CLAUDIO MONTEVERDI.

Urodził się w roku 1567, zmarł w 1643. Jest pierwszym kompozytorem operowym. Urodził się w Cremonie, w roku 1590 przeniósł się do Mantui. W pierwszej fazie swojej twórczości komponował przede wszystkim madrygały. Jednak już na gruncie tego gatunku uwidaczniają się zalążki cech przyszłych oper kompozytora. Pierwszym dziełem tego gatunku jest pochodzący z roku 1607 "Orfeusz", w którym Monteverdi przedstawił własną koncepcję dramatu muzycznego. Drugim tego rodzaju dziełem była pochodząca z roku 1608 "Arianna". Opera ta okazała się odważnym eksperymentem. Zamiast idyllicznej treści kompozytor sięgnął po materiał tragiczny. Widzowie byli wzruszeni.

Niestety wiele dzieł Monteverdiego nie zachowało się do naszych czasów. Szczególnie z późniejszego okresu twórczości, a spośród nich zaginęła jedna z ważniejszych w historii muzyki opera- "L'incoronazione di Poppea"z 1642 roku.

GIOVANNI GABRIELI

Urodził się między rokiem 1553 a 1556 w Wenecji. Zmarł 12. sierpnia 1612 roku, również w Wenecji. Był włoskim kompozytorem i organistą, bratankiem i uczniem Andrea Gabrielego. W roku 1575 na cztery lata wyjechał do Monachium, gdzie przebywał na dworze księcia Albrechta V. W Niemczech zapoznał się z twórczością Orlanda di Lasso.

W 1584 roku objął posadę organisty w Bazylice św. Marka w Wenecji. Na nim pozostał do końca życia. W latach 1587- 1595 wydał zbiory dzieł Andrea Gabrielego, do których dołączył także własne utwory. Pierwszy zbiór jedynie własnych utworów wydał w 1597 roku. Były to "Sacrae Symphoniae", które szybko przyniosły kompozytorowi rozgłos.

Giovanni Gabrieli był najwybitniejszym przedstawicielem szkoły weneckiej i jednym z najlepszych kompozytorów tworzących muzykę religijną we Włoszech na przełomie XVI i XVII wieku. Podobnie jak Claudio Monteverdi i G. Frescobaldi stoi już na przełomie epok, jako twórca końcowego etapu renesansu- wprowadza do swych dzieł elementy charakterystyczne dla baroku. W jego twórczości zaznacza się przejście od motetu polichóralnego, który pojawia się jeszcze w "Sacrae Symphoniae"z 1597 roku, do motetu w stylu concertato, podobnego do koncertu wokalnego, który pojawi się w kolejnym zbiorze Gabrielego zatytułowanym "Sacrae Symphoniae", wydanym w 1615 roku.

Motety z wczesnej fazy twórczości Gabrielego cechuje wykorzystanie dużej obsady chóralnej, majestatyczność, podniosłość, monumentalizm formalny, dialogowanie chórów, stosowanie kontrastów dynamicznych, brzmieniowych, poruszanie się w obrębie diatoniki, wprowadzenie homofonii i elementów techniki wariacyjnej. Później dla Gabrielego największe znaczenie miały: różnicowanie partii solowych, zespołowych , wokalnych i instrumentalnych, posługiwał się chromatyką, wprowadzał dysonanse, ornamentował melodię.

Jego twórczość wokalną z koeli cechuje wrażliwość na koloryt muzyki, na jej brzmienie. Nie wykazuje natomiast charakterystycznego dla późnego renesansu u baroku zainteresowania interpretacją tekstu.

Wśród kompozycji instrumentalnych czołowe znaczenie mają canzony pisane z myślą o dużych zespołach instrumentalnych. Tego rodzaju utwory stanowią prototyp późniejszego koncertu solowego.

Nie można pominąć wpływu twórczości Gabrielego na późniejsze pokolenia kompozytorów. Silniejszy był on w Niemczech niż we Włoszech. Bezpośrednim kontynuatorem stylu Gabrielego jest Henryk Schütz. Wśród kompozytorów polskich do stylu Gabrielego nawiązywał Mikołaj Zieleński.

