• Rada Unii Europejskiej

( ang. Council of the European Union)

Podstawę traktatową dla funkcjonowania tej instytucji stanowią artykuły 202-210 TWE. Do roku 1993 nazywana była Radą Ministrów.

Jest to główny organ decyzyjny Unii Europejskiej. Od Traktatu o Fuzji z 8 kwietnia 1965 r.) stanowiła wspólną Radę Wspólnot Europejskich. Ma charakter przedstawicielski- każde państwo posiada w nim swoich przedstawicieli (ministrów, zazwyczaj-spraw zagranicznych, bądź też innych resortów). Rada funkcjonuje w dwóch formach, jako tzw. Rada Ogólna, gdy jej skład stanowią ministrowie spraw zagranicznych oraz jako Rada Branżowa- ministrowie innych resortów (np. ds. rolnictwa, spraw ekonomicznych i finansów, spraw wewnętrznych i sprawiedliwości, rynku wewnętrznego, spraw socjalnych, badań naukowych, transportu, środowiska, rybołówstwa, kultury i turystyki telekomunikacji, energii, budżetu, rozwoju, konsumentów, edukacji, zdrowia).

Mogą się również odbywać spotkania ministrów różnych resortów, są to tzw. "rady jumbo". Raz na miesiąc odbywają się spotkania rady w sprawach najważniejszych i bieżących, są to m. in. spotkania: Rady ds. Ogólnych, ds. Rolnictwa i ds. Ekonomicznych i Finansów. Mogą wystąpić problemy nieprzewidziane- wówczas również Rada może się spotkać.

Miejscem posiedzeń Rady jest Bruksela (ewentualnie Luksemburg). Istnieją okoliczności, które pozwalają, aby sesja Rady odbyła się na terytorium kraju sprawującego aktualną prezydencję, wówczas jednak Rada ma charakter wyłącznie konsultacyjny, co oznacza, że na takich posiedzeniach nie mogą zapadać wiążące decyzje. Posiedzenia Rady Unii Europejskiej zwoływane są na wniosek przewodniczącego, którym jest minister spraw zagranicznych państwa sprawującego prezydencję w UE. Wnioskować o to mogą również- Komisja UE oraz kraj członkowski. Ważne znaczenie ma więc okres tzw. prezydencji, ponieważ kraj, który ją sprawuje jednocześnie przewodniczy Radzie Unii Europejskiej, de facto - jej polityce. W związku z tym, przed objęciem prezydencji państwo przedstawia swoje priorytety, które pragnie w okresie półrocznym zrealizować.

W roku 2006 prezydencję stanowią: w pierwszym półroczu- Austria, W drugim, od 1 lipca- Finlandia. Pierwsze oceny prezydencji austriackiej wypadają dość przeciętnie. Austria miała zamiar doprowadzić do zakończenia negocjacji budżetowych oraz sfinalizować prace nad kilkoma reformami dotyczącymi przepisów unijnych. Najważniejszym w tej kwestii było doprowadzenie do porozumienia z Parlamentem Europejskim w sprawie budżetu na lata 2007- 2013.

Początkowo wydawało się to zadaniem bardzo trudnym ze względu na duży opór deputowanych, jednak ostatecznie doprowadzono do kompromisu- budżet został powiększony o 4 miliardy euro (przy początkowych żądaniach deputowanych- 13 miliardów euro). Jeżeli chodzi o przepisy unijne- Austria poczytuje sobie za sukces prace nad dyrektywą usługową. Niezachowanie kluczowej zasady kraju pochodzenia, dzięki której usługodawcy mogliby prowadzić działalność na terytorium całej Unii według reguł obowiązujących we własnym kraju nie było jednak korzystne dla wielu krajów- w tym również Polski.

Za porażkę można natomiast uznać m. in. niewypracowanie kompromisu w sprawie dyrektywy o czasie pracy, czy też brak decyzji o utworzeniu unijnej agencji ds. praw podstawowych. Z pewnością do tych spraw będzie musiało odnieść się następne państwo sprawujące prezydencję.

Od lipca rozpoczęła ją Finlandia. Finowie przedstawili priorytety, którymi będą się kierować w swoim przewodnictwie w Unii. Są to między innymi: debata nad dalszym rozszerzeniem Wspólnoty (ewentualne członkostwo Turcji), czy też rozmowy w sprawie kontrowersyjnej eurokonstytucji.

Każde państwo posiada jeden głos w Radzie. Przewodniczącym Rady jest minister kraju, który aktualnie sprawuje tzw. prezydencję (raz na pół roku).

Prace Rady od strony technicznej przygotowuje Sekretariat Generalny, który kierowany jest przez Sekretarza Generalnego. Siedziba Sekretariatu znajduje się w Brukseli.

Organ ten ma szereg uprawnień, między nimi szczególną rolę odgrywają te o charakterze prawodawczym- wydaje akty prawa wspólnotowego (dyrektywy, rozporządzenia, decyzje, zalecenia oraz opinie). Ponadto Rada ocenia przedłożenia Komisji (często musi zapadać tu decyzja- jednogłośnie, choć typowym sposobem podejmowania decyzji w Radzie jest głosowanie zgodnie z zasadą większości kwalifikowanej). Decyzje w innych kategoriach spraw podejmowane są zwykłą lub kwalifikowaną większością głosów, jak również jednomyślnie.

