Aby móc zgłębiać filozofię, należy wziąć dwa konieczne elementy pod uwagę, mam na myśli: czujność i wigor.

"Są dwie czynności roztropne: słuchać i drzemać".

"Sophos" - mędrzec, "sophia" - mądrość, "sophoi" - całościowo, "phileo" - miłuję.

"Philosophia" - miłość mądrości - za twórcę tego terminu uznaje się Pitagorasa.

"Philosophos" - oznacza tego, który umiłował mądrość

Znaczące są tutaj słowa Pitagorasa, który mówił: "Tylko Bóg jest mądry, a człowiek może tylko miłować mądrość".

Wszystkie nauki różnią się między sobą trzeba aspektami: przedmiotem, metodą i zadaniami. Stara się badać i poznawać świat, bada powstałe już twierdzenia i ich prawdziwość, a także poddaje je weryfikacji, sprawdza prawdziwość definicji i twierdzeń. Filozofia jest królową nauk, to z niej powstały inne dziedziny nauki, jak socjologia, logika, czy matematyka, oddzielili je sami filozofowie, ponieważ uważali, że należy nimi zająć się oddzielnie. Tak powstały nauki szczegółowe.

Socjologia jako oddzielna nauka powstała dość późno, bo dopiero w XIX wieku. Psychologia - jak sama nazwa wskazuje, jest nauką o duszy.

Mądrość - całkowite i pełne spojrzenie na wiedzę. Spojrzenie to dokonuje się przez pryzmat zasad. Polega na prawidłowym odróżnianiu dobra i zła, a także prawdy i fałszu. Aby tego można było dokonać, należy znać przynajmniej podstawowe zasady i normy postępowania. To wszystko powinno być uzewnętrznione w myśleniu, a także czynie.

Czyny grupujemy według:

  1. słuszności - grupowanie czynu według skutków
  2. intencji - grupowanie czynu według moralności, a Arystoteles powiedziałby, że według dzielności etycznej

Czyn godziwy - jest to czyn dzielny etycznie, wynikający z połączenia moralności i słuszności postępowania. Występują tutaj zarówno słuszne intencje, jak i słuszne skutki.

Czyn niegodziwy - jest to czyn zły, nie ma tutaj ani dobrych i słusznych intencji, ani też dobrych i słusznych skutków.

Czyn nie jest godziwy - polega na braku jednego z elementów, czyli brakuje albo intencji, albo skutków.

Platon wyróżnia cztery rodzaje cnót, w chrześcijaństwie są to cztery cnoty kardynalne:

  1. mądrość
  2. sprawiedliwość
  3. umiarkowanie
  4. męstwo

Cnota roztropności - jest to pewnego rodzaju mądrość, która przejawia się w zdarzeniach praktycznych. Jest to zdolność posługiwania się odpowiednimi środkami, aby osiągnąć zamierzony cel, który uważany jest za obiektywnie dobry. Zalicza się ją do cnót intelektualnych, która wskazuje drogę człowiekowi w jego życiu i postępowaniu. Którego najważniejszymi zasadami jest umiar i zgodność z moralnością.

Świadomość moralna - jest to zdolność przewidywania skutków w przypadku podjęcia jakiejś decyzji. Najlepsza w takim życiu jest reguła umiaru, czyli zawsze odnajdywanie i postępowanie według zasady "złotego środka". Cenną cechą w postępowaniu roztropnym jest empatia, która to pomaga człowiekowi zrozumieć uczucia innych, a także ich nastawienie i stany. Nadmierna empatia również nie jest cechą korzystną, ponieważ może powodować w człowieku nadmierne skrupuły i frustracje. Człowiek który jest roztropny, a nie ma w nim cech empatii, nie jest uważany za roztropnego, ale za formalistę.

Przeszkody jakie towarzyszą człowiekowi w drodze do mądrości i roztropności to:

Indyferentyzm - czyli oficjalnie deklarowana obojętność co do kwestii światopoglądowych, jak na przykład religii.

Uzasadnienia indyferentyzmu:

Postawa utylitarna, która świadczy o tym że dana postawa światopoglądowa jest bezużyteczna i bezsensowna.

Sceptyczne wątpienie, ponieważ uważa się, że jest niemożliwe jasne i konkretne udowodnienie sensu, a także celu, który jest nie do udowodnienia.

Argument: jest bardzo dużo rozwiązań, a ta wielość jest najlepszym dowodem na to, że nie ma jednej i jasnej prawdy.

Błąd: nie istnieje dotychczas logiczne i sensowne przejście od wielu rozwiązań i twierdzeń, do jednego i sensownego.

Jeśli wszystko to co jest wypowiedziane, jest wątpliwe, to wszystko jest wątpliwe, jest to przykład wewnętrznej sprzeczności. Postawa sceptyczna prowadzi ostatecznie do absurdu i nawet poddaje w wątpliwość istnienie przepaści.

Scjentyzm - jest to wiedza, nauka.

Krytycyzm - jest to postawa analizy, czy też refleksji. Przyjęcie czegoś bez krytycyzmu, jest odrzuceniem lub przyjęciem jakiejkolwiek definicji lub twierdzenia ślepo, bez zbadania. Jest to postawa bezmyślna.

Usprawiedliwienia utylitarne

Możemy wyróżnić przynajmniej dwie postawy na pogląd: jedną jest deklarowanie, a drugą jest realizowanie.

Postawa deklarowana - jest to oznaka utożsamiania się z danym poglądem, na płaszczyźnie słów.

Postawa realizowana - jest to stanowisko oznaczające iż osoba utożsamia się z jakimś poglądem nie tylko słownie, ale również czynem.

Czasami można zauważyć sprzeczność pomiędzy postawą deklarowaną, a postawą realizowaną, za dobry przykład może nam posłużyć oficjalne deklarowanie się jakiegoś człowieka jako chrześcijanina, a nie chodzi do Kościoła i nie żyje jak chrześcijanin.

Dość duża grupa ludzi, którzy są obojętni wobec różnego rodzaju zasad i praw, jest ludźmi nastawionymi na posiadanie i zdobywanie. Dominuje w nich cecha materialistyczna.