Do najważniejszych kompozycji Giovanniego Gabrieli, drukowanych u Ant. Gardana, należą:

  • kompozycje religijne:

a) około 100 motetów polichórlanych i koncertujących;

b) części mszalne;

  • kompozycje świeckie:

a) około 30 madrygałów;

  • kompozycje instrumentalne:

a) canzony;

b) fantazje;

c) ricercary;

d) toccaty;

e) sonaty- wydane między innymi w "Canzoni e sonate" w 1615 roku.

HEINRICH SCHÜTZ

Urodził się 9. października 1585 roku w Köstritz. Zmarł w Dreźnie 6. listopada 1672 na atak serca. Był niemieckim kompozytorem i organistą. Zasłynął jako najwybitniejszy kompozytor muzyki organowej przed Bachem i jeden z najwybitniejszych w XVII wieku. Schütza stawia się często na równi z Claudio Monteverdim. On też napisał pierwszą niemiecką operę- "Dafne", której muzyka zaginęła.

Jego kariera muzyczna rozpoczęła się około roku 1599, kiedy jako chórzysta został dostrzeżony przez von Hessen Kassela. Wyjechał wówczas do Marburga, gdzie studiował prawo, stamtąd udał się do Wenecji, gdzie z kolei w latach 1609- 1613 pobierał lekcje u Giovanniego Gabrieli. Był organistą w Kassel, stamtąd w 1615 roku przeniósł się do Drezna, by pełnić tu funkcję nadwornego kompozytora na dworze elektora Saksonii. Stanowisko to piastował do końca życia.

Zasługą Schütza jest przeniesienie na grunt niemiecki zdobyczy szkoły weneckiej, przede wszystkim polichóralizmu i stylu koncertującego. Widoczny jest również jego wkład w rozwój muzyki luterańskiej, do której wprowadził nowe, barokowe techniki kompozytorskie i wykonawcze, które pojawiły się we Włoszech w pierwszej połowie XVII wieku. Schütz dokonał ich syntezy z technikami wykształconymi w szkole holenderskiej, gdzie został wychowany. U kresu swojego życia napisał trzy pasje, przez co przyczynił się do odnowienia tego sięgającego tradycjami średniowiecza gatunku.

Kompozytorzy dojrzałego baroku.

ALESSANDRO SCARLATTI.

Urodził się w Palermo, był Sycylijczykiem, ale osiadł w stolicy- Neapolu. Jest jednym z najsłynniejszych kompozytorów włoskich swego czasu. Jest twórcą około osiemdziesięciu oper, z których większość zaginęła, zaś te które zostały, rzadko są wykonywane. W jego twórczości pojawiło się około ośmiuset kantat, z których jedynie niektóre są wykonywane, reszta dostępna jest jedynie badaczom. Spośród wielkiej liczby uczniów Scarlattiego najlepszym i najbardziej sławny stał się jego syn- Domenico.

ARCANGELO CORELLI.

Urodził się 17. lutego 1653 roku w Fusignano (prowincja Ravenna). Zmarł 8. stycznia 1713 roku w Rzymie. Kształcił się w Faenzy i Bolonii, gdzie w 1670 roku przyjęto go do Accademia Filharmonica. Tam uczył się gry na skrzypcach u G. Benvenutiego i L. Brugnolego. Od około 1671 roku działał w Rzymie jako skrzypek w kościołach S. Luigi dei Francesci (w latach: 1675- 1676, 1678, 1682- 1708), S. Giovanni dei Fiorentini (w roku 1675), S. Marcello (w latach: 1676- 1679) oraz Teatro Capranica (w roku 1679). Od 1679 roku działał na dworze szwedzkiej królowej Krystyny, dla której napisał 12 Sonat op. 1. Od roku 1684 związany był z dworem kardynała B. Pamphilego, od 1690- z dworem kardynała P. Ottoboniego. Od roku 1684 był członkiem Congregazione dei Virtuosi di S. Cecilia, zaś od 1706- rzymskiej Accademia dell' Arcadia. W roku 1713- dzięki wstawiennictwu kardynała Ottoboni- Corelli otrzymał tytuł szlachecki od elektora Palatynatu Johanna Wilhelma.