Jednomyślność obowiązuje w sprawach szczególnej wagi, takich jak: harmonizacja podatków, przyznanie Wspólnocie dodatkowych uprawnień, czy też ujednolicenie ustawodawstwa. Największą ilość decyzji podejmuje się kwalifikowaną większością głosów, dzieje się tak zawsze, gdy Rada przegłosowuje projekty przedłożone przez Komisję Europejską.

Rada posiada wiele kompetencji, między innymi, wspólnie z Komisją UE jest uprawniona do wprowadzania w życie decyzji Rady Europejskiej. Może również wspólnie z Parlamentem Europejskim oraz Komisją Europejską zawierać umowy międzynarodowe. Wiążące jest jej stanowisko w sprawie zwołania konferencji międzyrządowej, której przedmiotem jest dokonanie zmian traktatowych. Od jej decyzji zależy w dużym stopniu budżet unijny. Organ ten wyposażony jest również w decydujący głos w sprawie przyjęcia do Unii Europejskiej nowych członków. Podejmuje decyzje w sprawie członkostwa wielu instytucji unijnych, np. Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, czy też Komitetu Regionów.

Rada Europejska pełni też szereg funkcji charakterystycznych dla władzy wykonawczej. Wydaje następujące akty prawne:

  • rozporządzenia,
  • dyrektywy,
  • decyzje,
  • zalecenia,
  • opinie.

Rada nie jest całkowicie niezależna w procesie podejmowania decyzji.

Odpowiedzialnością w niektórych kwestiach dzieli się z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim oraz Komitetem Ekonomiczno- Społecznym (Organ ten ma charakter doradczy, głównie zajmuje się doradzaniem Radzie Unii Europejskiej, jak również Parlamentowi Europejskiemu i Komisji w dziedzinach takich jak sprawy społeczne i gospodarcze. Jest do tego typu działań jak najbardziej uprawniony i odpowiedni, gdyż jego skład stanowią przedstawiciele różnych środowisk życia gospodarczego i społecznego, np. rzemieślnicy, rolnicy, ale również np. konsumenci, czy też pracodawcy- najogólniej rzecz ujmując- Komitet jest wyrazicielem opinii europejskiego społeczeństwa obywatelskiego, dlatego jego głos powinien być mocny, szczególnie przy podejmowaniu przez Radę decyzji mogących mieć znaczny wpływ na jego interesy i funkcjonowanie.).

Wskazuje to na nasilającą się tendencję przejmowania coraz większych uprawnień przez Parlament Europejski, co jest również zgodne z zasadą decydowania obywateli Unii o jej polityce, podobnie jak w przypadku powołania takiej instytucji jak wyżej opisany Komitet Ekonomiczno- Społeczny.

Rozkład głosów (ważonych) w Radzie:

Niemcy- 29

Wielka Brytania- 29

Francja- 29

Włochy- 29

Hiszpania- 27

Polska- 27

Holandia- 13

Grecja- 12

Czechy- 12

Belgia- 12

Portugalia- 12

Węgry- 12

Szwecja- 10

Austria- 10

Słowacja- 7

Dania- 7

Finlandia- 7

Litwa- 7

Irlandia- 7

Słowenia- 4

Łotwa- 4

Estonia- 4

Cypr- 4

Luksemburg- 4

Malta- 3

Rada UE posiada dość szeroki zakres kompetencji w związku z tym konieczne było utworzenie jednostki, która zawiadywałaby tymi pracami oraz przygotowywała odpowiednie projekty. W związku z tym już w roku 1958 powołano do życia Komitet Stałych Przedstawicieli- tzw. COREPER. W skład tego gremium wchodzili przedstawiciele wszystkich państw zasiadających w Radzie. Przewodnictwo nad pracami przejmuje przedstawiciel kraju, który aktualnie odbywa swoją prezydencję w Unii Europejskiej. Działają dwa komitety : COREPER I oraz COREPER II. Pierwszy z nich ma charakter stały i przewodniczą mu Stali Przedstawiciele, w randze ambasadorów państw członkowskich, drugi stanowią ich zastępcy.

COREPER II organizuje spotkania Rady ds. Ogólnych, ds. Ekonomicznych i Finansów, ds. Wewnętrznych i Sprawiedliwości oraz Rady ds. Rozwoju. COREPER I przygotowuje obrady wszystkich innych rad, z wyjątkiem Rady ds. Rolnictwa. ( dla rolnictwa przewidziano specjalny COREPER ds. Rolnictwa.).

Aby decyzja mogła być przyjęta przez Radę UE, przejść ona musi dwa etapy. Pierwszy- to przygotowanie projektu przez Komitet Stałych Przedstawicieli- COREPER i druga- dyskusja nad projektem w grupach roboczych. (W skład tych grup wchodzą przedstawiciele COREPER-u oraz eksperci rządów poszczególnych krajów członkowskich UE). Sam proces podjęcia decyzji przebiega według schematu: Komisja Europejska przedkłada wniosek do Rady UE, po czym Rada przekazuje go do opracowanie do Komitetu Stałych Przedstawicieli, stąd wniosek trafia już bezpośrednio do odpowiedniej grupy roboczej( istnieją grupy stałe oraz formowane na zasadzie "ad hoc", czyli wówczas, gdy zachodzi ku temu potrzeba).

Reasumując, należy stwierdzić, że Komitet Stałych Przedstawicieli został powołany i działa głównie po to, by wypracowywać kompromis miedzy państwami członkowskimi, tak aby ważne decyzje dla całej Wspólnoty nie były blokowane.

