Rada Europejska

podstawy traktatowe: art. 4 TUE

ranga instytucji: organ nadrzędny, jedyny organ Unii Europejskiej

skład: szefowie krajów oraz szefowie rządów a także Przewodniczący Komisji Europejskiej

sposób głosowania: porozumienie

Rada Europejska (European Council) została powołana w roku 1974 jako rodzaj regularnych zebrań szefów rządów oraz krajów, które są członkami Wspólnot Europejskich. Zyskała sobie miano najważniejszego urzędu politycznego w dzisiejszej Unii Europejskiej, pomimo, że oficjalnie nie należy do piątki podstawowych urzędów UE. Jej działania nie posiadają charakteru sformalizowanego, ale wynikają raczej z temperamentu jakim obdarzonym są reprezentanci krajów, którzy w niej obradują.

Zebrania organizowano już od roku 1961 i odbywały się wówczas jako Konferencja Szefów Państw i Rządów Państw Członkowskich. Na jednym z takich zebrań, które odbywało się w Paryżu, w dniach 9-10 grudnia 1974 r. uchwalono, że pomysłem godnym rozpatrzenia byłoby spotykanie się dwa razy w ciągu roku jako Rada Europejska (tak wyglądały początki procesu instytucjonalizacji RE). W tzw. sprawozdaniu Leo Tindemansa z 29 grudnia 1975r , które zawierało wizję przyszłej UE miała miejsce, nieudana próba przydziału RE funkcji najwyższej zbiorowości decyzyjnej. Kilka lat później, w 1983 w Deklaracji Stuttgardzkiej RE opisano mianem podstawowego stymulatora procesów integracyjnych. Jednolity Akt Europejski oraz Traktat o Unii Europejskiej (pomimo, że w dalszym ciągu utrzymuje się poza systemem instytucjonalnym układów wspólnotowych) potwierdziły w oficjalny sposób przynależność RE do struktury instytucjonalnej.

Skład:

szefowie rządów państw należących do UE, rządzący krajami - prezydenci Francji, Finlandii oraz kanclerz Niemiec, Przewodniczący Komisji Europejskiej. w wykonywaniu pracy wspierają ich ministrowie spraw zagranicznych oraz jeden z członków Komisji Europejskiej.

Obrady odbywają się pod przewodnictwem szefa kraju albo szefa rządu kraju należącego do UE, który akurat przewodniczy w Unii Europejskiej. Okres przewodnictwa wynosi sześć miesięcy i zmienia się w sposób ruchomy. Do roku 1995 przewodnictwo ustalano według kolejności alfabetycznej krajów; na chwilę obecną według określonego harmonogramu. W 2001 roku pierwsze pół roku przewodnictwo pełniła Szwecja, kolejne sześć miesięcy tego roku sprawowała Belgia. W 2002 r. były to kolejno Hiszpania oraz Dania. W 2006 roku do czerwca była to Austria.

Utworzenie RE wynikło z potrzeby rozwiązywania problematycznych kwestii, które wybiegały poza zadania zapisane w traktatach wspólnotowych. Głownie dotyczyło to wszystkich spraw politycznych. Jak można wywnioskować z Traktatu o Unii Europejskiej Rada Europejska jest dla Unii Europejskiej głównym źródłem niezastąpionych dla jej dalszego rozwoju bodźców jak również zajmuje się ustalaniem celów politycznych tego rozwoju. Zapisy te przysłużyły się do uzyskania przez RE prawno-międzynarodowego potwierdzenia swojej działalności. Szczyty RE są również dobrą możliwością do komentowania obecnych wydarzeń w polityce międzynarodowej. RE jest poza kontrolą Trybunału Sprawiedliwości.

Zadania:

podejmuje podstawowe decyzje polityczne, wspiera wyborów bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego, społeczno-polityczna działalność w Unii Europejskiej, zajmuje stanowiska w kwestiach o obrębie światowym, zajmuje się koordynacją polityki zagranicznej krajów członkowskich, pokazuje możliwości rozszerzenia współpracy na nowe dziedziny oraz tereny, uchwala wytyczne dla UE, przygotowuje uchwały, które dotyczą stowarzyszenie krajów albo wstąpienia nowych członków, prowadzi tajną wymianę zdań między szefami rządów, w której nie biorą udziału ministrowie spraw zagranicznych oraz innych urzędników.