Materializm - postawa praktykowania wartości, czy cech, których priorytetem jest cos materialnego, jak pieniądze, dom, samochody, władza, czy awans i inne. Wszystkie inne wartości są narzędziami w zdobyciu tych celów i zamierzeń.

Materializm społeczny - ożywia i korzystnie wpływa na rozwój rynku i gospodarki państwowej. Dla państwa jest to postawa korzystna.

Konsumpcjonizm - postawa, a raczej wskaźnik świadczący o człowieka pozycji w społeczeństwie, jego wartości, stylu i jakości życia. Ocenia się go na podstawie zdobytych i posiadanych dóbr materialnych.

Scjentyzm - jest to nurt filozoficzny, który najsilniej był obecny w XIX i WW wieku. Powszechnie głosił pogląd, że jedyną drogą która prowadzi do prawdziwego i pewnego poznania świata i całej rzeczywistości, jest zgłębianie nauk szczegółowych, szczegółowych szczególnie podczas badania nauk przyrodniczych. Tylko i wyłącznie te kwestie mają sens badania, które są w możliwości badań nauk szczegółowych, albo też jętych tych nauk będzie wystarczającym do udzielenia odpowiedzi i postawienia odpowiednich twierdzeń. Kwestie które nie mieszczą się w tych granicach są bezsensowne, źle sformułowane i przedstawione. Takie kwestie wymagają zmiany formy, zanim przystąpi się do ich badania. Zwolennicy tego nurtu podważyli i odcięli się od wszelkich poglądów filozoficznych i światopoglądowych uważając je za bezsensowne. Głosili że nie ma Boga i czegoś takiego jak prawda, sprawiedliwości, czy też dobra lub zła. Jest to kierunek antyfilozoficzny, a jego zwolennicy byli przeważnie ateistami, czy też materialistami. Postawa ateistyczna ma zrozumienie w rozumie, ponieważ uważali, że nie można być człowiekiem wykształconym i o szerokich horyzontach światopoglądowych, światopoglądowych jednocześnie być człowiekiem wierzącym. Te dwa aspekty wzajemnie się wykluczają. Ten nurt, w czasach obecnych jest kierunkiem dość powszechnym na tak zwanych "salonach". Obecnie także uczeni mają jakieś poglądy i stanowisko wobec wiary i religii. Uważali, że jeśli człowiek pracuje i zajmuje się badaniami dla dobra nauki, to powinien być zwolniony i powinno go nie obowiązywać poczucie i postawa moralna lub etyczna.

"Scientia" - nauka

"Sapientia" - mądrość

Postawy sprzeczności pomiędzy rozumem i wiarą.

Agnostycyzm - głosi, że świat i cała rzeczywistość jest poza możliwością poznania. Mniej radykalny agnostycyzm głosi że kwestie na gruncie światopoglądowym są niemożliwe do rozwiązania, także nie jest w stanie uczynić to rozum. Zwolennik tego myślenia nie zadaje sobie trudu próby rozwiązania kwestii na przykład istnienia Boga, czy jego nie istnienia. Wznosi się ponad te problemy.

Fideizm - pochodzi od łacińskiego słowa "fides", który oznacza wiarę. Stara się udzielać odpowiedź dla rozumu, jest to dziedzina samodzielna. Rozum tę dziedzinę przenika i stara się w nią wniknąć. Wiara nie akceptuje rozumu i odrzuca go razem z naukami szczegółowymi. Wiara jest autonomiczna i samowystarczalna.

Wyznawcy fideizmu i Scjentyzm mają kilka cech wspólnych. Jedną z nich jest sprzeciw i postawa sprzeczności między rozumem, a naukami. Scjentysta nie może być wyznawcą katolicyzmu, ponieważ opiera się tylko na rozumie. Fideizm skupia wokół siebie wiele sekt i grup quasi-religijnych.

Twierdzenia które są światopoglądowe, a które zostały sformułowane w języku naukowym:

  1. religia jest bytem istniejącym realnie - analizuje się kult nauki
  2. geneza pojęcia Boga - geneza religii
  3. jakie zadanie pełni religia w życiu egzystencjalnym człowieka, jako istoty psychicznej, a także jakie potrzeby jego zaspokaja?
  4. jakie znaczenie ma religia dla postawy społecznej?

Nurt scjentystyczny nie akceptował i odciął się od wiedzy i nauki teologicznej. W zamian za to przyjął naukę religioznawczą, a także psychologie religii. Byli przekonani, że wiara jest owocem braku lub niewystarczającej wiedzy. Zadaniami psychologicznymi religii jest iluzyjne i nieprawdziwe wmawianie istnienia prawdziwej miłości, czy też dobra. Jest to pewnego rodzaju grupa ludzi, która jest wzajemnie związana więzią wiary.

Naturalizm - jest to kierunek, który uważa że człowiek jest częścią przyrody i nierozerwalnie z nią związany. Pomiędzy człowiekiem, człowiekiem przyrodą nie ma znaczących i zbyt dużych różnic.

Asocjacjonizm - jest to kierunek, którego pogląd brzmi, że świadomość człowieka można przedstawić przy pomocy różnego rodzaju wrodzonych odruchów albo też odruchów nabytych. Odruchem - nazywamy jakiś bodziec, czy też reakcję lub skojarzenie.

Emotywizm - kierunek, którego pogląd głosi, że wszelkiego rodzaju normy, zasady i wartości moralne i etyczne są bezprzedmiotowe. Dobro, czy też zło, są jedynie uczuciami skojarzonymi za pomocą dokonanego czynu. Skojarzenie to zależy tylko od wychowania.