Jeżeli w wyniku rozmów i negocjacji udało się osiągnąć jednomyślność (Komitetowi) wówczas są one umieszczane w tak zwanej Agendzie A. Oznacza to, że zostały one przyjęte przez Rad Unii Europejskiej bez debaty.

Jeżeli doszło do debaty i decyzje nie zostały podjęte przez Radę Unii Europejskiej jednogłośnie, wówczas zostają one umieszczone w tzw. Agendzie B. W tych przypadkach, tak naprawdę, konieczne jest działanie COREPER-u. Rada Unii Europejskiej korzysta bowiem wtedy właśnie z pomocy Komitetu Stałych Przedstawicieli. Debaty w ramach Komitetu toczą się dopóty, dopóki nie zostanie przedstawione stanowisko satysfakcjonujące stronę unijną oraz stronę państwową. Z tego łatwo wysnuć wniosek, że COREPER jest organem bardzo istotnym dla harmonijnego działania Unii Europejskiej- jest to możliwe tylko wówczas, gdy istnieje dobra komunikacja na linii- UE- państwa członkowskie i ją właśnie zapewnia Komitet Stałych Przedstawicieli.

Oprócz Rady Unii Europejskiej, której kształt oraz funkcje przewidziane są bezpośrednio przez odpowiednie zapisy kolejnych Traktatów, istnieją w praktyce funkcjonowania Unii Europejskiej również inne gremia, które noszą nazwę Rad, niemniej, nie są ciałami stałymi, ani nawet "oficjalnymi", chociaż ich skład stanowią najwyżsi urzędnicy państwowi. Na przykład jest to:

Rada Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich.

Członkowie "normalnej" Rady Unii Europejskiej, obradujący jednak w sposób nieoficjalny, czy też bardziej poza porządkiem przewidzianym dla Rady UE. De facto jest to więc konferencja ministerialna. Mimo, że forum takie działa poza unijnym porządkiem instytucjonalnym może decydować o bardzo istotnych sprawach dla Unii. Przykładowo:

Mogą to być sprawy, których przedmiot znajduje się w porządku traktatowym. Zapisy traktatowe odnoszą się na przykład do sposobu wyboru członków Komisji Europejskiej. Zapisy stanowią, że są oni mianowani poprzez wspólne porozumienie rządów państw członkowskich. W związku z tym decyzje takie nie mogą zapadać w ramach Rady Unii Europejskiej. Konieczne było zwołanie forum innego rodzaju. Dyskusje są wobec tego prowadzone na forum, które możemy nazwać: "Zebrani w Radzie Przedstawiciele Rządów Państw Członkowskich".( koncepcja przedstawiona przez Jerzego Tyranowskiego w książce: ""Prawo europejskie. Zagadnienia instytucjonalne z uwzględnieniem Traktatu Amsterdamskiego").

Uchwały, które podejmowane są przez to gremium nazywa się: "niewłaściwymi uchwałami Rady". Publikowane są jako "komunikaty". W związku z tym nie przysługuje im miano aktów prawa unijnego. Są to międzynarodowe porozumienia o charakterze administracyjnym.

Uchwały tego rodzaju i przez tego typu gremium podejmowane mają na celu wzmocnienie wcześniej podjętych, w normalnym porządku, aktów prawnych.

Rada w Składzie Szefów Państw i Rządów - to następne "rozwiązanie" tego typu, "nieformalnego", jednak mającego swój wpływ na działalność instytucji UE.

O konieczności zainicjowania takiego forum decydują niektóre zapisy traktatowe. Przykładem niech będzie art. 7 Traktatu z Maastricht, który dotyczy ewentualności zawieszenia kraju w prawach członkowskich. Artykuł wyraźnie nazywa gremium, które taką decyzję jest władne przyjąć jako: "Radę spotykają się w składzie Szefów Państw i Rządów". W związku z tym stwierdzeniem nie możemy nazwać tego gremium- "Zebraniem", nie jest to też Rada Unii Europejskiej w jej normalnym składzie (chociaż członkami omawianego "panelu" mogą być i zazwyczaj są ci sami politycy).

Rada Europejska

( ang. European Council)

Jest uznawana za najważniejszy polityczny organ Unii Europejskiej. Powstała w roku 1947.

Stosowne zapisy traktatowe znajdują siew artykule 4 Traktatu o ustanowieniu Unii Europejskiej, z Maastricht.

Skład Rady- to szefowie państw i rządów państw unijnych oraz Przewodniczący Komisji Europejskiej. Nie ma charakteru sformalizowanego. Stanowi raczej forum dla dyskusji głów państw oraz szefów rządów, które mają charakter stałych i systematycznych spotkań. Niemniej przypisuje się jej olbrzymie znaczenie, co zresztą jest charakterystyczne i znamienne dla stylu prowadzenia polityki w ramach Unii europejskiej- procedura wzajemnych konsultacji, negocjacji, rozmów, dochodzenia do konsensusu i ustaleń satysfakcjonujących strony dialogu politycznego.

Cykl spotkań tego typu rozpoczął się już w roku 1961 nazywano to forum: Konferencją Szefów Państw i Rządów Państw Członkowskich. W roku 1974, w Paryżu, na jednym ze spotkań jakie odbywała Konferencja postanowiono, że spotkania tego typu powinny odbywać się przynajmniej dwa razy w roku. W ten oto sposób rozpoczął się proces instytucjonalizacji Rady Europejskiej. Następnym wydarzeniem nawiązującym do Rady Europejskiej było przedstawienie tzw. Sprawozdania Tindemansa -29 grudnia 1975r., w którym ten belgijski polityk m. in. złożył propozycję dotyczącą przekształcenia roli Rady Europejskiej, którą widział jako najważniejsze gremium decyzyjne Wspólnoty Europejskiej.