Decyzje, podejmuje się kompromisów oraz porozumień, bez oficjalnych głosowań. Podjęte uchwały, które nazywane są deklaracjami; to akty, które mają charakter tylko polityczny, więc jak wynika z tego nie posiadają oficjalnie mocy wiążącej dla krajów UE.

Rada Unii Europejskiej

podstawy traktatowe: art. 202-210 TWE

ranga instytucji: urząd główny Wspólnot

skład: jeden reprezentant będący ministrem z każdego kraju członkowskiego

sposób głosowania: decyzje podejmuje się zwyczajną albo kwalifikowaną większością głosów albo również jednomyślnie

Rada Unii Europejskiej (Council of the European Union) to główny urząd mający charakter decyzyjny trzech Wspólnot Europejskich. Zaczynając od Traktatu dotyczącego Fuzji z 8 kwietnia 1965 r. jest wspólną radą Wspólnot. Do roku 1993 określany był mianem Rady Ministrów, z racji tego, że jak mówiły traktaty do jej składu musieli wchodzić reprezentanci rządów krajów członkowskich. Taka sytuacja wywoływała sprzeciw państw, które miały rozwinięty system niezależności wewnętrznej. W Traktacie o Unii Europejskiej uchwalono, że w trakcie obrad RUE kraje nie muszą być reprezentowane przez reprezentantów rządu centralnego. Do składu RUE wchodzą reprezentanci krajów członkowskich będący ministrami, a nie jak do tej pory reprezentantami rządu.

Debaty rady odbywają się w różnorakich składach branżowych. Przedstawicielem konkretnego państwa jest minister spraw zagranicznych (stanowią Radę Generalną; Radę ds. Ogólnych). Inne rady mają naturę specjalistyczną. Są to rady zajmujące ds. rolnictwa, spraw ekonomicznych i finansów, spraw wewnętrznych i sprawiedliwości, rynku wewnętrznego, spraw socjalnych, badań naukowych, transportu, środowiska, rybołówstwa, telekomunikacji, energii, budżetu, rozwoju, konsumentów, edukacji, zdrowia, kultury i turystyki. Zebrania ministrów z kilku branży noszą miano tzw. rady jumbo. Jeśli zaistnieje taka potrzeba zwoływane są również rady do załatwiania kwestii wykraczających poza omawiane dziedziny. Nad pracą Rady czuwa przewodniczący. Przewodnictwo w RUE pełni kraj, który ma półroczną prezydencję (dziś tą funkcję pełni Austria). Raz na miesiąc organizowane są zebrania najważniejszych dla dobrego działania UE rad. Spotykają się wtedy Rady ds. Ogólnych, ds. Rolnictwa i ds. Ekonomicznych i Finansów. Debaty RUE organizuje Sekretariat Generalny, którym kieruje Sekretarz Generalny mianowanego przez Radę. Siedziba sekretariatu mieści się w Brukseli. Tam również mają miejsce zebrania RUE (także w Luksemburgu). Jeżeli zaistnieją wyjątkowe sytuacje istnieje możliwość zwołania obrad Rady w dowolnym składzie na obszarze państwa, które ma prezydencję w Unii. Tego typu obrady posiadają jednak tylko charakter konsultacji. W ich trakcie nie można podejmować żadnych decyzji. Zebrania Rady zwołuje się na wniosek jej przewodniczącego (osobowe przewodnictwo w RUE pełni minister spraw zagranicznych państwa, które pełni prezydencję), Komisji Europejskiej lub z inicjatywy któregoś z jej członków.

