Kompozytor przenosi się do Muhlhausen. Tam też, w roku 1707 - 17 października - bierze ślub z Marią Barbarą i podejmuje pracę w tymże mieście. Nie trwa to jednak długo bowiem rezygnuje z posady już rok później. Co prawda tam powstają pierwsze dzieła, które możemy zakwalifikować do dojrzałej twórczości kompozytora, tam wprowadził udoskonalenia do instrumentu, jednak praca, choć dobrze opłacana, nie była dla niego przyjemną.

Przenosi się do Weimaru, gdzie podejmuje pracę na dworze księcia Wilhelma Ernsta. Tam również funkcją jaką ma sprawować jest praca organisty. W Weimarze powstają niektóre kantaty kościelne, takie jak: Actus tragicus, Christ lag in Todesbanden; także kantaty świeckie oraz Orgelbuchlein i Passacaglia c - moll. W tym też okresie na świat przychodzą kolejne z siedmiorga dzieci, które poczęły się w związku małżeńskim Jana Sebastiana i Marii Barbary. Co ciekawe, byli to: Wilhelm Friedemann oraz Carl Philipp Emanuel, czyli najbardziej znani spośród synów wielkiego kompozytora baroku. Jan Sebastian zdobywa uznanie towarzystw muzycznych jako najznakomitszy organista oraz dobrze zapowiadający się kompozytor. Ponadto Bach bywa coraz częściej zapraszany do kościołów, aby wypróbować nowe organy, bądź udzielić porad. Pensja kompozytora wzrastała wraz z latami pracy. Podczas gdy wszystko zapowiada się z pozytywnymi prognozami w przyszłość, książę pomija Bacha ustalając listę kandydatów na stanowisko kapelmistrza. Naturalnie Bach poczuł się obrażony, bowiem minęła szansa na większe zyski i lepszy prestiż związany z posadą nadwornego kapelmistrza. Naturalnie mógłby także Bach dysponować instrumentarium, co z pewnością wpłynęłoby na twórczość.

Bach począł rozglądać się za inną posadą. Gdy zatem znalazł dla siebie miejsce na dworze księcia Leopolda w Kothen począł składać dymisję. Niestety okoliczności rezygnacji Jana Sebastiana były wzbogacone o wybuchy ciemnych stron charakteru artysty, wskutek czego książę zamknął kompozytora w areszcie na cały miesiąc, po czym udzielił zgody na odejście. W okresie Weimarskim Bach napisał około 20 kantat, różne formy chorałowe: przygrywki, fugetta, preludia, fugi, fantazje, wariacje, a także koncerty organowe i skrzypcowe.

Nowy pracodawca, książę Leopold von Anhalt okazał się być doskonale wykształconym muzycznie człowiekiem. Na dworze swym przyjął Bacha w grudniu 1717 roku. Jan Sebastian pełnił tam funkcję kapelmistrzowską. Kothen stało się dla Bacha miejscem, które bardzo dobrze spełniało wymogi artystyczne kompozytora. Świadczą o tym od choćby dzieła powstałe tamtym czasie. Otóż, były nimi: 6 Koncertów Brandenburskich, które zostały napisane na zamówienie dworu margrabiego Brandenburgii; sonaty i suity na skrzypce solo, a także na wiolonczelę solo; Koncert d - moll przeznaczony na dwoje skrzypiec i orkiestrę; Suity francuskie; Inwencje fortepianowe; a także Das wohltemperierte Klavier z roku 1722.

