Uznawany powszechnie za najwybitniejszego niemieckiego poetę, pisarza i dramaturga okresów klasycyzmu, "burzy i naporu", a wreszcie romantyzmu. Urodził się we Frankfurcie nad Menem. Pochodził z rodziny mieszczańskiej, co w sposób ewidentny uwidoczniło się w jego postawie ideowo-artystycznej, a - co za tym idzie - także w twórczości. Studiował na uniwersytetach w Lipsku i Strasburgu, potem zaczął pracować jako adwokat w swoim rodzinnym mieście. Początkowo Goethe był związany z dominującym w tym okresie nurtem klasycystycznym w literaturze niemieckiej, jednak w "okresie burzy i naporu" ("Sturm und Drang Periode") znalazł się na czele pisarzy wytyczających nowe kierunki ideowe i literackie. Ostatnie lata życia spędził w Weimarze, gdzie w 1829 r. gościł u siebie w domu podróżującego po Europie Adama Mickiewicza. Goethe zmarł w Weimarze. Wpływ jego twórczości na europejską, w tym także polską, literaturę romantyczną, jest niekwestionowany, a dzieło życia Goethego - Faust - uchodzi za jedno z arcydzieł literatury światowej.
Spośród bogatego dorobku literackiego Johanna Wolfganga Goethego warto wymienić kilka pozycji, które weszły do kanonu literatury światowej. Chronologicznie zestawienie takie obejmuje następujące utwory.
Götz z Berlichingen (1773) to czerpiący z historii wojen chłopskich dramat w pięciu aktach prozą, odwołujący się do niemieckiej średniowiecznej mitologii rycerskiej. Bohaterem utworu jest tytułowy Götz, stylizowany co prawda na cervantesowskiego Don Kichota, ale już pozbawiony charakterystycznej dla swego pierwowzoru ironii i kpiny. Götz jest postacią historyczną, był rycerzem żyjącym na przełomie XV i XVI wieku (1480-1562), frankońskim najemnikiem, który w jednej z bitew utracił prawą rękę i odtąd miał żelazną protezę. Götz został w czasie wojny chłopskiej zmuszony do objęcia dowództwa nad powstańcami. U Goethego (który - niezgodnie z historią - uśmierca Götza w więzieniu) pod tym historycznym kostiumem kryje się przeciwstawienie niemieckiej arystokracji (przedstawionej tu bardzo negatywnie, jako ludzie kłamliwi i obłudni) cnót mieszczańskich typowych dla Niemiec doby XVIII stulecia. Dramat Götz z Berlichingen uważany jest za jedno z bardziej charakterystycznych dla okresu "burzy i naporu" dzieł literackich, pokazujących - w przeciwieństwie do Cierpień młodego Wertera - "czynną" stronę tego prądu.
Cierpienia młodego Wertera (1774) - powieść epistolarna.
Faust (dzieło życia Goethego - utwór, który powstawał w latach 1768-1832 - pracę nad nim poeta zakończył w roku 1832. Część I wydana została w roku 1808, część II - pisana praktycznie aż do śmierci). Faust to utwór o nowatorskiej formie literackiej - jest to dramat, ale o wyraźnych nawiązaniach do epiki (takie łączenie elementów należących do różnych rodzajów czy też gatunków literackich stanie się później jedną z głównych cech twórczości poetów romantycznych). Dzieło można odczytywać na kilku płaszczyznach, warstwa fabularna dotyczy życia średniowiecznego niemieckiego uczonego, alchemika Johannesa Fausta. Oprócz fabuły w utworze pojawiają się refleksje natury moralnej, etycznej, filozoficznej czy religijnej. Doktor Faust zawiera pakt z diabłem Mefistofelesem - w zamian za duszę odzyskuje młodość, może przenosić się w przestrzeni i czasie, zdobywa miłość Małgorzaty, wszystko to, by dotrzeć do odpowiedzi na pytanie o sens życia (mówi mu Mefistofeles: "Abyś (...) doświadczył, co się życiem zowie"). Faust jest postacią tragiczną, jego postępowanie, oprócz chwil szczęśliwych, składa się z wielu trosk i nieszczęść (np. uwiedziona przez niego Małgorzata morduje własne dziecko).
Goethe napisał również liczne drobniejsze utwory, z czego do najpopularniejszych należały czerpiące z wierzeń i podań ludowych ballady, takie jak na przykład Król Olszyn (w innych tłumaczeniach Król Olch oraz Król elfów), Rybak czy też czerpiący z legend średniowiecznych Śpiewak.
Czy autor Cierpień młodego Wertera równie mocno jak wykreowany w tej powieści bohater przeżywał uczucie miłości i czy także pragnął romantycznej "komunii dusz"? Oto fragment jednego z listów do Charlotty von Stein (imienniczki ukochanej Wertera, Lotty):
"Moje niebo jest samotne, Ty jedna wypełniasz cały jego okrąg.
Nie uwierzysz, jak leniwy jestem w pisaniu, do Ciebie jedynie chcę pisać i jedynie z Tobą pragnę mówić.
Kiedy rozmawiam z innymi ludźmi, nawet mądrymi, czuję, jak wiele brak im pośrednich tonów, gdy u Ciebie wszystkie dźwięczą. Wszystko, czego człowiek może szukać, odnalazłem w Tobie (…) Nie, moja miłość do Ciebie to nie namiętność, to choroba, ale droższa mi ona niż najwspanialsze zdrowie i nie chcę z nią walczyć". List był adresowany do kobiety, z którą Goethe korespondował przez kilkanaście lat. Zajmuje ona wyjątkowe miejsce w galerii kobiet z życia tego artysty. Była jego przyjaciółką, powiernicą, muzą, a przy tym mężatką, matką kilkorga dzieci, damą dworu. W latach 1776-1821 Goethe napisał do niej ok. 2000 listów. (J. W. Goethe Listy miłosne. Wybór, przekład i komentarz Anny Milskiej).