Każde z państw przed objęciem prezydencji a co za tym idzie przewodnictwa w RUE powinno ogłosić jakimi priorytetami będzie się kierowało przez czas półrocznego urzędowania. Czas przewodnictwa Belgii miał się charakteryzować:

  • Przygotowaniami, które wiązały się z wypuszczeniem od 2002 r. waluty euro,
  • Podjęciem walki z nielegalną imigracją,
  • ujednoliceniem pracy organów ścigania,
  • staranie się o zrównoważony rozwój gospodarczy,
  • utworzeniem unijnej centrali ds. bezpieczeństwa żywności,
  • opracowaniem wspólnego patentu europejskiego.

W odróżnieniu od poprzedzającej prezydencji szwedzkiej wśród głównych punktów programowych Belgii nie występuje hasło mówiące o poszerzeniu UE.

RUE spełnia mnóstwo zadań, które są typowe dla egzekutywy. Ma także prawa do podpisywania wszelakich typów aktów prawnych:

  • rozporządzeń,
  • dyrektyw,
  • decyzji,
  • zaleceń,
  • opinii.

Zanim RUE podejmie jakąkolwiek uchwałę ma obowiązek zapoznania się ze stanowiskiem jakie w tej sprawie zajmuje Komisja Europejska, Parlament Europejski i Komitet Ekonomiczno-Społeczny. Uzmysłowia nam to, że obserwujemy powolną utratę części uprawnień na rzecz PE(ten proces zapoczątkował się już od JAE).

W RUE decyzje podejmowane są:

  • w sposób jednomyślny,
  • za pomocą zwykłej większości głosów,
  • za pomocą większości kwalifikowanej.

Jednomyślności wymaga się tylko w obszarach politycznie wrażliwych, takich jak standaryzacja ustawodawstwa, harmonizacja podatków czy przydzielenie Wspólnocie dodatkowych przywilejów. Jeśli dyspozycje traktatowe tego nie zabraniają decyzje podejmowane są za pomocą zwyczajnej większości głosów. Najwięcej decyzji, bo aż 62 z 87 z całej liczby głosów, podejmowanych jest przy użyciu większości kwalifikowanej. W taki sposób głosuje się wtedy, gdy akt prawny został zaproponowany przez KE. W pozostałych przypadkach pojawia się kolejny warunek, którym jest wyrażenie zgody przez przynajmniej dziesięć krajów.

Poniżej zamieszczona zostanie lista liczb głosów wraz z podziałem na kraje członkowskie według Nicei:

Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy 10 (29),

Hiszpania 8 (27),

Holandia 5 (13),

Gracja, Belgia, Portugalia 5 (12),

Szwecja, Austria 4 (10),

Dania, Finlandia, Irlandia 3 (7),

Luksemburg 2 (4).

Polska 27,

Rumunia 14,

Czechy, Węgry 12,

Bułgaria 10,

Słowacja, Litwa 7,

Łotwa, Słowenia, Estonia, Cypr 4,

Malta 3.

RUE wspólnie z KE ma uprawnienia do wprowadzania w życie decyzji podjętych przez Radę Europejską. RUE ma prawo do podpisywania umów o charakterze międzynarodowym we współpracy z PE oraz KE. Ma również wiążący głos w kwestiach budżetu unijnego. Ma prawo do wiążącego wypowiadania się w kwestii zwoływania konferencji międzyrządowych, które mają na celu wprowadzenie zmian w traktatach. Ma decydujący głos w kwestii przyjmowania nowych państw do UE. Do jej kompetencji należy także podejmowanie decyzji w kwestii członkostwa sporej ilości urzędów unijnych, takich jak: Trybunał Obrachunkowy, Komitet Ekonomiczno-Społeczny czy Komitet Regionów.

Do poprawnej pracy RUE niezbędne okazało się stworzenie COREPER-u, tzn. Komitetu Stałych Przedstawicieli. Powołano go w roku 1958 jako grupa zajmującą się przygotowaniem prac RUE. Do jego składu weszli reprezentanci krajów członkowskich Wspólnot Europejskich akredytowani przy instytucji. COREPER-em zarządza reprezentant tego samego kraju, który zajmuje się kierowaniem pracą całej UE. Podjęcie decyzji przez RUE jest przygotowywane w dwóch etapach:

  • w Komitecie Stałych Przedstawicieli (COREPER),
  • w grupach roboczych.