Bardziej nośne okazało się inne założenie dotyczące możliwości przekształcenia Wspólnot Europejskich w Unię Europejską. Następnym projektem, który dotyczył Rady Europejskiej była Deklaracja Stuttgardzka z 1983 roku, w której Radę Europejską ustanowiono organem, który miał stać się stymulatorem procesu integracji oraz jego "kierunkowskazem".

Zapisy dotyczące Rady Europejskiej znalazły się również w Jednolitym Akcie Europejskim i w Traktacie z Maastricht. Ujmują one Radę Europejska jako ważny element Unii Europejskiej, działający jednak poza systemem instytucjonalnym UE.

Radę wspomagać mogą w jej działaniach ministrowie, wyznaczony jest również jeden z członków Komisji Europejskiej. Rada działa pod przewodnictwem szefa rządu, bądź też głowy państwa sprawującego aktualną prezydencję w Unii Europejskiej. Okres prezydencji trwa sześć miesięcy.. Początkowo kolejność państw ją sprawujących ustalana była alfabetycznie, później zmieniono ten system. Od 1995 roku ustalono inny porządek.

W roku 2005 prezydencję przejął Luksemburg, potem Szwecja. W roku 2006- Austria i Finlandia; rok 2007- Niemcy, Portugalia; 2008- Słowenia i Francja; 2009- Czechy, Szwecja; 2010- Hiszpania, Belgia; 2011- Węgry, Polska;2012- Dania, Cypr; 2013- Irlandia, Łotwa; 2014- Grecja, Włochy. Po kolejnym, najbliższym zjednoczeniu- dopisane zostaną do tak ustalonego porządku dodatkowo: Bułgaria i Rumunia.

Rada Europejska ma niebagatelne znaczenie dla bieżącego, ale także i bardziej długofalowego funkcjonowania Unii Europejskiej. Wypełniła ona pewnego rodzaju lukę w porządku instytucjonalnym Wspólnot. Dlaczego? Być może sztywna struktura instytucjonalna nie pozwoliłaby na tak bezpośredni kontakt szefom państw unijnych. Dzięki tego typu, mniej formalnej, ale jednak ujętej w porządek proceduralny- organizacji, dialog polityczny jest bardziej ożywiony, co ma wielki wpływ na rozwiązywanie problemów oraz kreowaniu politycznych zamierzeń. Rada europejska obecnie zbiera się około trzy, cztery razy w ciągu roku.

Traktat Nicejski wprowadził zasadę, że wszystkie spotkania Rady odbywają się w Brukseli. Rada jest zobowiązana do przedstawiania Parlamentowi Europejskiego szczegółowego raportu na temat swoich prac. Decyzje tego gremium oficjalnie nie mają charakteru wiążącego,( są to tak zwane deklaracje, o charakterze czysto politycznym), faktycznie jednak decyzje podjęte przez inne organy unijne mają swoje źródło właśnie w pracach podejmowanych na forum Rady Europejskiej. Rada znajduje się poza kontrolą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Rada wypowiadała się m. in. na takie tematy jak: wybory bezpośrednie do Parlamentu Europejskiego, polityka zagraniczna ( prowadzona przez państwa członkowskie), aktywność UE w sferze społecznej i politycznej, obejmowanie europejska współpraca nowych obszarów społecznych i kulturowych, sprawy dotyczące możliwości przyjmowania do UE nowych krajów itd. Od czasu do czasu Rada Europejska odbywa konsultacje tylko w składzie podstawowym, tzn. tylko z udziałem głów państw oraz premierów ( kanclerzy Niemiec i Austrii), z pominięciem ministrów i innych urzędników.

  • Komisja Europejska

(ang. European Commission) lub (Commission of the European Communities)- Komisja Wspólnot Europejskich. Jest jednym z głównych organów Unii Europejskiej. Nazwa- Komisja Europejska - przyjęła się dopiero po wejściu w życie Traktatu z Maastricht. Jej poprzedniczkami były: Wysoka Władza (EWWiS) oraz Komisja EWG i Komisja Euratomu. Od 1 lipca 1967 roku funkcjonuje jako jeden organ- na mocy Traktatu Fuzyjnego.

Ma charakter egzekutywy, tzn. wykonawczy, odpowiedzialny za bieżącą politykę UE. Komisja jest de facto- rządem UE. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich, tzw. komisarzy. Traktat Nicejskie uregulował sprawy dotyczące ilości komisarzy. Po ostatniej akcesji(m. in. Polski) Komisja liczy 25 komisarzy. Według postanowień tego Traktatu członkami Komisji Europejskiej jest tylu komisarzy ile państw liczy aktualnie Unia Europejska. W związku z tym po kolejnych akcesjach liczba ta będzie ulegać zmianom. Najbliższe planowane są już na rok 2007, kiedy to szeregi Unii poszerzą Bułgaria oraz Rumunia, wówczas Komisja będzie liczyć już 27 komisarzy. Z ramienia Polski komisarzem jest aktualnie Danuta Hübner- zajmuje się polityką regionalną. W Traktacie Nicejskim zaznaczono również konieczność zmian w polityce personalnej Komisji, tzn. planowane jest powoływanie komisarzy wg innego klucza po przekroczeniu tej liczby- 27. Zaplanowany jest wybór komisarzy poprzez procedurę tzw. rotacji egalitarnej.