Corelli pisał przede wszystkim na instrumenty smyczkowe. Są to w głównej mierze dzieła cykliczne- wieloczęściowe sonaty da camera, czteroczęściowe sonaty di chiesa. W sonatach świeckich zasadą nadrzędną jest stylizacja tańców barokowych, w sonatach di chiesa dominuje faktura polifonizująca. Znanym utworem Corellego jest "La Folia"-sonata z op. 5, gdzie Corelli nie stosuje formy cyklicznej.

Większość jego kompozycji przeznaczonych jest na zespół kameralny. Przeważają u niego sonaty triowe lub solowe, z basso continuo realizowanym przez klawesyn lub organy. Klawesyn występuje przede wszystkim w kompozycjach świeckich, zaś organy w sonatach da chiesa.

W twórczości Corellego szczególne miejsce zajmuje dwanaście concerti grossi. Osiem z nich to sonate da chiesa, zaś cztery stanowią sonate da camera. Corelli uchodzi za twórcę gatunku concerto grosso.

Ponadto gra skrzypcowa Corellego jest reprezentacyjna dla szkoły włoskiej. Charakteryzuje się szlachetnością i prostotą brzmienia, naturalnością traktowania instrumentu. Corelli nie stosował wirtuozerii, skomplikowanych chwytów, nie wprowadzał popisów solistycznych- sprawą nadrzędną było dla niego zgranie całej grupy instrumentów. W grze na skrzypcach ograniczał się do trzech pozycji.

Jego twórczość nie pozostała bez wpływu na późniejsze kompozycje skrzypcowe twórców europejskich. W pierwszej połowie XVIII wieku napisał:

  • sonaty triowe da chiesa:

12 Sonat op. 1 (1681)

12 Sonat op. 3 (1689)

  • sonaty triowe da camera:

12 Sonat op. 2 (1685)

12 Sonat op. 4 (1694)

  • sonaty solowe

12 Sonat op. 5 (1700: nr 1- 6 da chiesa; nr 7- 12 da camera)

  • concerti grossi

12 Koncertów op.6 (wydanych pośmiertnie w 1714 roku: nr 1- 8 da chiesa, nr 9- 12 da camera)

Zebraniem i wydaniem twórczości Corellego zajęli się H. J. Marx: Historisch- kritische Gesamtausgabe der Musikalischen Werke, t. 1- 5 i suplementy; Kolonia- Laaber 1976 w 1976 roku i następne.

JEAN BAPTISTE LULLY

Urodził się w 1632 roku. Zmarł w 1687. Był francuskim kompozytorem pochodzenia włoskiego. Od 1652 roku działał na dworze Ludwika XIV, był tam skrzypkiem w orkiestrze 24 Violins du Roi. Pełnił tam również funkcję aktora, tancerza, w 1653 roku został nadwornym kompozytorem.

Jean Baptiste Lully wykształcił typ uwertury francuskiej. Komponował balety (ballerts de cour). Efektem jego współpracy z Molierem były komedio- balety (comedie- ballets): "Mieszczanin szlachcicem" (z 1670 roku). Opery (tragedies lyriques) pisał przede wszystkim do librett Ph. Quinaulta. W tego rodzaju utworach stosował się do zasad klasycznego francuskiego dramatu, gdzie pojawiały się duże partie baletu i chóru: "Cadmus et Hermione" (z roku 1673), "Alceste" (z 1674 roku), "Roland" (powstały w roku 1685). Poza muzyką świecką Jean Baptiste Lully komponował też dzieła religijne, chociażby pochodzące z 1677 roku "Te Deum".

HENRY PURCELL

Urodził się w1659 roku w Londynie, zmarł 21. listopada 1695 roku również w Londynie. Swą karierę muzyczną rozpoczął jako śpiewak w chórze katedralnym- przy katedrze królewskiej. W 1677 roku objął funkcję kompozytora nadwornego. W roku 1679 został organistą opactwa westminchesterskiego, zaś w 1682 organistą przy katedrze.

Purcell jest twórcą angielskiego stylu narodowego. Komponował anthems- utwory wokalno- instrumentalne, które zyskują u niego formę kantaty z rozbudowanymi partiami chóralnymi. W jego twórczości pojawiają się liczne ody (chociażby znane "Te Deum and Jubilate"), opery (na przykład "Dydona i Eneasz"). Purcell uznany został za twórcę angielskiej opery narodowej.