August Comte - urodził się w 1798 roku, a zmarł w 1857 roku. Jest to filozof i twórca nurtu scjentystycznego. Był uczonym, który otwierał się na rozwój i postęp. Ponieważ umysł człowieka udoskonala się na przestrzeni czasu i dziejów. Dowodem na tego rodzaju myślenia, jest nieustanny rozwój techniki, jak również nauk szczegółowych. Całość dziejów człowieka, sprowadził do czterech etapów. Przy dzieleniu dziejów człowieka na etapy, przyjął następujące kryteria:

  1. stopień poznania
  2. opanowanie przyrody
  3. poziom umysłowy człowieka
  4. rozwój intelektu

Etapy dziejów ludzkości:

  1. pozytywny - inaczej praktyczny - najlepszym zajęciem są rzeczy praktyczne i pożyteczne. Nauki szczegółowe przy tłumaczeniu i wyjaśnianiu świata stosują filozofii, dobra i miejsca religii
  2. metafizyczny - człowiek nie potrzebuje do niczego Boga, czy też religii lub magii. Ma rozum, który jest dla niego wystarczający i który udoskonala się
  3. teologiczny, który dzieli się na:
    1. rozwój pierwotny - tutaj obecna jest magia i przesądy, charakteryzuje się niskim poziomem intelektualnym
    2. dziecięcy - obecna jest tutaj już wiedza, ale szczątkowa, natura dla człowieka jest obca i tajemnicza, co powoduje w nim lęk i strach. Ten strach powoduje, że ludzie czynią sobie z sił natury swoje bóstwa, które powodują w nich lęk wynikający z niezrozumienia. Są tutaj pierwsze próby zapanowania nad przyrodą, nie używając wiedzy.

Libertynizm - w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej, jest to jedna z fundamentalnych zasad. A głosi, że wszyscy są wolni, żadna władza, czy moralność religijna nie może człowiekowi nic narzucić. Polskim odpowiednikiem tego rozumienia, mogłoby być powiedzenia: "róbta co chceta".

Utopia - jest to określenie czegoś, czego nie ma, nie istnieje, może oznaczać nawet coś nieistniejącego, a doskonałego. Myślenie które nie opiera się na faktach i pozbawione jest realizmu, nazywane jest myśleniem utopijnym.

Utopia w poglądach Comte polegała, na oddaniu swojego życia, do pełnej władzy naukowców, wtedy człowiek będzie szczęśliwym. Ten rodzaj utopii otwarty jest na branie i dawanie miłości. W jego całej filozofii jest nadmierne wywyższanie nauk szczegółowych i to do tego stopnia, że stają się te poglądy przesadne i pełne utopii.

Inżynieria społeczna - jest to dziedzina i kierunek poznania, jak również metoda sterowania społeczeństwem. Pożądał dobra człowieka, a dla jego zapewnienia potrzebni są z powołania naukowcy i uczeni. Z czasem to naukowe kierowanie społeczeństwem, przerodziło się w manipulowanie i nadmierna ingerencję w człowieka i ludzkość.

Socjotechnika - z natury swej jest neutralna w stosunku do jakichkolwiek wartości. Normy i zasady, które pomagają manipulować i sterować świadomością, a także uczuciami i nastrojami człowieka, a nawet społeczeństwa. Odbywa się to tak, że człowiek lub społeczeństwo nie są tego świadomi. Metoda ta stosuje narzędzia psychologiczne, jak również socjologiczne, ale też i inne. Przykładem powszechnie stosowanej tej metody są media.

Cybernetyka społeczna - inaczej socjomasa - nie ma tutaj człowieka, czy społeczeństwa, jest tylko i wyłącznie jednolita masa, która ma te same poglądy, jak też potrzeby.

Człowiek zewnętrznie sterowany - jest to osoba, która wbrew lub bez swojej świadomości ulega różnym manipulacjom i sterowaniom.

Kompetencje merytoryczne - jest to zakres wiedzy, w której można stawiać trafne i odpowiednie do tematu pytania w zakresie nauki.

Regres nauki scjentycznej - odnosi się do metodologii, jak również ograniczania granic specjalizacji.

Redukcjonizm - jest to kierunek intelektualny, który głosi że zjawiska złożone co do swojej istoty, są w stanie być sprowadzone do zjawisk prostszych. Wszystkie zjawiska które są złożone, jak też ich teorie, mogą być wyrażone przy pomocy języka, który wyjaśnia zjawiska prostsze. Skrajny redukcjonizm głosi, że cały świat i wszystko co w nim można zauważyć i wyróżnić, jest jednym wielkim mechanizmem.

Mechanicyzm - pogląd który uważa mechanikę za królową nauk. Natomiast wszystkie teorie, twierdzenia, definicje i zasady można sprowadzić do poziomu języka mechanicznego i mechaniki jako nauki.

J. La Hettne - napisał książkę, której tytuł brzmi "Człowiek maszyna" - w tej książce przedstawił człowieka jako maszynę, która składa się z zaworów i przegub. W tym pomyśle człowiek jako istota żywa, przedstawiony jest jako rzecz, przedmiot.

Mechanika Newtonowska - polega na sprowadzeniu wszystkiego do przedmiotu mechaniki, takim przykładem może być na przykład: prąd płynie.

Fizykalizm - jest to bardziej rozwinięty i znacznie bogatszy redukcjonizm. Głosi, że wszystko co jest w świecie, jest możliwe sprowadzenie tego do nauki fizyki, która uważana jest przez ten kierunek jako królowa nauk. Istota ludzka jest tylko sumą zjawisk fizycznych. Szczytem kierunku fizykalnego jest rok 1920 i słynne Koło Wiedeńskie. Teorie które zostały przedstawione przez ten kierunek, nie są możliwe do udowodnienia na drodze nauki. Są zdecydowanie sprzeczne z kierunkiem scjentystycznym. Fizycznie nie można udowodnić istnienia zjawisk fizycznych. Podstawowym błędem jaki popełnili fizykaliści, jest ich metodologia.

Zarówno redukcjonizm, jak i scjentyzm mają w sobie błąd metodologiczny. Istnieją pytania, których niemożliwość jest postawienie jednocześnie. Należy stawiać pojedynczo i kolejno. Nie można łączyć teologii z inną nauką, ponieważ ich badania i kierunki analiz przebiegają na różnych płaszczyznach. Połączenie ich razem, powoduje pojawienie się błędów metodologicznych.

Nauka szczegółowa - jest to nauka która bada jakiś jeden aspekt, wycinek z całej nauki. W biologii nauką szczegółową może być botanika, czy zoologia. Często nauki szczegółowe również wewnętrznie są podzielone.