Komisarze są "odpowiednikami" ministrów w rządach państwowych- mają wyznaczone sobie obszary działań, nie reprezentują bezpośrednio interesów krajów, z których pochodzą. Działają w imieniu i w interesie całej Wspólnoty. Są w swojej działalności niezależni. Istnieje zasada, według której osoba piastująca urząd komisarza UE nie może zajmować się żadną inną, czy też dodatkową działalnością zarobkową. Kadencja komisarzy trwa pięć lat. Charakterystyczną cechą tego urzędu jest to, że dana osoba może nie tylko ubiegać się o jedną reelekcję, jak to zazwyczaj bywa z urzędnikami na wysokich stanowiskach tak państwowych jak i unijnych, ale może pełnić funkcję komisarza wielokrotnie, jeżeli przejdzie pozytywnie całą procedurę wyboru. Sama procedura wyboru jest nader skomplikowana i zamyka się aż w czterech etapach.

1. Uzgodnienie nazwiska kandydata na Przewodniczącego Komisji Europejskiej przez rządy krajów członkowskich. Parlament Europejski następnie głosuje nad przyjęciem kandydatury;

2. W porozumieniu z przewodniczącym- elektem Rada Unii Europejskiej sporządza listę 24 komisarzy, którą zatwierdza następnie większością kwalifikowaną. Przewodniczący- elekt przedstawia propozycje dotyczące obszaru działalności dla poszczególnych kandydatów na komisarzy;

3. Przesłuchania kandydatów na komisarzy w Parlamencie Europejskim. Głosowanie zwykłą większością głosów - łącznie- nad kandydatami na komisarzy oraz na Przewodniczącego Komisji;

4. Przewodniczący oraz członkowie KE zostają mianowani na swoje stanowiska, po czym nowo wybrana Komisja Europejska wybiera spośród swoich członków wiceprzewodniczącego lub dwóch przewodniczących na kadencję dwuletnią.

Komisja ma charakter organu kolegialnego. Decyzje podejmowane są przez tak zwane Kolegium Komisarzy (zwykłą większością głosów). Kolegialność tego organu wyraża się między innymi w przewidzianych procedurach odwoławczych. Parlament Europejski może odwołać tylko całą Komisję, nie może natomiast takiej decyzji zastosować tylko wobec wybranych, czy też jednego komisarza. Komisarz może być tylko zmieniony przez państwo, które go wydelegowało, bądź też w wyniku podjętych przeciwko niemu działań przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości na wniosek Komisji, bądź też Rady Unii Europejskiej.

Komisja dla sprawnego działania posiada bardzo rozbudowany system administracyjny. O skali jego wielkości świadczy fakt zatrudniania około 20 000 pracowników, z których gros stanowią tłumacze. Siedzibą Komisji Europejskiej jest Bruksela. Prace Komisji bezpośrednio przygotowywane są przez gabinety komisarzy. Każdy komisarz posiada gabinet, w skład którego wchodzą - przewodniczący oraz pięciu innych pracowników, pochodzących z kraju danego komisarza.

Główne zadania Komisji to bieżące zadania związane z funkcjonowaniem UE, kreowanie wszelkich projektów aktów prawnych- Komisja jako jedyny organ UE posiada inicjatywę gospodarczą. Ponadto Komisja podejmuje prace związane z negocjacjami z państwami-kandydatami do UE, nadzoruje rządy państw unijnych we wprowadzaniu przez nie prawa wspólnotowego. Jednym z istotniejszych uprawnień tego organu Unii Europejskiej jest możliwość kontrolowania państw oraz podmiotów gospodarczych ( przedsiębiorstw) w kwestii przestrzegania zapisów traktatowych. Jeżeli Komisja dopatrzy się uchybień wówczas zwraca się do państwa lub przedsiębiorstwa o opinię. Strona wezwana ma odpowiedni czas do ustosunkowania się do zarzutu Komisji. Jeżeli wydana przez Komisję decyzja jest negatywna dla podmiotu, a jednocześnie nie zmieni on swojego działania wówczas Komisja ma prawo zwrócenia się z tym problemem do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, określając jednocześnie karę pieniężną.

Spektrum spraw jest bardzo szerokie- w związku z tym, aby usprawnić procedowanie w ramach Komisji Europejskiej przewidziano różne tryby jej prac. Regulamin zezwala na cedowanie niektórych obowiązków na inne organy, które są odpowiednio przez Komisję w tych pracach kontrolowane. Komisja może również postanowić, że w pewnych kwestiach jej stanowisko reprezentować będzie wybrany przez Komisję komisarz.

Dla tego organu charakterystyczną jest również współpraca oparta na procedurze tzw. komitologii. Przepisy decydują o tym , że Komisja przy wydawaniu aktów wykonawczych do aktów prawnych musi współpracować z odpowiednimi administracjami państw członkowskich- tzw. komitetami. Działa ok. 300 różnych ciał tego rodzaju. Rada Unii Europejskiej decyduje o konieczności współpracy Komisji z jednym z trzech rodzajów istniejących komitetów: doradczym ( jego opinia nie ma dla Komisji mocy wiążącej), regulacyjnym (decyzja Komisji jest wiążąca po zaaprobowaniu prze tego rodzaju komitet) oraz zarządzającym ( wniosek Komisji może być zablokowany przez komitet kwalifikowaną większością głosów).