KE kieruje do RUE wniosek, w oparciu o który RUE musi wydać decyzję. Jednak uprzednio RUE musi skierować wniosek KE do COREPER-u, który musi go przekazać do konkretnej grupy roboczej (stałej albo ad hoc). Do składu grup roboczych wchodzą reprezentanci COREPER-u i eksperci rządów konkretnych rządów państw członkowskich.

W rzeczywistości działają dwa Komitety Stałych Przedstawicieli:

  • COREPER II, którego pracą zarządzają Stali Przedstawiciele na szczeblu ambasadorów,
  • COREPER I, którego pracą zarządzają ich zastępcy.

Każdy z komitetów organizuje inne zebrania ministrów. COREPER II zajmuje się przygotowywaniem zebrań Rady ds. Ogólnych, ds. Ekonomicznych i Finansów, ds. Wewnętrznych i Sprawiedliwości a także Rady ds. Rozwoju. COREPER I organizuje debaty całej reszty rad, za wyjątkiem Rady ds. Rolnictwa. (tym wydziałem zajmuje się specjalny COREPER ds. Rolnictwa.).

COREPER obrał sobie za cel doprowadzanie do consensusu, znalezienia takiego rozwiązania, które będzie zadawalające dla wszystkich państw członkowskich. Kwestie, w których COREPER uzyska jednomyślność umieszcza się w tzw. Agendzie A ("punkty A"). Jest to równoznaczne z przyjęciem ich przez RUE bez obrad, chyba że podczas debaty Rady jeden z krajów zmieni do tej pory zajmowane stanowisko i nie wyrazi zgody na ich przyjęcie. Sprawy, w których nie udało się COREPER-owi uzyskać consensusu umieszcza się w tzw. Agendzie B ("punkty B"). RUE ma prawo do korzystania ze wsparcia COREPER-u aż do momentu zajęcia stanowiska, które będzie w mogła przyjąć.

COREPER tworzy most między pozycją narodową a ponadnarodową. Członkowie COREPER-u prezentują stanowisko Wspólnoty swoim krajom, podczas gdy z druga strona prezentuje stanowisko narodu Wspólnocie. Gwarantuje to COREPER-owi ważną rolę oraz miejsce we wspólnotowym procesie decyzyjnym.

Zebrani w Radzie Przedstawiciele Rządów Państw Członkowskich

Funkcjonowanie takiej "instytucji" stwierdza Jerzy Tyranowski w swej książce "Prawo europejskie. Zagadnienia instytucjonalne z uwzględnieniem Traktatu Amsterdamskiego".

Traktaty założycielskie nie zakładały działania tego urzędu. Jest to coś w stylu praktyki - mówią o "Zebranych w Radzie Przedstawicielach Rządów Państw

Członkowskich" wówczas, gdy członkowie Rady debatują poza jej obszarem, a więc nie jako Rada, ale zebranie ministrów.

Obiektem podejmowanych decyzji mogą być kwestie:

  • Zaplanowane przez Traktaty założycielskie, np. Traktaty zakładają, że członków Komisji wybiera się wspólnym porozumieniu się rządów krajów członkowskich. Tak więc decyzje, które tyczą się tych nominacji nie mogą być podejmowane na zebraniach Rady więc z tego powodu ugoda osiągana jest na zebraniu nazywanym "Zebrani w Radzie Przedstawiciele Rządów Państw Członkowskich"
  • Które, nie zostały przewidziane w traktatach, np. decyzje z 1960 i 1962 r. w kwestii zwiększenia tempa w realizowaniu unii celnej.

Ustawy, które podejmuje się w takiej grupie nazywa się "niewłaściwymi uchwałami Rady" dlatego publikuje się je w Dzienniku Urzędowym Wspólnot jako "Komunikaty". Nie są one aktami wtórnego prawa wspólnotowego - najbardziej odpowiednim określeniem byłoby "międzynarodowe porozumienie administracyjne".