Metafizyka - ontologia - jest to nauka o bycie samym w sobie, czy bycie jako bycie. Jest to jeden z działów filozofii, który jest dla niej bardzo istotny i odgrywa dość ważną rolę w naukach filozoficznych. Stara się poszukiwać odpowiedzi na takie pytania jak: czy jest byt odwieczny? Czy jest samoistny? Czy istnieje Bóg? Jaka jest prawdziwa natura świata? Czy istnieje czas i co to takiego? Czy istnieje dusza i czym ona jest, jaką ma strukturę? I wiele innych tym podobnych pytań stawia sobie metafizyka. Arystoteles jako pierwszy napisał dzieło metafizyczne. On i jego uczniowie metafizykę nazywali filozofią pierwszą.

Epistemologia - inaczej gnozeologia - składa się z teorii poznania i krytyki poznania. Stara się poznawać procesy wpływające na ludzkie poznanie i jego wiedzę. Stara się odpowiadać na takie pytania jak: skąd człowiek zdobywa interesującą go wiedzę? Jakie są wartości i drogi poznawcze? Co to jest prawda, zło, dobro? Jakie jest kryterium prawdy? Wyróżniamy różne gałęzie epistemologii, jak na przykład: epistemologia biologii, epistemologia matematyki itd.

Aksjologia - jest to nauka o wartościach, wartościach jej skład wchodzi etyka - bada wartości etyczne i estetyka - bada wartości estetyczne. Między innymi poszukuje odpowiedzi na takie pytania: co to jest wartość? Czy są wartości absolutne? Czy jest jakaś hierarchia wartości? Itd.

Etyka - jest to inaczej filozofia moralna - poszukuje odpowiedzi na temat dobra, zła, a także na temat obiektywności różnych wartości.

Estetyka - jest to inaczej filozofia sztuki, jak również filozofia piękna. Stara się odpowiadać na pytania dotyczące sztuki, piękna, brzydoty. Filozofia ta wpływa na kształtowanie norm i ogólnych zasad.

Antropologia filozoficzna - inaczej nazywa się filozofią człowieka - szuka odpowiedzi na tematy które dotyczą człowieka i wszystkiego co się z nim bezpośrednio lub pośrednio wiąże. Na temat godności, wartości, sensu i celu życia. Podejmuje też wiele innych kwestii.

Historiozofia - inaczej jest to filozofia dziejów - zajmuje się analizowaniem dziejów, ich płynności, przemijania, powstawania i ginięcia, rozwijania się. Zajmuje się tym co jest początkiem wszystkich dziejów. Poszukują przypadkowości lub celowości dziejów. "dziejów dziejach decydują wybitne jednostki". Dzięki niej możemy pogrupować dzieje.

Historia - jest to nauka o dziejach, jej opis i charakterystyka.

Fakt dziejowy - jest to niezbity i niezaprzeczalny dowód historyczny, który w przeszłości miał miejsce, jak na przykład II wojna światowa.

Fakty historyczne - są to dowody które są znane ludziom którzy zajmują się historią i badają ją.

Szczegółowymi częściami filozofii są:

  1. filozofia prawa
  2. filozofia pracy
  3. filozofia przyrody
  4. filozofia dialogu i inne

Logika - jest działem filozofii szczegółowym, daje podstawy dla filozofii i jej myślenia logicznego.

Powszechny spór materializmu i spirytualizmu.

Materializm - pogląd głoszący, że wszystko co jest, jest materialne, nawet byt jest materialny. Materialne są także zjawiska, jakie występują w świcie i które człowiek dostrzega. Jest to kierunek ateistyczny, ponieważ odrzuca wszystko co głosi poglądy duchowe lub z domieszką takich poglądów. Nie ma nic tylko materia.

Spirytualizm - oznacza cos duchowego, głosi istnienie substancji duchowych, która występuje wszędzie. Ta część jest przewodniczką w całym życiu. Przyjmuje istnienie Boga, jako byty absolutnego i duszy. Nie podważa istnienia materii, nawet ja przyjmuje, ale uważa ją za gorszą część. Skrajny spirytualizm całkowicie odrzuca istnienie materii.

Monizm - pogląd głoszący jedność substancji w bycie. A także ogólna pojedynczość. Nie wszyscy moniści byli materialistami, ale za to każdy materialista, był monistą. Wyróżnić można kilka rodzajów monizmu:

  1. materialistyczny
  2. spirytualistyczny
  3. panteistyczny

Monizm panteistyczny - głosi jednorodność, wszystko w świecie co robi wrażenie różności, jest tylko złudzeniem. Niektóre religie wyżej stawiają niebyt, niż byt. W religii chrześcijańskiej jest odwrotnie.

E. Mach - był to fizyk, który żył na przełomie XIX i XX wieku. Był przekonany, że cos takiego, jak materia nie istnieje. W ogóle dociekanie i poszukiwanie odpowiedzi na temat materii, jest zarezerwowane dla metafizyki.

Dualizm - głosi podwójność substancji w bycie, podwójną naturę. Często są to natury sobie przeciwstawne, ale wzajemnie się uzupełniające, jak dobro i zło. Najbardziej znanym zwolennikiem dualizmu w starożytności jest Platon, który urodził się w 427 roku p.n.e., a zmarł w 347 roku p.n.e.

Chrześcijaństwo podniosło kobietę do rangi człowieka, do tej pory uważana była w powszechnej opinii za coś gorszego, gorszy gatunek. Poza chrześcijaństwem nie ma czegoś takiego, jak feminizm i feministki.

Pluralizm - jest to pogląd który głosi wielkość natur, czy substancji w bycie, takim przykładem mogą być żywioły. Pierwszym zwolennikiem pluralizmu był Empedoklesa, który urodził się około 490 roku p.n.e., a zmarł około 430 roku p.n.e. Ten nurt odnosi się także do wielości poglądów i wtedy nazywa się pluralizmem stanowisk. Pluralizm społeczny, obecny jest wówczas, kiedy powszechnie obowiązuje wiele poglądów i stanowisk na równi.