Komisja reprezentuje również, poprzez swojego przewodniczącego (obecnie Jose M. Barroso) całą UE w stosunkach Wspólnoty na arenie międzynarodowej. Siedzibą Komisji jest Bruksela.

Najbardziej znani komisarze obecnej Komisji (m. in.):

  • Günter Verheugen (przemysł);
  • Franco Frattini (sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo);
  • Benita Ferrero-Waldner (sprawy zagraniczne);
  • Vladimír Špidla (zatrudnienie, sprawy społeczne);
  • Mariann Fischer Boel (rolnictwo);
  • Parlament Europejski

(ang. European Parliament)

Parlament Europejski to jedyna instytucją ponadnarodowa, której członkowie są wybierani w demokratycznych wyborach (powszechnych i bezpośrednich). Podstawa prawna: art. 189 - 201 TWE. Siedzibą Parlamentu jest Strasburg. Jest to organ jednoizbowy. Parlament liczy 732 deputowanych, sprawujących mandat wolny (obowiązuje pięcioletnia kadencja). Liczba posłów wybieranych w poszczególnych państwach jest w miarę proporcjonalna do liczby mieszkańców.

Niemcy, 99 

Wielka Brytania, Francja, Włochy, 72 

Hiszpania, 50

Polska, 50

Holandia, 25 

Grecja, Belgia, Portugalia, 22

Węgry, Czechy, 20

Szwecja, 18 

Austria, 17 

Dania, Finlandia, Słowacja, 13 

Irlandia, Litwa, 12

Łotwa, 8

Słowenia, 7

Luksemburg Estonia, Cypr, 6

Malta, 5

W 2007 roku wejdą w skład Unii Europejskiej kolejne dwa państwa i w związku z tym: Bułgaria otrzyma 17 głosów, a Rumunia- 33.

Historia Parlamentu Europejskiego sięga roku 1952, kiedy to na mocy Traktatu Paryskiego ustanowiono Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). Następnie Traktaty Rzymskie z 1957 roku przekształciły Wspólne Zgromadzenie w organ wszystkich trzech Wspólnot ( EWWiS, EWG oraz Euratomu). Od roku 1968 organ przyjął nazwę Zgromadzenia Europejskiego (Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego). W roku 1962 instytucja uzyskała nazwę Parlamentu Europejskiego. Konstrukcja personalna opierała się wówczas nie na deputowanych, ale na wysłannikach krajowych parlamentów europejskich, których w tamtym czasie było 152. Ich liczba sukcesywnie wzrastała wraz z kolejnymi akcesjami. Kolejna, przełomową datą w historii tej instytucji jest rok 1979- od tego roku odbywają się na terenie Wspólnoty Europejskiej wybory do Parlamentu Europejskiego. Zmieniła się więc zatem radykalnie procedura wyłaniania przedstawicieli do Parlamentu. Po pierwszych wyborach liczba deputowanych wynosiła 410 osób.

Czynne prawo wyborcze posiada każdy obywatel UE, który ukończył 18 lat życia i nie jest go pozbawiony. Może głosować na całym terytorium UE, tam gdzie mieszka na stałe.

Bierne prawo wyborcze posiadają obywatele mający czynne prawo wyborcze, nie skazani prawomocnie za przestępstwo umyślne którzy ukończyli 21 rok życia (w Polsce) oraz stale zamieszkują na terenie danego państwa członkowskiego od przynajmniej 5 lat.

Uprawnienia Parlamentu początkowo nie były duże, obecnie istnieje tendencja do ich poszerzania. Parlament pełni funkcje doradcze i kontrolne. Są to m. in.: uprawnienia budżetowe-coroczne zatwierdzenie budżetu oraz udzielenie Komisji absolutorium z jego wykonania; zatwierdzenie składu Komisji oraz jej przewodniczącego, możliwość odwołania Komisji poprzez zastosowanie procedury votum nieufności przyjętego większością 2/3 głosów. współdecydowania). Parlament współpracuje z Radą Unii Europejskiej w konstruowaniu prawa europejskiego (tzw. procedura Parlament przedkładać może także swoje tzw. stanowisko w szeregu innych spraw.

Posłowie w Parlamencie Europejskim przynależą do określonych frakcji, które odzwierciedlają nie kryterium narodowe, ale partyjne.

Frakcje Parlamentu obecnej kadencji:

1.Europejska Partia Ludowa- Europejscy Demokraci- PPE-ED

2.Partia Europejskich Socjalistów- PSE

3. Partia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy- ALDE

4. Zieloni- Wolny Sojusz Europejski- Verts/ALE

5.Zjednoczona Lewica Europejska- Nordycka Zielona Lewica GUE/NGL

6. Niepodległość i Demokracja- ID

7. Unia na rzecz Europy Narodów- UEN

W wyborach do PE nie przewiduje się jednolitej ordynacji wyborczej. I tak np. w Wielkiej Brytanii obowiązuje zasada głosowania większościowego, a w Holandii- proporcjonalna. W Polsce głosowane jest podobne jak w przypadku wybierania posłów na Sejm RP. ( metoda d'Hondta). Frekwencja kształtuje się różnie. Oczywiście, najwyższa jest w krajach, w których udział w wyborach jest obowiązkowy, jak np. w Belgii- w ostatnich wyborach z 2004 roku0 ponad 90 %, czy też w Luksemburgu- 90%, stosunkowo wysoka we Włoszech- ponad 70%, ale już w Danii, Francji- 43%; w innych krajach jeszcze mniej, np. w Szwecji niewiele ponad 37 % . Stosunkowo niska była frekwencja w krajach nowo przyjętych do Unii. I tak- Czechy- 27,9 %, Polska- tylko 20,42 %, jeszcze mniej- Słowacja, tylko- 16,66 %. Wysoka frekwencja była tylko na Cyprze- 71,19, oraz na Malcie- 82,37 %.

