Muzyka kultur starożytnych

POCZĄTKI MUZYKI

Muzyka od zawsze była nieodzownym elementem życia człowieka. W przypadku plemion prymitywnych należała do ścisłej czołówki podstawowych potrzeb. Każda kultura (starożytna, współczesna) posiada swoją charakterystyczną muzykę. Na przestrzeni czasu zaobserwować jej ewolucję od prymitywnej do dźwięków współczesnych.

U zarania muzycznej historii zaobserwować można wykształcenie się dwóch odrębnych nurtów: sacrum

i profanum. Podział ten istnieje do dnia dzisiejszego. Muzyka sacrum dotyczyła sfery religijnej i związana była z kultem, obrzędami, uroczystościami o charakterze religijnym. Dostęp do niej mieli jednak kapłani oraz najważniejsi dostojnicy w państwie. Muzyka religijna stanowiła bardzo ważny element życia społecznego, dlatego też ciągle była rozwijana i stawała się bardziej profesjonalna.

Sfera profanum dotyczyła sfery świeckiej, czyli życia codziennego. Odzwierciedlała ludzkie smutki i radości. Inspiracją była również sama przyroda.

Plemiona pierwotne większość swojej muzyki opierali na rytmie. On w zasadzie był jej najważniejszym elementem i czynnikiem formotwórczym, (czyli od niego zależał kształt i charakter danego utworu czy pieśni). Ważnym rodzajem twórczości był taniec, który niejednokrotnie wiązał się ze śpiewem z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych takich jak: bębny, kołatki czy grzechotki. Informacje na temat życia codziennego pierwotnych społeczności czerpać możemy głównie posługując się tezami lub domysłami. Brak jest konkretnych źródeł informacji, a często muzyka nie była zapisywana tylko ulegała przeniesieniu tradycją ustną z pokolenia na pokolenie (np. w starożytnym Egipcie czy Grecji). Muzyka ta również ulegała urozmaiceniom poprzez różnorodne wpływy innych kultur.

Pierwszą ważną techniką, jaka wykształciła się w starożytności była heterofonia. Była to technika polifoniczna, która polegała na równoczesnym wykonywaniu melodii oraz dodatkowo jej warianty wykonywane przez różne głosy.

MEZOPOTAMIA

Około 3000 r. p.n.e. istniała społeczność sumeryjska, należąca do bardziej złożonej i zaawansowanej grupy społecznej. Teren, który zamieszkiwali Sumerowie ulegał ciągłym najazdom i walkom. Mimo to niektóre dziedziny potrafiły się rozwinąć i ujednolicić. Pojawił się zawód muzyka, wykształconego i profesjonalnego. Zawodowi muzycy związani byli z muzyką religijną, być może byli nawet kapłanami. Muzyka nie należała do codziennym rozrywek i towarzyszyła ważnym obrzędom religijnym.

Liczne wykopaliska i prace badawcze pozwoliły określić, jakich instrumentów używano w cywilizacji sumeryjskiej i babilońskiej. I tak wymienić należy: harfę kołową i paraboliczną, instrumenty perkusyjne, a także liry i lutnie. Babilończycy szczególnie mocno interesowali się matematyką oraz zależnościami między długością struny a wysokością dźwięku. Już w Mezopotamii próbowano dokonać podziału oktawy nam mniejsze części. Do potwierdzenia tej tezy posłużyć mogą wizerunki asyryjskich harf.

EGIPT

Rozwojowi kultury muzycznej sprzyjała stabilna sytuacja polityczna. Również w Egipcie, tak jak i w innych państwach starożytnych, ogromną wagę posiadała muzyka religijna. Gra na instrumencie sistrum związana była z kultem bogini Hathor. Bardzo żywiołowej muzyce towarzyszył taniec, który często przybierał skomplikowane, akrobatyczne formy.

W muzyce egipskiej występowały instrumenty znane już z Mezopotamii. Należały do nich: liry, harfy, instrumenty strunowe oraz dęte (oboje, flety, blaszane trąby wojskowe). Do głównych elementów egipskich ceremonii należał śpiew. Przybierał on najczęściej formę lamentu lub recytacji. Społeczność egipska muzykowała dla przyjemności. Śpiewano również akompaniując na prostych instrumentach np. flecie trzcinowym. Z niego to później rozwinęła się fletnia Pana.