Kwestia początku świata nadal jest tematem otwartym i ciągle niezwykle pociągającym. Dzięki badaniem z teleskopem Habla wiemy, że świat ciągle ulega rozszerzaniu.

Osobliwość kosmiczna - jest to miejsce w którym nie obowiązują prawa fizyki, jest to miejsce, granica, która jest niemożliwa do przekroczenia. Jest to właśnie granica rozszerzalności świata.

Teologia - jest to nauka o Bogu, a także o tym jak świat został stworzony, czyli na temat kreacjonizmu.

Kreacjonizm - jest to pogląd, który głosi, że twórcą powstania świata jest Bóg, który stworzył go z niczego ("creatio ex nihilo"). Jest to pogląd przyjęty przez dwie religie: chrześcijaństwo i judaizm. Wskazana jest tutaj wspólna relacja pomiędzy Bogiem a światem, który stworzył. Inne religie przyjmują inne wersje, jedną z nich jest budowanie świata przez bogów.

Deizm - jest to jedna z odmian kreacjonizmu. Bóg jest twórcą świata i też On jest tym który wprawił go w ruch. Poruszył i przestał w niego ingerować. Jest jakby poza nim. Nie zachodzi tutaj wzajemna relacja Bóg - świat. Sam Bóg nie jest czymś osobowym, jest uważany za umysł kosmiczny i tak też jest traktowany. Większa część deistów, była zwolennikami również koncepcji mechanicystycznej.

Panteizm - pogląd który całkowicie odrzuca istnienie Boga osobowego, przyjmuje Boga istniejącego w przyrodzie.

Realizm metafizyczny - pogląd głoszący, że świat jest prawdziwym bytem, który człowiek może studiować, badać i analizować.

Determinizm - oznacza ograniczenie, wyznaczenie. Głosi i uznaje regularność, ograniczoność wszechświata. Wszystko jest z góry zaplanowane i wyznaczone, nie ma możliwości przypadku.

Gdyby nie było spojrzenia realistycznego i deterministycznego to niemożliwe byłoby badanie i poznawanie świata i rzeczywistości w której znajduje się człowiek. To powodowałoby że nie byłoby nauk szczegółowych, szczegółowych więc wiedza człowieka byłaby mało rozwinięta. Tym co charakteryzuje całą Europę jest rozwój naukowy, natomiast cechą charakterystyczną Azji, jest rozwój i mocny akcent położony na religię.

Kauzalizm - pochodzi od łacińskiego określenia "causa", które oznacza przyczynę. Jest to pewien rodzaj determinizmu. Jest to pogląd, który głosił zachodzenie związków przyczyna - skutek. Jeśli jest przyczyna to jest i skutek, jeśli jest skutek to musi być i przyczyna. Wszystko co zachodzi w świecie, jest podległe związkom przyczynowo - skutkowym. Ten pogląd uznaje że nie ma w człowieku wolnej woli, ale nawet on podlega związkom przyczynowo - skutkowym. W związku z takim poglądem na człowieka i wszystko w świecie, człowiek nie jest odpowiedzialnym za wszystko co zrobi.

Homeostaza - jest to zdolność do zachowania równowagi, na przykład stała temperatura itd.

Teleologiom - jest to kolejny rodzaj determinizmu. Inaczej nazywa się go finalizmem. Głosi celowość bytu, który koniecznie musi w nim występować. Tak samo jest z jego uporządkowaniem, które także jest celowe. Celowość jest zasadą, a także zrozumieniem i wyjaśnieniem zjawisk w naturze i przyrodzie. Występuje tutaj problem zrozumienia i podejścia do takich kwestii filozoficznych, jak dobro, czy też zło. Trudno mu zrozumieć cel zła i cierpienia z nim związanego.

Empiryk - swoje poznanie, badanie i twierdzenia opiera na doświadczeniu, które dostarcza dla niego pewnych dowodów.

Sensualista - dla niego źródłem poznania i zrozumienia doświadczenie zmysłowe, które jest sferą duchową.

Introspekcja - polega na posiadaniu świadomości siebie samego, jest to metoda poznawania swoich stanów świadomości.

Introwertyk - jest to człowiek, który jest mało nastawiony na zewnątrz i wyrażanie swoich emocji, a koncentruje się na swoim wnętrzu i tym co w nim się dzieje i czego doświadcza.

Ekstrawertyk - człowiek emocjonalny i wyrażający na zewnątrz swoje emocje. Zwracający uwagę na to co się dzieje na zewnątrz i wokół niego.

A posteriori - poglądy tłumaczone na podstawie faktów, wynikających z doświadczenia.

Aposterioryzm - wszelki poznanie zależy od wcześniej sprawdzonego i poznanego doświadczenia. Doświadczenie też tłumaczy całe przedstawione twierdzenie naukowe. Jest to empiryzm metodologiczny. Nauki aposterioryczne biorą pod uwagę możliwość dojścia do jakiegoś poznania drogą rozumową, ale udowodnienie tego twierdzenia musi być oparte na doświadczeniu.

Racjonalizm - pochodzi od łacińskiego słowa "ratio" i oznacza rozum. Głosi możliwość poznania świata i wszystkiego co się w nim znajduje za pomocą samego rozumu, bez oparcia o doświadczenie.

A priori - poznanie przed faktami i doświadczeniem, z góry. Jest to poznanie rozumowe.

Aprioryzm - pogląd który głosi, że istnieje wiedza i twierdzenia które są wolne i niezależne od doświadczenia, i nie ma takiej konieczności, by nimi wyjaśniać to poznanie. Do takich nauk można zaliczyć na przykład logikę.

Aprioryczni racjonaliści - zwolennicy tego kierunku nie należeli do grupy ateistów, jak też materialistów.

Racjonalizm - nurt charakteryzujący przede wszystkim teorie poznania, głosił wyłączność lub prawie wyłączną pozycję w poznaniu rozumu. Podważa inne możliwe źródła poznania.