Parlament Europejski obraduje na sesji zwyczajnej (2 w ciągu roku: wiosenna i letnia), a także na sesjach nadzwyczajnych.

Organy Parlamentu Europejskiego:

  • Przewodniczący. Kieruje pracą Parlamentu oraz reprezentuje go na zewnątrz, a także wobec innych organów UE-, wybierany jest przez parlamentarzystów na 2.5 letnią kadencję. (obecnie- Josep Borrell);
  • Prezydium. Organ ten tworzą Przewodniczący oraz jego zastępcy, jak również tzw. kwestorzy, pełniący funkcje administracyjne. Pełni rolę administracyjno- organizacyjną w Parlamencie Europejskim. Do zadań tego organu należy również wybór Sekretarza Generalnego Parlamentu;
  • Rozszerzone Prezydium. Składa się dodatkowo z przewodniczących frakcji parlamentarnych;
  • Komisje. Stałe- 24, podkomisje, komisje dochodzeniowe, komisje tymczasowe.
  • Trybunał Sprawiedliwości

(franc. Cour de Justice des Communautés européennes)

Pełna nazwa tej instytucji to: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich,

(potoczna: Parlament Luksemburski).

Siedzibą Parlamentu jest Luksemburg , językiem obowiązującym- francuski.

Podstawę prawną funkcjonowania Trybunału stanowią: art. 220-245 TWE, Protokół o statucie ETS z 1957 roku oraz Regulamin postępowania ETS z 1974 roku (znowelizowana w 1981 roku).

Jest to jeden z podstawowych organów UE, który pełni funkcje sądowe. W jego skład wchodzą sędziowie (25) oraz tzw. rzecznicy generalni (8). Sędziowie reprezentują Unię Europejska jako taką i nie mogą orzekać w sprawach, których stroną jest państwo, które ich desygnowało do Trybunału. Kadencja ich trwa 6 lat.( po trzech latach następuje wymiana części składu sędziowskiego). Kadencja ulega zakończeniu w wyniku zakończenia okresu, na który jest przewidziana, złożenia dymisji, złożenia z urzędu ( na wniosek- jednomyślny- innych sędziów i rzeczników generalnych, gdy sędzia sprzeniewierza się zasadom sprawowania tej funkcji) oraz śmierci. Wybierani są spośród osób, które mają nieposzlakowaną opinię, są specjalistami prawa najwyższej klasy (np. profesorowie uczelni wyższych), wykazują najwyższy stopień kompetencji oraz niezależności.

Przewodniczącego wybierają sędziowie spośród swojego składu na kadencję 3- letnią (obecnie-V. Skouris). Prawo przewiduje możliwość reelekcji. Dokonują również wyboru Kanclerza, który zajmuje się m. in. sprawami personalnymi i organizacyjnymi. Sędziowie posiadają immunitet sędziowski. W czasie sprawowania swojej funkcji zobowiązani są do nie podejmowania innej działalności. Wyjątkiem jest tutaj praca naukowa (uczelnie, wykłady itp.)

Obecny skład (m. in.) za stroną http://curia.europa.eu/images2/biglogo.gif- oficjalną stroną Trybunału Sprawiedliwości :

  • Vassilios Skouris
  • Jean-Pierre Puissochet
  • Philippe Léger
  • Ninon Colneric
  • Stig von Bahr
  • Christiaan Willem Anton Timmermans
  • Allan Rosas
  • Koen Lenaerts
  • Juliane Kokott
  • Jerzy Makarczyk
  • Endre Juhász
  • Marko Ilešič
  • Ján Klučka

Skład Trybunału uzupełniają tzw. Rzecznicy Generalni. Wybierani są na taką samą kadencję jak sędziowie. Posiadają, podobnie jak sędziowie, immunitety. Jest ich ośmiu, liczba ta może ulec powiększeniu w wyniku stosownej decyzji Radu UE. Sekretarz Generalny ma za zadanie sporządzić w sposób całkowicie bezstronny i z zachowaniem wszelkich zasad obiektywizmu opinię na temat spraw, którymi zajmuje się Trybunał. Rzecznicy sugerują sędziom konkretne rozwiązania spraw będących przedmiotem zainteresowania Trybunału. Nie są to opinie w żaden sposób wiążące dla sędziów. Praktyka pokazuje jednak, że zazwyczaj sędziowie sugerują się opiniami rzeczników.

W Trybunale zatrudnionych jest około tysiąca pracowników. Wśród nich między innymi: referendarze, tłumacze, pracownicy bibliotek i sekretariatów.