Wyraźna jest również ewolucja stylu Purcella. W jego późniejszych dziełach- przede wszystkim scenicznych- uwidacznia się wpływ stylu muzyki włoskiej, która charakteryzuje się prostotą faktury. Pojawia się też nawiązanie do muzyki francuskiej- szczególnie w jego utworach instrumentalnych.

W twórczości operowej Purcella zaznacza się wpływ rodzimych "masek". One też stanowiły podstawę jego semioper (oper z mówionymi dialogami).

Najważniejsze dzieła Purcella to:

  • opery: "Dydona i Eneasz" z 1689 roku;
  • pięć semioper: "The Prophetess, or the History of Dioclesian" z 1690 roku, "King Arthur"z 1691 roku, "The Fairy Queen" z 1692 roku (według "Snu nocy letniej" W. Shakespeare'a), "The Tempest" z 1695 roku (według "Burzy" Shakespeare'a), "The Indian Queen" z 1695 roku;
  • muzyka do czterdziestu trzech sztuk teatralnych;
  • utwory wokalne i wokalno- instrumentalne: cztery Ody na cześć świętej Cecylii z lat 1683- 1692, "Yorkshire Feast Song" z 1690 roku, utwory chóralne na uroczystości dworskie- między innymi "Welcome Songs", sześćdziesiąt osiem Anthems z orkiestrą lub organami, "Te Deum and Jubilate"z 1964 roku, 2 Services powstałe przed rokiem 1682, pieśni na głosy solowe, basso continuo i zespół instrumentalny, pięćdziesiąt siedem Catches na trzy- cztery głosy a capella, cztery tercety i czterdzieści dwa duety z basso continuo, ponad sto pieśni;
  • muzyka instrumentalna: fantazje na zespoły wiol i organowe, sonaty, dwie uwertury, suita klawesynowa.

Najwybitniejsi kompozytorzy późnego baroku.

JOHANN SEBASTIAN BACH

Pochodził z rodziny o szerokich muzycznych tradycjach. W dzieciństwie zmarła jego matka, potem ojciec, dlatego Bach bardzo wcześnie musiał podjąć pracę zarobkową. Już w dzieciństwie zwiedził szereg miast niemieckich, w których dorabiał grając na skrzypcach i śpiewając. W 1705 roku zamieszkał w Lubece. Tam rozpoczął naukę u jednego z najlepszych organistów swoich czasów- Dietricha Buxtehudego. Z nauką u niego wiązał nadzieje na mistrzowskie opanowanie gry na organach.

Sławę zyskał jako organista na dworze weimarskim. Tam rozpoczął eksperymenty z wieloma stylami muzyki kościelnej. W przyszłości zaowocowało to powstaniem tak genialnych dzieł jak Toccata i fuga d-moll oraz Preludium i Fuga D- dur.

Kolejną posadą Bacha było objęcie funkcji dyrygenta na dworze księcia Leopolda w Köthen. Prowadzenie orkiestry okazało się zajęciem niezwykle czasochłonnym. Bach musiał zrezygnować z eksperymentów związanych z muzyką kościelną, a zająć się dyrygenturą. Czas ten zmobilizował Bacha do intensywniejszych ćwiczeń gry na klawikordzie i klawesynie, co z kolei zaowocowało powstaniem szeregu dzieł świeckich- koncertów, suit i sonat.

Jako dojrzały człowiek otrzymał posadę kantora w parafii protestanckiej- św. Tomasza w Lipsku, której podlegały cztery kościoły. W tym czasie Bach komponował nie tylko muzykę religijną, ale tworzył również dzieła świeckie. Poświęcił się jednak muzyce religijnej. Najwięcej w owym okresie stworzył kantat, pasji i oratoriów.

Tworzona przez Bacha muzyka była niezwykle skomplikowana, trudna zarówno w wykonaniu, jak i percepcji. W założeniu miała być jednak wyrazem chwały i uwielbienia wobec Boga, nie zaś popisem wirtuozerii. W muzyce tej ładunek emocjonalny przeważa nad koncepcją intelektualną dzieła.