Irracjonalizm - jest to pogląd filozoficzny, który głosi, że rzeczywistość niemożliwa jest do poznania za pomocą poznania racjonalnego. Należy ją poznawać na drodze tylko pozaracjonalnej, mogą to być uczucia, wiara, czy również intuicja. "Nie patrz oczami, szepnął wiatr. Chcesz coś zobaczyć, sercem patrz". Poglądy Hitlera, czy Stalina były oparte na uczuciach i była to ideologia irracjonalna. Osoba która jest zwolennikiem tego kierunku, często jest fideistą, czasami też może być osoba niewierzącą. Czasami wygłasza dziwne i niewiadomo na jakiej podstawie wyciągane teorie, takimi przykładowymi mogą być: "Nie zamieniaj głowy w pusty kask", czy też "Zastrzelić Araba z powodu Słońca".

Na przełomie VII i VI wieku p.n.e. zaczęła rozwijać się myśl intelektualna. Początek jej pojawił się w koloniach jońskich Azji Mniejszej. Ostatecznie centrum rozwoju intelektualnego i stolicą myśli filozoficznej stała się Grecja.

Jonia była miejscem pierwszych filozofów i pierwszych przejść od mitów i przepowiedni, do myśli intelektualnej. Pierwsi filozofowie byli zainteresowani przyrodą i tym wszystkim co ich otaczało. Na tym też gruncie powstawały pierwsze teorie filozoficzne.

Tales z Miletu - posiadał umiejętności takie jak: obliczanie, przepowiadanie zjawisk, prawdopodobnie on też dokonał pomiaru piramidy. Był podróżnikiem, handlowcem, mędrcem. W swoich czasach był uważany za wielkiego mędrca i uczonego. Poszukiwał początku świata. Dla niego tym początkiem była woda, ponieważ dzięki niej wszystko rosło, pożywienie jest wilgotne. Woda posiada jakiś składnik życiodajny.

Anaksymander - był uczniem Tales. Wszystko co jest w świecie, jest skończone, a początek nie może być skończony skoro świat istnieje, to on nadal musi istnieć. Dla niego tym początkiem z którego wszystko powstało i z którego nadal powstaje jest apeiron, czyli bezkres. Apeiron był nieokreślony i nieskończony. W miarę jak przyroda powstawała, to korzystała z jego nieskończoności. Znajduje się poza światem dostrzegalnym zmysłami.

Anaksymenes - był uczniem Anaksymandra i trzecim filozofem z Jonii. Za początek świata przyjmował powietrze, ale przejął od swego nauczyciela teorię, że ruch jest wieczny.

Heraklit - pochodził z Efezu. Zmienność jest główną cecha bytu. Swój początek świata widzi w ogniu. Rzeczy charakteryzuje zmienność. Przedstawiał to za pomocą rzeki, że cały czas płynie i jest czymś zupełnie niemożliwym dwa razy wejść do tej samej rzeki, ponieważ za każdym razem nowe wody napływają. Wszystko się zmienia. Stałość w świecie jest złudzeniem. Zmienność Heraklita w jego filozofii, jest czymś stałym. Logos, czyli rozum, jest tym który kieruje człowiekiem, ale człowiek ma w nim jedynie swój udział. Logos nie jest własnością człowieka.

Dialektyka - jest to sztuka prowadzenia dyskusji, jej celem było poszukiwanie prawdy. Dialektyka Hegla była idealistyczną teorią bytu. Jego uczniami byli: Marks i Engels, którzy później stworzyli nowy kierunek filozoficzny, który nazywa się marksizmem.

Wariabilizm - kierunek filozoficzny, który głosił ciągłą i nieustanną zmianę. Zmiana ta odnosiła się do wszystkiego. Główna cecha świata jest jego nieustanna zmienność. Ten pogląd prowadzi do tego, że ostatecznie nic nie można poznać, skoro wszystko się zmienia. Wszystko co poznajemy jest tylko chwilowe i nie pełne.

Kratylos - zajmował się absurdem świata. Wszystko cokolwiek człowiek powie, czy wygłosi, jest puste i niczym nie poparte. Zgodnie z jego poglądami rzeczywistość jest zmienna, absurdalna, a rozum w tym wszystkim, słaby i bezsilny.

Szkoła Elejska - szkoła ta powstała jako otwarty sprzeciw wobec filozofii Heraklita. Sprzeciwiała się zmienności, a cechą bytu była właśnie stałość. Przedstawicielami tej szkoły byli:

Parmenides i Zenon z Elei - Pierwszy był nauczycielem i twórcą tej szkoły, a drugi najbardziej samodzielnym uczniem Parmenides. Jako pierwsi stworzyli teorię bytu. Wymienia takie własności bytu: nie powstaje, nie ginie, jest niezmienny, nieruchomy, ciągły, niepodzielny, stały, jeden, nie ma w sobie różnic. Poznanie rozumowe, było jedynym które dawało pewność poznania.

Zenon walcząc ze zwolennikami zmienności, atakował ich przez podważenie podstawowej cechy zmienności, jaką jest ruch. Podaje cztery argumenty:

1. dychotomia - przedmiot przebywając jakąś drogę, musi przejść nieskończoną liczbę odcinków, a tego dokonać nie można w skończonym przeciągu czasu, ruch więc jest niemożliwy.

2. Achilles - najszybszy biegacz nigdy nie dogoni najwolniejszego.

3. strzała - lecąca strzała w chwili teraźniejszej nie porusza się, ale spoczywa w powietrzu i nie przebiega żadnej przestrzeni.

4. stadion - szybkość jest mniejsza i większa, zależy co do jakich przedmiotów jest rozważana

Demokryt - pochodził z Abdery. Uważał że wszystko co jest w świecie, jest kwestia umowną. Termin "subiektywny" wtedy jeszcze nie istniał. Dla jednego coś może być słodkie, a dla drugiej osoby ta sama rzecz jest gorzka.

Protagoras - pochodził z Abdery. Urodził się prawdopodobnie w 491 lub 481 roku p.n.e., a zmarł pod koniec V wieku p.n.e. gdy płyną na Sycylię. On jest twórcą słynnej zasady która brzmi: "miarą wszystkich rzeczy jest człowiek". Z czasem nazwana została zasadą homo mensura. Nie ma jednej prawdy. Zależy ona od człowiek jak ją widzi. Zasada ta głosi relatywizm. U niego prawda zależna jest od jednego człowieka, który i jak ją widzi. Każdy człowiek ma swój pogląd naprawdę i każdy jest prawdziwy.