GRECJA

Z olbrzymich osiągnięć Greków na polu nauki czerpało większość późniejszych kultur. Do osiągnięć należą teorie dotyczące prawideł rządzących światem, a co za tym idzie wpływu muzyki i jej zależności od kosmosu. Sztuka starożytnej Grecji powstała dzięki wpływom dwóch innych ważnych kultur: egipskiej i fenickiej. Była sztuką synkretyczną, czyli występowała wspólnie z ruchem i słowem. Muzyka i jej formy wiązały się

z formami literackimi. Instrumenty muzyczne towarzyszyły takim formom jak: pean, elegia i oda. Śpiew podlegał miarom rytmicznym zaczerpniętym z poezji. Stałe schematy rytmiczne nazywane były nomoi i według nich recytowane były pieśni. W Grecji następuje również rozwój muzyki wokalnej, który ściśle uzależniony jest od dramatu oraz wiąże się z funkcją zawodowego poety-śpiewaka.

Ważne miejsce zajmuje również muzyka instrumentalna. Od poprzedników przejęto zasady i prawidła budowy instrumentów strunowych i dętych. Typowe instrumenty, charakterystyczne dla muzyki greckiej to:

- kithara- wyglądem zbliżona do liry

- aulos - poprzednik dzisiejszego oboju

Występuje ogromna zależność muzyki od wpływów boskich. Niektórzy Bogowie utożsamiani byli nawet

z konkretnym instrumentami i im przypisywano ich powstanie. Za przykład służyć może fletnia Pana, która rzekomo wynaleziona została przez bożka Pana. Inną nazwą tego instrumentu jest Syrinx (imię ukochanej Pana).

Grecy dokonali również ogromnych postępów w zakresie teorii muzyki. Przede wszystkim wprowadzili notację muzyczną, która obejmowała notację instrumentalną (wykorzystującą litery alfabetu fenickiego) oraz wokalną (posługującą się alfabetem jońskim). Określono też skale muzyczne i tetrachordy, które różniły się od siebie budową. Teoria ethosu podkreślała wpływ rytmu, skal, tetrachordów i instrumentów na duszę człowieka.

RZYM

Rzymianie przejęli muzykę oraz inne dziedziny sztuki od Greków. Tutaj jednak muzyka spełniała inną funkcję. Miała charakter ściśle użytkowy i służyła przyjemności słuchaczy. Muzycy mimo to, że nie byli kapłanami, posiadali bardzo wysoki status społeczny. Muzyka towarzyszyła ludziom na igrzyskach, widowiskach, obrzędach i przyjęciach. Niektórzy bogaci rzymianie posiadali nawet niewolników-muzyków. Nastąpiło tak wielkie rozwinięcie muzyki ludowej, że przedstawiciele konkretnych zawodów posiadali własne pieśni. Rozwinęła się również muzyka wojskowa, zwłaszcza udoskonalenie instrumentów dętych blaszanych.

W działaniach wojskowych używano głównie trąb, rogów. Istniały również specjalne zwroty melodyczne, które zarezerwowane były głównie do obrzędów wojskowych.

CHINY

Specyfika kultury dalekiego wschodu polega na jej całkowitej odrębności w stosunku do innych starożytnych kultur. Muzyka wiązała się głównie z religią i filozofią, które z kolei wytyczały jej nakazy i zakazy. Muzyka chińska odznacza się pentatonicznym (pięciostopniowym) systemem tonalnym. Charakterystyczne również było stosowanie różnych efektów dynamicznych oraz rytmicznych. Dokonywano tego za pomocą głośnego uderzenia gongu, oraz stosowania elementów ilustracyjnych (naśladowanie śpiewu ptaków). Muzyka w starożytnych Chinach uzależniona była od pór roku. To one decydowały, jaki będzie skład zespołów muzycznych oraz strój instrumentów. Stosowano instrumenty strunowe (cytra) oraz dęte (szeng). Mimo to największą wagę przykładano do słowa, dlatego pełniło ono najważniejszą rolę we wszystkich utworach.