Za życia Bacha opublikowano stosunkowo niewiele spośród jego dzieł. Chóralne kompozycje czekały na wydanie ponad sto lat. Nie jest to jednak równoznaczne z ignorowaniem kompozytora przez jemu współczesnych. Jego twórczość już za jego życia cieszyła się popularnością i uznaniem, po jego śmierci zaś oddziaływała na kolejnych kompozytorów.

GEORGE FR. HAENDEL

Urodził się w 1685 roku w Niemczech. Zmarł w 1759 roku w Anglii. Jest jednym z głównych przedstawicieli późnego baroku. Zaczynał jako organista katedry w Halle, był członkiem orkiestry operowej w Hamburgu, grał koncerty we Włoszech, w roku 1712 przeniósł się do Anglii. Jego twórczość jest syntezą muzyki włoskiej, szczególnie neapolitańskiej szkoły operowej, polifonii niemieckiej i angielskiej muzyki oratoryjnej.

W jego twórczości pojawia się:

  • ponad czterdzieści oper we włoskim stylu: "Juliusz Cezar", "Kserkses",
  • ponad trzydzieści oratoriów: "Saul", "Mesjasz" (w którym pojawia się owo słynne "Alleluja").

Dzieła te przyczyniły się do otoczenia Haendla wielką sławą przede wszystkim w Wielkiej Brytanii, gdzie uznano Haendla kompozytorem narodowym. Inne dzieła tego kompozytora to:

  • anthems;
  • ody;
  • kantaty;
  • utwory orkiestrowe: "Muzyka na wodzie", concerti grossi;
  • dzieła kameralne;
  • kompozycje organowe: między innymi dwadzieścia jeden koncertów;
  • utwory klawesynowe.

ANTONIO VIVALDI

Urodził się 4.marca 1687 roku w Wenecji. Jego ojciec był skrzypkiem, grał w orkiestrze działającej przy bazylice św. Marka. Ojciec był też pierwszym nauczycielem Antonia. Dla syna obrał jednak karierę duchowną. On jednak nie był tym zachwycony. Święcenia uzyskał w roku 1703. Szybko jednak przestał odprawiać msze. Powodem miał być zły stan zdrowia. W rzeczywistości jednak nie było to dla Vivaldiego żadne zmartwienie. Dzięki zwolnieniu z obowiązków kapłańskich miał więcej czasu na komponowanie. Jako ksiądz uzyskał przydomek "il prete rosso" (rudy ksiądz).

Jedną z ważniejszych posad Vivaldiego było stanowisko nauczyciela w Ospedale della Pieta- sierocińcu znanym z wysokiego poziomu nauczania muzyki. Przez całe życie kojarzono go z działalnością w tej placówce. Vivaldi nie przestawał komponować dla tamtejszego zespołu nawet będąc w podróży. Chór Ospedale della Pieta uczynił jednym z najlepszych w Europie.

Sukcesem kompozytorskim Vivaldiego okazały się sonaty triowe z 1705 roku. Nieprzeciętność Vivaldiego potwierdził kolejny cykl koncertów- z roku 1711- znany jako "L'estro armonico".

W roku 1713 Vivaldi napisał swoją pierwszą operę- "Ottone in Villa".

Kolejnych dwadzieścia lat spędził podróżując po Europie. Pracował wówczas dla margrabiego Hesse- Darmstad z Mantui. Stał się kompozytorem powszechnie znanym. Paradoksalnie większą sławą cieszył się we Francji, Niemczech i Holandii niż we Włoszech. Niewątpliwie miały na to wpływ konflikty, w jakie systematycznie popadał z Kościołem. Dwa podstawowe zarzuty stawiane kompozytorowi to: nieodprawianie Mszy Świętych oraz zabieranie w podróże swoich uczennic, gdyż zaczęto podejrzewać je o to, że są kochankami kompozytora.

Vivaldi był kompozytorem niezwykle płodnym. Tworzył tak wiele w niezwykle krótkim czasie, iż mówiło się, że kopista nie nadąża przepisywać jego dzieł. Formy muzyczne uprawiane przez Vivaldiego były różne, przeważały jednak opery, koncerty, utwory kameralne oraz religijne tworzone dla Ospedale della pieta.