Strukturę organizacyjną Trybunału stanowią Izby. Jest ich sześć. Cztery z nich z trzema sędziami oraz dwie z pięcioma. Do kompetencji Przewodniczącego Trybunału należy rozdzielenie spraw do konkretnych izb oraz wybór rzecznika generalnego. Orzeczenia Trybunału zapadają na plenum poprzez głosowanie z zachowaniem zasady zwykłej większości. Dzieje się tak na życzenie zainteresowanego państwa (organu unijnego) będącego stroną sprawy. Plenum może występować w dwóch formach- jako tzw. Plenum Wielkie(czyli skład stanowią wszyscy sędziowie) oraz tzw. Plenum Małego ( dziewięciu sędziów). W innych wypadkach sprawy rozstrzygane są w izbach Trybunału. Traktat Nicejski zadecydował o powołaniu nowego organu Trybunału- tzw. Wielkiej Izby( w składzie 13 sędziów), która zbierać się będzie na każde żądanie pastwa członkowskiego albo organu UE będących stronami w sprawie.

Już zapisy Traktatu Rzymskiego powołującego Europejską Wspólnotę Gospodarczą. wskazywały na uprawnienia Trybunału Sprawiedliwości. Instytucja ta miała za zadanie zapewnić poszanowanie prawa w interpre­tacji i stosowa­niu Traktatu.

Jurysdykcja tego organu była określona szeroko. Między innymi Trybunał ma prawo:

  • interpretacji Traktatu;
  • stwierdzania prawomocności i interpretacji aktów wydawanych przez instytucje Wspólnoty;
  • interpretacji statutów organów utworzonych na podstawie aktów Rady, jeżeli statuty te to przewidują.

Trybunał Sprawiedliwości miał również m. in. prawo orzekania w każdym sporze między Członkami Wspólnoty, związanym z przedmiotem Traktatu, jeżeli spór ten był mu przedłożony za porozumieniem stron. (za: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, www.eur-lex.europa.eu.pl).

W związku z tym nie możemy porównywać Trybunału Sprawiedliwości do organu typowo i tylko sądowniczego. Ma on znacznie rozszerzone kompetencje, co wyraża się w uprawnieniu do interpretacji prawa unijnego. Czyni to poprzez tzw. dynamiczną metodę interpretacji prawa wspólnotowego, co ma zapewnić Unii Europejskiej efektywne działanie oparte na prawie, które sprzyja dynamizacji działań, ale jednocześnie je reguluje w sposób czynny i aktywny.

To w zasadzie nie zmieniło się do dziś. Trybunał jest instytucją właściwą do rozstrzygania sporów oraz do interpretacji unijnego prawa zarówno pierwotnego jak i wtórnego.

Trybunał orzeka w sprawach z zakresu prawa międzynarodowego, administracyjnego oraz konstytucyjnego. Między innymi orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy UE z traktatami, rozstrzyga spory między krajami członkowskimi, dokonuje wykładni prawa europejskiego. Trybunał rozpatruje także sprawy z tak zwanych orzeczeń wstępnych. Dotyczą one wydawania opinii lub wszczęcia postępowania w sprawach: złożenia z urzędu członków Komisji Europejskiej, czy też odwołania od rozstrzygnięć Sądu Pierwszej Instancji.

W 1989 roku utworzono przy Trybunale Sąd I Instancji, który zajmuje się orzecznictwem w sprawach dotyczących osób fizycznych i prawnych.

W skład tego Sądu wchodzi obecnie 25 sędziów. Tak więc sędziowie pochodzą z wszystkich krajów członkowskich UE. Kadencja sędziów trwa sześć lat. Mianowani są przez rządy państw członkowskich. Istnieje możliwość reelekcji. Pracą Sądu I Instancji przewodniczy Prezes, wybierany spośród ich grona na kadencję trzyletnią. Wybierany jest również Sekretarz na pełna kadencję przewidzianą dla Sądu, tzn. na okres sześciu lat. W Sądzie I Instancji nie ma Rzeczników Generalnych, tak jak to jest w wypadku Trybunału. Sąd orzeka w izbach ( pięciu lub trzech sędziów, wyjątkowo skład może stanowić nawet jeden sędzia.) Możliwe jest również, podobnie jak w przypadku Trybunału , orzekanie w tzw. wielkiej izbie, złożonej z trzynastu sędziów. Nad efektywnością prac Sądu czuwa Sekretariat, którego obsługą zajmują się kadry Trybunału Sprawiedliwości. Instancją odwoławczą od decyzji Sądu Pierwszej Instancji jest oczywiście Trybunał Sprawiedliwości.

Trybunał, jako "interpretator" prawa UE ( wszystkich jego filarów) musi także działać w kwestiach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (III filar UE). W celu intensyfikacji jego działań oraz wzmożenia efektywności w roku 2000 powołano Europejską Jednostkę Współpracy Sądowej - EUROJUST. Do jej podstawowych zadań należy między innymi:

  • współpraca, a właściwie koordynowanie współpracy między prokuraturami państw członkowskich;
  • podobne działania skierowane do sądownictwa, szczególnie jeżeli chodzi o zorganizowaną przestępczość międzynarodową (współpraca z policyjną organizacją unijną- EUROPOLEM);
  • ujednolicenie zasad ekstradycji;
  • usprawnienie współpracy między resortami sprawiedliwości państw członkowskich

Do rozbudowy europejskiego systemu sądowniczego przyczyniła się również decyzja podjęta na Konferencji Nicejskiej, co przyniosło skutek w postaci wpisania jej do Traktatu Nicejskiego, a dotyczy ona powołania kolejnej instytucji w tym obszarze- tzw. judical panel.

Instancją odwoławczą w stosunku do rozstrzygnięć tego organu jest Sąd Pierwszej Instancji.