Czasami decyzje tego forum podejmuje się w obszarze tzw. formuły mieszanej, gdy odnośna ustawa idzie w parze ("wzmacnia") z decyzją podjętą przez Radę.

Rada w Składzie Szefów Państw i Rządów

Także i ta z "instytucji" jest zauważona przez Jerzego Tyranowskiego w jego książce "Prawo europejskie. Zagadnienia instytucjonalne z uwzględnieniem Traktatu Amsterdamskiego".

Oficjalnie i prawnie taki urząd nigdy nie został utworzony. Wymienia się taką formę Rady przy procesie tworzenia "ściślejszej współpracy" pomiędzy wybranymi krajami członkowskimi Wspólnot Europejskich.

Artykuł 7 Traktatu o Unii Europejskiej, który dotyczy zdolności zawieszenia kraju członkowskiego w korzystaniu z niektórych praw członkowskich wyznaczył strategiczną rolę w tym obrębie "Radzie spotykającej się w składzie Szefów Państw i Rządów".

Wg Jerzego Tyranowskiego nie powinno się brać tej zbiorowości jako jednej z "mutacji" Rady Ministrów. Patrząc na to z innej strony, jako że powszechnie uważa się, że Rada nie jest urzędem, o którym można powiedzieć jako "Zebranych w Radzie Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich, choć szefowie państw lub rządów mogą oczywiście wystąpić pod tą ostatnią postacią".

Rada, której skład jest tutaj omawiany nie jest także Radą Europejską, ponieważ tamta ma znacznie większy skład. Cechą charakterystyczną tej "instytucji" jest to, że decyzje podejmowane są na drodze jednomyślności.

Komisja Europejska

podstawy traktatowe: art. 211-219 TWE

ranga instytucji: podstawowy urząd Wspólnot

skład: 25 komisarzy

sposób głosowania: zwyczajna większość głosów

Komisja Europejska (European Commission), nazywana jest także Komisją Wspólnot Europejskich (Commission of the European Communities). Jest to jeden z najważniejszych urzędów Wspólnot Europejskich działający od 1 lipca 1967 r.. KE jest podstawowym urzędem o charakterze zarządzająco-wykonawczym WE. Uprawnienia KE w stosunku do wybranych Wspólnot opisują ich traktaty założycielskie. Prawa są różne, ale metoda powoływania i sposób pracy KE są takie same dla trzech Wspólnot.

Na chwilę obecną KE składa się z dwudziestu pięciu komisarzy po jednym z każdego kraju członkowskiego. Po dołączeniu Bułgarii, Chorwacji i Rumunii liczba ta powinna wzrosnąć do dwudziestu ośmiu - tak zakłada traktat podpisany w Nicei.

Według założeń z Nicei w sytuacji, kiedy UE będzie liczyła dwadzieścia siedem krajów członkowskich ma zapaść decyzja, której celem będzie zmniejszenie liczby komisarzy do osiemnastu. Wybór KE powinno się przeprowadzać w oparciu o zasadę tzw. rotacji egalitarnej, czyli ruchu demokratycznego.

Cechą, która charakteryzuje działania KE jest to, że jej urzędnicy (a głównie komisarze) nie otrzymują żadnych instrukcji z państw członkowskich, z których się wywodzą. Są całkowicie niezależni, natomiast swoje urzędy pełnią tylko dla dobra Wspólnot. W trakcie sprawowania swoich urzędów komisarze mają zakaz sprawowania jakichkolwiek innych funkcji, które wiążą się z jakimkolwiek honorarium oraz nie można się zajmować im się jakąkolwiek działalnością dodatkową. Kadencja komisarzy wynosi pięć lat i jest powiązana z kadencją Parlamentu Europejskiego. Tej samej osobie przysługuje prawo do pełnienia urzędu przez wiele razy, jeżeli tylko otrzyma kolejną nominację oraz z sukcesem przejdzie przez tok postępowania wyboru. Nad pracą KE czuwa Przewodniczący. Od 1 listopada 2004 roku urząd ten pełni Portugalczyk José Manuel Durão Barroso.