Był kompozytorem powszechnie cenionym i podziwianym. Bach wysoko cenił i adaptował jego koncerty, cesarz Karol VI cenił zdanie Vivaldiego i chętnie obsypywał go licznymi zaszczytami. Tymczasem częste nieobecności Vivaldiego doprowadziły do usunięcia do z Ospedale della pieta. Wówczas też kompozytor podjął decyzję o wyjeździe do Wiednia. Prawdopodobnie jego celem było znalezienie dla siebie posady na dworze królewskim. Niestety- cesarz wkrótce zmarł. Również Vivaldi umarł niedługo później. Mimo dostatniego życia i rozsądnego traktowania pieniędzy- po śmierci pochowano go na cmentarzu dla ubogich.

DOMENICO SCARLATTI

Urodził się 26. października 1685 roku w Neapolu. Zmarł 23. sierpnia 1757 roku w Madrycie. Niewiele wiadomo o jego edukacji muzycznej. W 1701 roku został organistą i kompozytorem przy kapeli królewskiej w Neapolu. Tam też dwa lata później wystawiono jego pierwsze opery.

W 1705 roku wyjechał do Wenecji. W 1709 przeniósł się do Rzymu. Tam został kapelmistrzem w prywatnym teatrze królowej Polski- Marii Kazimiery. W roku 1713 otrzymał posadę kapelmistrza Basilica Giulia. Rok później zatrudnił się u ambasadora portugalskiego, co w roku 1719 pozwoliło mu dojść do stanowiska kapelmistrza króla Portugalii- João V. Został też nauczycielem Marii Barbary, która poślubiła hiszpańskiego następcę tronu- Fernanda Scarlattiego. Z nią w roku 1729 przeniósł się do Sewilli, a w 1733 do Madrytu, gdzie był nadwornym klawesynistą aż do swojej śmierci.

W jego dorobku twórczym trzon stanowi muzyka klawesynowa. Powstawała ona szczególnie w hiszpańskim okresie twórczości Scarlattiego- na przykład "Esercizi per gravicembalo", dziś znane jako sonaty. Są to utwory homofoniczne, dwuczęściowe, jedno- lub wielotematyczne. Wykazują one cechy, które charakterystyczne będą dla klasycznej formy sonatowej. Ćwiczenia Scarlattiego stanowiły ważny pomost między epoką baroku a klasycyzmem. Pojawia się tutaj już dualizm tematyczny. Kompozytor stara się maksymalnie wykorzystać możliwości instrumentów klawiszowych swojego czasu.

Najważniejsze kompozycje Scarlattiego to:

  • ponad 550 sonat;
  • 13 oper: "Giustino" z 1713 roku, "Alessandro" z 1711 roku, "Tetide in Sciro" z roku 1712, "Amor d'un Ombra" z 1714, "Berenice Regina d'Egitto" z 1718 roku, "Narciso" z 1720;
  • oratorium;
  • kantaty;
  • serenady;
  • muzyka kościelna: trzy msze, "Stabat Mater", szesnaście sinfonii na orkiestrę.

Jego dzieła klawesynowe wydał A. Longo w Mediolanie w latach 1906- 1908, nowe wydanie pojawiło się w roku 1970, oraz R. Kirkpatrick, który wydał faksimile według rękopisów i pierwodruków w latach 1971- 1972 w Nowym Jorku.

LOUIS COUPERIN

Urodził się w roku 1626 w Chaumes en Brie. Zmarł 29. sierpnia 1661 roku w Paryżu. Był francuskim kompozytorem i organistą. W roku 1653 rozpoczął pracę jako organista przy kościele St. Gervais w Paryżu. Począwszy od roku 1656 był kapelmistrzem na dworze Ludwika XIV. Do jego najważniejszych kompozycji zalicza się:

  • utwory organowe;
  • dwie fantazje na violę;
  • trzy Symfonie na różne instrumenty;
  • ponad sto utworów klawesynowych, przede wszystkim tańców utrzymanych w stylu kontrapunktycznym.