Jan Sebastian wiódł w Kothen życie spokojne. Powiększająca się rodzina wymagała co prawda większych wydatków, jednak na stanowisku kapelmistrza Bach otrzymywał odpowiednie wynagrodzenie, tym bardziej, że był w bardzo dobrych kontaktach z pracodawcą. Latem 1720 roku, podczas powrotu z podróży wraz z księciem, Jan Sebastian dowiedział się o śmierci żony Marii Barbary. Bach pozostał więc wdowcem z siedmiorgiem dzieci, będących owocami miłości kompozytora i dalekiej kuzynki. Z siódemki pociech przy życiu pozostała jednak jedynie czwórka. Należy zaznaczyć, że śmierć dziecka nie była w tamtych czasach niczym dziwnym, bowiem choroby skutecznie obniżały przyrost naturalny społeczeństwa i nie było to jedynie zjawisko panujące w Niemczech, ale i w całej Europie. Muzyka Bacha, jak i sam kompozytor, nie uwolni się od wspomnień śmierci, bowiem stała się ona niejako zjawiskiem na stałe towarzyszącym kompozytorowi począwszy już od dzieciństwa, kiedy to stracił obydwoje rodziców, poprzez dzieci, pierwszą żonę Marię Barbarę.

Niedługo potem Bach żeni się ponownie z Anną Magdaleną Wilcke ( była to młodsza od Bacha córka trębacza). Z tego małżeństwa na świat przyszło na świat trzynaścioro dzieci (niestety siedmioro z nich umiera wcześnie). Johann Christoph Friedrich oraz Johann Christian byli kolejnymi z rodziny, doskonale zapowiadającymi się kompozytorami, z czego Jan Sebastian był niezwykle dumny. Żona Bacha, Anna Magdalena również zajmowała się muzykowaniem i dla niej mąż skomponował Klavierbuchlein vor Anna Magdalena Bach. Okazała się być doskonałą pomocą, bowiem nawet pomagała mężowi w przepisywaniu nut, doradzała i wspierała kobiecym ramieniem. Jednak w miarę dorastania dzieci i powiększania się ich liczy, Kothen zdawało się być miejscem które nie było w stanie zapewnić synom wielkiego kompozytora warunków do nauki. Zatem Bach zaczął zastanawiać się nad odpowiednim rozwiązaniem. Niestety przegrał konkurs na organistę w kościele św. Jakuba w Hamburgu ( konkurent Bacha wpłacił do kasy kościoła cztery tysiące marek). W Lipsku zmarł tymczasem kantor kościoła św. Tomasza Johann Kuhnau. Bach i tu startuje w konkursie na stanowisko kantora, lecz tym razem udaje mu się. W maju 1723 roku przenosi się z rodziną do Lipska, ma wówczas 38 lat. Na tym stanowisku pozostał do końca swego życia. Tam jego obowiązki zostały wzbogacone o pedagogiczne funkcje, które miał pełnić w związku z działalnością szkoły przy kościele św. Tomasza. Otóż Bach musiał uczyć śpiewu i łaciny wychowanków bursy, a jednocześnie uczniów przykościelnej szkoły. Ponadto pełni funkcję dyrektora artystycznego miasta Lipska, zatem pod jego opieką znajdują się cztery chóry i organy czterech kościołów znajdujących się w mieście. Naturalnie pełni także funkcję kantora w kościele św. Tomasza, gdzie na każdą niedzielę i święto musi skomponować nową kantatę oraz rozpisać ją na odpowiednie instrumenty i głosy. Rocznik protestancki zawiera więcej świąt niż katolicki, zatem Bach może poszczycić się pięcioma rocznikami kantat, co daje około 300 kantat (niestety około 100 zaginęło). Innymi dziełami skomponowanymi w Lipsku były: Magnificat (wykonany na Boże Narodzenie w roku 1723), Pasja wg św. Jana (prawykonanie odbyło się w Wielki Piątek 1724 roku), oda żałobna na śmierć księżnej Christiany Saskiej, Pasja wg św. Mateusza (wykonana w Wielki Piątek 1729). Nie można ukrywać tego, że i tu w Lipsku temperament Bacha odgrywał znaczną rolę i skutecznie psuł kontakt kompozytora z przełożonymi. Zmęczony takim stanem rzeczy Bach rozpoczyna korespondencje, której adresatem był elektor saski i król Polski August III. Jemu to w prośbie o przyjęcie na stanowisko nadwornego kompozytora wysyła Bach dwie pierwsze części Mszy h - moll, kilka kantat. W odpowiedzi na starania kompozytora, 19 listopada 1736 uzyskuje Bach dekret mianujący go wyżej wymienionym zaszczytem. Powstają wówczas oratoria: na Boże Narodzenie i Wielkanoc, Bach kończy Mszę h - moll, powstają Wariacje Goldbergowskie ( jest to czwarta część wydawanych od roku 1731 Klavierubung. Kolejnymi wielkimi dziełami Jana Sebastiana były Das Musikalisches Opfer, będące zbiorem wariacji kontrapunktycznych na jeden temat. Dzieło to wykorzystuje jako temat wariacji myśl muzyczną podana kompozytorowi przez flecistę - monarchę Fryderyka II w czasie podróży do Poczdamu. Ostatnim bodajże dziełem kompozytora był zbiór 20 fug i kanonów na jeden temat powstały w roku 1749 - 1750 Die Kunst der Fuge d - moll.

