Trzeba pamiętać, ze nasza współczesna kultura wyrosła na bazie średniowiecznych osiągnięć, nie inaczej jest z muzyką. Średniowieczne kompozycje dziś są wykonywane rzadko, ale nadal stanowią bogate źródło inspiracji. Charakterystyczna cechą muzyki średniowiecznej jest jej oddziaływanie na słuchacza, które ma na celu wywołanie stanu skupienia. Podobnie jak cała ówczesna sztuka muzyka rozwijała się w silnej zależności od religii, stąd sakralny charakter kompozycji, kojarzących się z muzyką mszalną. Osiągnięciem średniowiecznej muzyki jest wprowadzenie chorału gregoriańskiego. Charakteryzował się on tym , że ze w jego ramach korzystano tylko z tekstów łacińskich, nie posiadał podziału taktowego, podstawowym wyznacznikiem rytmiki był sam tekst, melodie chorałowe zapisywano na czterech tylko liniach, przy czym istniała możliwość używania dwóch kluczy "c". ponadto dodać należy, że chorał ów podczas nabożeństw mogli wykonywać wyłącznie mężczyźni (dziś te zastrzeżenia nie obowiązują), śpiew chorałowy był oparty na kościelnych tonacjach, wywodzących się ze starogreckiego systemu modalnego. Dziś trudno określić, jak długo trwały poszczególne dźwięki chorału. Rodowód chorału gregoriańskiego należy wywodzić z Bliskiego Wschodu, choć często błędnie wiąże się go ze starożytnym Rzymem, gdzie tylko się rozwijał.
Wyraźnym nawiązaniem w muzyce współczesnej do średniowiecznego dorobku jest nurt muzyki chóralnej, powstały już na początku XX, określany jako Ruch Cecyliański. Kompozytorzy cecyliańscy pisali utwory, nawiązując wyraźnie do stylu średniowiecznych i renesansowych pieśni chóralnych. Epoka średniowiecza jest okresem powstawania wielogłosowości. Z jednogłosowych pieśni zaczęła się stopniowo rozwijać muzyka dwu- potem trzy- a wreszcie i czterogłosowa. Jednak podstawę stanowił pojedynczy głos męski. Od tamtej pory przez kolejne epoki aż do dziś wielogłosowość stanowi podstawę wszelkich utworów muzycznych, tak o charakterze wokalnym jak i instrumentalnym.
Ważną zmianą w rozwoju średniowiecznej muzyki było wprowadzenie muzyki instrumentalnej do śpiewów kościelnych. Około VII wieku zaczęto używać organów w czasie nabożeństw. Organy stanowiły jedyny instrument, na używanie którego zezwalał Kościół w czasie mszy. Do dziś zmieniło się niewiele, choć oczywiście w kościołach nie obwiązuje zakaz gry na innych instrumentach, organy stanowią podsatawe wykonywania muzyki sakralnej.
Należy jeszcze dodać, że także współczesna notacja muzyczna, jest oparta na podstawach, jakie stworzył, mnich Guido z Arezzo.
Dzięki działalności wędrownych grajków, świecka muzyka o lekkim charakterze szybko się rozpowszechniała w całej Europie. Dużą popularnością cieszył się tez twórczość ludowa, uprawiana przez tzw. wagantów. Natomiast poezję dworską, doskonalszą pod względem formalnym, tworzyli we Francji trubadurzy i truwerzy, a w Niemczech minnesingerzy.
Na gruncie polskim powstał wówczas znana do dziś pieśń "Bogurodzica".