JEAN PHILIPPE RAMEAU

Urodził się w 1683 roku w Dijon. Zmarł 12. października 1764 roku w Paryżu. Był francuskim kompozytorem i teoretykiem. Jego ojciec był organistą w katedrze St. Etienne w Dijon. Jean Philippe Rameau zaczynał swoją działalność od podróży do Włoch. Po niej został kapelmistrzem katedry w Awinionie. W latach 1702- 1705 piastował stanowisko organisty w Clermont- Ferrand, od roku 1709- w Dijon, po roku 1713 w Lyonie, w 1716 powrócił do Clermont, zaś począwszy od roku 1723 wędrował po kościołach paryskich. W 1741 roku otrzymał tytuł "compositeur de la chambre du roi".

Przebywając w Paryżu Jean Philippe Rameau działał twórczo, odtwórczo, spełniał się w roli organizatora. Zajął stanowisko w sporze o wyższość stylu muzyki francuskiej i włoskiej- stanowczo opowiadając się po stronie muzyki francuskiej. Z kolei w sporze między buffonistami i antybuffonistami Rameau był celem ataków zwolenników opery włoskiej, których reprezentował J. J. Rousseau.

Jego twórczość obejmuje miniatury klawesynowe, utwory kameralne, opery. Kompozycje klawesynowe zawarte są w czterech zbiorach: Pièces de clavecin (1706r., 1724r., ok. 1728r., 1741r.)- są to suity, w skład których wchodzą tańce o programowych niekiedy tytułach: "Les Soupirs", "La Joyeuse", "Un tambourin". Obok miniatur Couperina stanowią ważny etap w rozwoju faktury fortepianowej. Motety i kantaty Rameau przesiąknięte są stylem baroku francuskiego- czerpią z kompozytorów takich jak: J. B. Lully, M. R. Delalande, A. Campra, M. A. Charpentier, L. i F. Couperin.

Koncerty kameralne zamknięte są w pięciu cyklach: "Pièces de clavecin en concerts avec un violon ou une flûte et une viole ou un violon" z 1741roku. Opery Jeana Philippe Rameau nawiązują do twórczości operowej Lullyego. Pojawia się w nich tematyka mitologiczna, rozbudowane partie chóralne, fragmenty baletowe.

Wśród dzieł scenicznych na uwagę zasługują:

  • tragédies lyriques: "Samson" (1733r.), "Hippolyte et Aricie" (1733r.), "Castor et Pollux" (1737r.), "Dardanus" (1739r.), "Zoroastre" (1749r.), "Abaris ou Les Boréades" (1764r.);
  • opéras-ballets - "Les Fêtes d'Hébé ou les Talents lyriques" (1739r.), "Le Temple de la gloire" (1745r.), "Les Fêtes de Polimnie" (1745r.), "Les Surprises de l'Amour" (1748r.);
  • comédies-ballets, m.in. "La Princesse de Navarre" (1745r.), "Platée ou Junon jalouse" (1745r.);
  • ballets heroïques, m.in. "Les Indes galantes" (1735r.), "Les Fêtes de l'Hymen et de l'Amour" (1747r.), "Anacréon" (1754r.);
  • pastorales héroïques, m.in. "Zaïs" (1748r.), "Daphne et Eglé" (1753r.);
  • actes de ballet, m.in. "Pygmalion" (1748r.), "La Guirlande" (1751r.), "La Naissance d'Osiris" (1754r.), "Zéphire" (ok. 1754r.);
  • muzykę do komedii, m.in. "L'Endriague" (1723r.), "L'Enrô-lement d'Arlequin" (1726r.), "Les Courses de Tempé" (1734r.).

Po raz pierwszy twórczości scenicznej Rameau towarzyszy instrumentacja wykorzystująca klarnety i rogi. Przełomowe znaczenie mają prace teoretyczna Rameau: "Traité de l'harmonie" z 1722 roku, "Nouveau système de musique théorique" (1726r.), "Génération harmonique" (1737r.), "Démonstration du principe de l'harmonie, servant de base à tout l'art musical" (1750r.), "Observations sur notre instinct pour la musique et sur son principe" (1754r.), "Code de musique pratique ou Méthodes pour apprendre la musique" (1760r.). W nich przedstawił zwarty system muzyczny, którego centralnym miejscem jest harmonia. Rameau stworzył teorię harmoniki funkcyjnej, jest pierwszym wielkim teoretykiem systemu dur- moll. Kompletne wydanie jego dzieł ukazało się w Paryżu w latach 1895- 1914, wydane przez Duranda w osiemnastu tomach.