Perykles - pochodził z Aten. Był zwolennikiem społeczeństwa, które było oparte na hierarchii. Hierarchiczność ta nie była zamknięta, ale otwarta na przechodzenie z jednej grupy do innej. Wszystko zależało od tego, do czego człowiek się nadawał. Na urzędy wybiera się ludzi w społeczeństwie najlepszych. Człowiek który sprawuje władzę ma dostawać pensję w przypadku, kiedy jest biedny. Każdy obowiązkowo ma głosować, w tej kwestii panuje demokracja. W czasach Peryklesa demokracja nazywała się izonomią. Życie człowieka jest czymś idealnym.

Izonomia - oznacza równość w stosunku do prawa, jak też równouprawnienie. Kobiety i osoby będące w podróży nie miały prawa do głosowania. Prawo to posiadali tylko mężczyźni.

Niewolnik był, mówiąc najprościej, mówiącym narzędziem. Jeżeli ktoś go zabił lub uszkodził, był zobowiązany do odszkodowania i zapłacenia za dokonanie szkody. Niewolnicy mogli być wykupieni i stać się ludźmi wolnymi. W przypadku kobiety, jeżeli została obrażona, to ta obraza była jednoznaczna z obrazą męża, ojca lub brata.

Walory jednostki - pięknie i płynnie przemawiać, z jak najlepszym kunsztem używać słów, a nawet bawić się nimi. W czasie dyskusji umieć inteligentnie przemawiać i przekonywać na swoja stronę.

Sofiści - założycielem tej szkoły był Protagoras. Byli nauczycielami, starali się uczyć w jaki sposób przemawiać i dyskutować. Oni stali się też twórcami retoryki, która była zdeprawowaną dialektyką. Uczyli jak poradzić sobie w czasie dyskusji, jak z niej z honorem wybrnąć i jak przekonywać nawet kiedy nie ma się racji. Oni tez opracowali pierwsze techniki socjotechniczne. Sofiści dopiero potem kojarzeni byli z prawdą fałszywą i ułudną. Na początku byli depozytariuszami wiedzy i mądrości.

Sofistyka jałowa - jest to kręcenie, głoszenie fałszu i nieprawdy.

Sofizmat - jest to rozumowanie tylko pozornie prawdziwe. A tak naprawdę zawiera błędy logiczne. Czasami te błędy są trudne do zauważenia.

Główne poglądy społeczeństwa, które jest w Europie:

1. ważnym elementem jest siła, siła we wszystkich aspektach, jak na przykład: pieniądze, władza, czy też intelekt lub nauka.

2. w społeczeństwie można zauważyć dwa rodzaje ludzi. Jeden rodzaj, to ludzie silni, a drugi to ludzie słabi. Te dwie grupy dzieli się na grupę elit i grupę masy. W tym społeczeństwie jedynym rozróżnieniem jest: człowiek silny, człowiek słaby. Pieniądze mają wielka władzę. Za nie można kupić i zrobić wszystko.

Konwencjonalizm - wszystko co możemy zauważyć i dostrzec, także prawo, zasady, które obowiązują są kwestią umowną, czyli konwencjonalną. Wszystko jest względne, jest to dalsza konsekwencja relatywizmu. Tym co jest jedynie realne, to siła. Człowiek który jest słaby, to człowiek, który sam sobie na taki los zasłużył. Każdy ma to co mu się należy.

John Locke - urodził się w 1704 roku. Jest uważany za twórcę liberalizmu.

Liberalizm - jest to tolerancyjny stosunek wobec głoszonych przez innych poglądów albo też czynów. Dla człowieka liberalnego nie ma większego znaczenia, czy zgadza się z nimi, czy też nie, po prostu toleruje te poglądy. Nurt ten dążył do jak największego ograniczenia państwu prawa i roli w państwie.

Charle Monteqiueu - należy czytać w wersji spolszczonej, jako Monteskiusz. Był wielkim zwolennikiem i głosicielem zasad liberalnych. Namawiał do zmiany ustroju na monarchię konstytucyjną.

Prawa podmiotu, czyli jednostki jako człowieka, maja wyznaczać granice prawa państwowego.

Prawo podmiotowe - głosi powszechna wolność i broni jej. Wolność tę zakłóca i burzy wszystko to, narusza jej swobodę.

Indywidualizm - oznacza poczucie indywidualności, niezależności człowieka. Oznacza odbieganie i wychodzenie poza ogólnie wyznaczone ramy i normy społeczne. Znaczenie ma tylko jednostka i każdy byt jednostkowy. Życie w społeczeństwie jest czymś sztucznym, a nie naturalnym.

Państwo jako koncepcje umowy społecznej:

1. społeczeństwo - pierwsze tego rodzaju grupy ludzi pojawiły się w wyniku wspólnej umowy. A ostateczną konsekwencja tej umowy jest właśnie państwo. Jego zadaniem jest ochrona życia i w ogóle ochrona człowieka jako jednostki. Aby człowiek mógł żyć w państwie musi zrezygnować z części swoich praw i swojej wolności, ponieważ będzie musiał podporządkować się ogólnym prawom i zasadom społecznym, które zostały ustalone przez państwo.

2. Tomas Hobes - był zwolennikiem i głosicielem władzy, która cechowała się siłą. Naturą człowieka i środowiskiem naturalnym jego, jest stan wojny. To u niego jest znane powiedzenie "człowiek, człowiekowi wilkiem". Właśnie ta dzikość, jest w jego naturze. Stanem naturalnym jest walka wszystkich ludzi, ze wszystkimi. Nie ma pokoju. Państwo to instytucja, której zadaniem jest chronienie człowieka przed człowiekiem, który jest też obywatelem tego państwa. Człowiek aby mieć spokój oddał wszystko co miał, całą swoja wolność. Całkowicie podporządkował się państwu, aby mieć spokój i nie zginąć.

Referendum - jest to powszechne głosowanie, które odbywa się w konkretnej sprawie i sytuacji, może obowiązywać całe państwo lub jakąś jego część, na przykład wybory na prezydenta. W czasie tego głosowania biorą udział wszyscy obywatele danego państwa lub regionu.