Jan Sebastian Bach zniewolony chorobą oczu, umiera w wieku 66 lat 28 lipca 1750 roku. naturalnie choroba oczu nie była bezpośrednią przyczyną śmierci, jednak z pewnością miała wpływ na stan psychiczny kompozytora w ostatnich latach życia.

Wbrew pozorom muzyka Bacha nie była często wykonywana, a z czasem zrezygnowano z niej, bowiem była to muzyka trudna, wymagająca szczególnej techniki, a także intelektualnego zaangażowania grającego.

Mimo, iż na harmonii i geniuszu Bacha wzorowali się Haydn i Mozart, Beethoven mówi: nicht Bach, Meer solle er heissen [ nie potokiem, lecz morzem zwać się powinien]sztuka wielkiego artysty poszła w zapomnienie.

W roku 1802 powstaje pierwsza publikacja biograficzna autorstwa Forkela.

Odrodzenie muzyki Bacha następuje wraz z wykonaniem Pasji wg św. Mateusza w Operze Berlińskiej w 1829 roku. Przedstawienie to zorganizował i prowadził Feliks Mendelssohn, dzięki któremu właśnie owa przemiana podejścia do muzyki Bacha nastąpiła.

1850 rok to czas powstania Towarzystwa Bachowskiego. Założył je Robert Schumann.

1904 rok - jedyne polskie wydanie ( ponad 5 tysięcy egzemplarzy) monografii autorstwa Alberta Schweitzera

1933 rok - pierwsze nagranie Wariacji Goldbergowskich przez Wande Landowską

1950 rok - BWV, czyli Bach Werke Verzeichnis - katalog dzieł wszystkich wielkiego Jana Sebastiana sporządzony przez Wolfganga Schmiedera.

Zarówno życiem jak i stylistyką Jan Sebastian Bach ustawiał się po przeciwnej stronie Georga Friedricha Haendla, choć żyli w tym samym kraju. Kompozytorzy nigdy się nie widzieli, jednak darzyli się szacunkiem. Twórczością niejako spełniali zasadę komplementarności. Gatunki uprawiane przez jednego w znacznym stopniu, przez drugiego spychane były na dalszy plan. O ile Bach był genialnym kontrapunkcistą i mistrzem fugi, o tyle Haendel dominował w kwestii muzyki zespołowej.

Warto również wspomnieć o synach wielkiego kompozytora. Otóż w ślady ojca poszło pięciu chłopców. trzech synów z pierwszego małżeństwa ( z Marią Barbarą), oraz dwóch z małżeństwa a Anną Magdaleną.

  1. Wilhelm Friedemann ( 1710 - 1784 )
  2. Carl Philipp Emanuel ( 1714 - 1788 )
  3. Johann Gottfried Bernhardt ( 1715 - 1739 )
  4. Johann Christoph Friedrich ( 1732 - 1795 )
  5. Johann Christian ( 1735 - 1782 )