Socjologia - jest to nauka o społeczeństwie, jego prawach, kulturze, współżyciu w grupie itd.

Socjologizm - ma miejsce w socjologii, jest to nurt teoretyczny. Głosił pogląd, że społeczeństwo kieruje życiem psychicznym, jak również życiem kulturalnym poszczególnych jednostek ludzi. Aby zbadać to życie należy użyć do tego, narzędzi socjologicznych.

Epitofenomen - jest to jednostka ludzka, która przez swój sposób bycia, zachowania się, postępowania, myślenia przedstawia całość grupy, w której ta jednostka wychowała się i wyrosła. To wszystko co się na nią składa wskazuje, że nie jest samodzielna, ponieważ to wszystko zostało jej wmówione i wtłoczone.

E. Durckcheim - jest pierwszym socjologiem klasycznym.

Anton Makarenko - jest to uczony pochodzenia rosyjskiego. On jest twórcą wychowania kolektywnego i teorii kolektywistycznej.

Wychowanie kolektywne - są to cechy, których zadaniem jest ujednolicenie i które maja ujednolicać.

Kolektyw - jest to jakaś grupa, która jest zorganizowana, a której przyświeca wspólny cel. Liczy się tutaj grupa, a nie jednostka. Jednostka jest częścią grupy.

Komunizm - jest to ideologia, której prekursorem jest Karol Marks i F. Engels. Podstawą jej powstania był kapitalizm. Głosiła pogląd społeczeństwa bezklasowego, zniesienie własności prywatnej, wszystko ma być wspólne, równy i sprawiedliwy podział dóbr materialnych. Ustrój społeczny także powinien być bezklasowy.

Gebels - jego nauczycielem i mistrzem był Anton Makarenko, którego teorie Gebels udoskonalił i rozwinął.

Moralność i prawo - zarówno jedno, jak i drugie zostało przez kogoś rozpowszechnione. Prawo i moralność jest bronią słabych ludzi, przeciwko ludziom silnym. Są to więzy, które ograniczają możliwości dla osób silnych. Prawo jest obroną słabego, aby dzięki niemu nie zostać okradzionym. Jest to wbrew naturze.

Kallikles - ludzie słabi, cierpią ponieważ są słabi, natomiast ludzie silni robią to na co mają ochotę. Pierwszym etapem do stania się sinym, jest zrezygnowanie z prawa, moralności, zasad. Moralność ogranicza silnych i stawia peta na nich.

Fidell Castro - "Nikt nie będzie sądził zwycięzców".

Friedrich Nietzsche - głosił pogląd stworzenia hodowli w których stworzyłoby się nadczłowieka. Nie zgadzał się z teoria Sokratesa, gardził religia chrześcijańską i jej wyznawcami. Uważał że jest to ideologia dla ludzi słabych, którzy nie powinni istnieć.

Trazymach - człowiek siny zabija lub podporządkowuje sobie człowieka słabego. Masa ludzi słabych jest znacznie większa i należy jej się bać. Elit, czyli ludzi silnych jest niewiele, garstka.

Rewolucjoniści - jest to rewolucyjne dążenie ludzi do zmian politycznych, czy społecznych. Oni zwykle stwarzali dobre warunki dla społeczeństwa.

Bolszewicy - na początku byli to ludzie którzy byli zwolennikami leninowskiej partii socjaldemokratycznej, a potem członek radzieckiej partii komunistycznej. Inaczej komunista, czy zwolennik komunizmu.

Vifredo Pareto - na przestrzeni czasów była dwie wymiany elit. Jedna wymiana była krwawa, a druga wymiana bezkrwawa.

Demokracja - są to rządy, które sprawowane są przez lud. Jest to ustrój, który kieruje się wolą i decyzja większości społeczeństwa. Całe społeczeństwo ma swobody, a także prawa polityczne.

Historyzm - kierunek filozoficzny i metodologiczny, który głosił poznawanie rzeczywistości, szczególnie społecznej i kulturowej. Ale od strony historycznej. Poglądy tworzone są przez dana epokę, nie maja wartości absolutnej.

New Age - jest to ruch obecny we wszystkich możliwych naukach. Głosi rychłe przyjście nowej ery, która będzie era romantyzmu. . Era ta będzie całkowicie opierać się na intuicji, astrologii, okultyzmie, religii Wschodu.

Sytuacjonizm - jest to pewna odmiana relatywizmu. Stwarza wrażenie prawdziwości. Sumienie jest tym, które kieruje ludzkim życiem i jego losem.

Pacyfizm - jest to ruch społeczno - polityczny, który powstał na początku XIX wieku. Krytykuje wszelkiego rodzaju wojny, całkowicie głosi pokój i oficjalne sprzeciwianie się wojnie.

Satanizm - jest to kult i oddawanie czci szatanowi. Poglądy tego kultu całkowicie sprzeciwiają się we wszystkim religii chrześcijańskiej i prawom moralnym, etycznym i naturalnym.

Hedonizm - twórcą tego nurtu jest Arystyp z Syreny, który żył w 427 roku p.n.e., a zmarł w 347 roku p.n.e. Pogląd ten głosił całkowity kult ciała i wszelkiego rodzaju pożądań i pragnień człowieka. To wszystko jest dobre, ponieważ człowiek tego właśnie chce. A skoro chce, to jak może być złe. Pragnienia i pożądania są również celem życia człowieka.

Woluntaryzm - pogląd który głosi, że wola jest głównym i najważniejszym czynnikiem w podejmowaniu decyzji przez człowieka. Decyzje podjęte pod wpływem woli kształtują poznanie, myślenie i poglądy człowieka.

Immoralizm - nie przyjmowanie, nie akceptowanie wszelkich obowiązujących norm i zasad. Głosi że dane poglądy lub zasady muszą być zastąpione ewentualnie przez inne.

Pedagogika - nauka o wychowaniu, jak również nauczaniu, która ma być świadomą i celową.

Asocjacjonizm - jest to jeden z kierunków psychologicznych, który był obecny w XVIII i XIX wieku.