Wybór komisarzy to nieco skomplikowana procedura. Przeprowadzany jest w czterech etapach:

I. W pierwszej kolejności rządy krajów członkowskich WE muszą wyznaczyć po wyrażeniu wspólnej zgody i akceptacji Parlamentu Europejskiego kandydata na stanowisko Przewodniczącego KE,

II. rządy krajów członkowskich konsultując się z kandydatem na Przewodniczącego nominują resztę osób, które mają obwołać mianem członka Komisji,

III. następnym etapem jest wspólne zaakceptowanie Przewodniczącego oraz członków KE przez PE (przy użyciu metody zwyczajnej większości głosów),

IV. po takim zatwierdzeniu Przewodniczący oraz członkowie KE są mianowani po wyrażeniu wspólnej zgody krajów członkowskich; później KE dokonuje wyboru spośród swoich uczestników wiceprzewodniczącego albo dwóch przewodniczących, którzy będą pełnić ten urząd przez dwa lata.

KE to urząd kolegialny. Wszelakie decyzje podejmowane są przez Kolegium Komisarzy. W efekcie tego Komisarze ponoszą grupową odpowiedzialność polityczną przed PE. Nikt nie posiada prawa wysunięcia wniosku o wotum nieufności przeciwko jednemu komisarzowi. PE jest w stanie zmusić tylko całą KE (en bloc) żeby podała się do dymisji. Zdarzają się także inne okoliczności. Konkretni komisarze mogą zostać odwołani przez kraj, z którego się wywodzą a także przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich na żądanie Rady Unii Europejskiej albo Komisji Europejskiej.

Obrady mają miejsce co tydzień, najczęściej co środę. Za przygotowanie prac KE odpowiedzialne są gabinety komisarzy, który składa się z szefa gabinetu i pięciu członków, którzy pochodzą z państwa komisarza.

Decyzje KE podejmowane są przy zastosowaniu zwyczajnej większości głosów, tylko musi być zachowany warunek - quorum 11 komisarzy, którzy będą obecni w trakcie głosowania.

Aparat administracyjny KE bardzo rozbudowana jednostka. Zalicza się do niej ok. 20 tys. urzędników. Najliczniejszą grupę bo aż 20% tworzą tłumacze (11 urzędowych języków UE). Siedzibą KE mieści się w Brukseli. Skład KE tworzy:

  • 26 Dyrekcji Generalnych (są to odpowiedniki ministerstw),
  • Sekretariat Generalny,
  • Biura Prawne,
  • Urząd Statystyczny,
  • Administracja Unii Celnej,
  • Urząd Bezpieczeństwa,
  • Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot,
  • Agencja Zaopatrzenia Euroatomu,
  • Służb Infomacyjno-prasowych.

Przy KE akredytowani są reprezentanci dyplomatyczni krajów będących członkami Wspólnot i reprezentanci krajów trzecich.

W KE podejmowanych jest bardzo wiele uchwał, co powoduje, że nie wszystkie są w stanie ustalić i podjąć członkowie KE. Regulamin przewidział takie sytuacje i dopuścił oddanie części poleconych zadań innym urzędom, które mają samodzielny osobowość prawną oraz ma nad nimi nadzór KE. Komisja ma możliwość nadania uprawnień komisarzowi, które pozwolą mu na podejmowanie w jej imieniu niektórych decyzji prawnych. Przy zastosowaniu tej procedury podejmowana znaczna większość aktów prawnych.

Współpraca KE ze specjalnymi komitetami, które składają się z reprezentantów administracji narodowych występują szerzej pod określeniem komitologia (comitology). Współdziałanie to polega na wydawaniu przepisów wykonawczych do uchwalonych aktów prawnych. Zakres obowiązków wykonawczych KE został ograniczony na żądanie RUE z konieczności konsultowania się z jednym z trzech typów komitetów (począwszy od roku 1987):

  • doradczym (KE ma obowiązek wystąpić do komitetu z prośbą o opinię, ale wystawiona opinia nie posiada mocy wiążącej),
  • zarządzającym (wniosek, złoży KE może być zablokowany przez komitet przy użyciu sposobu kwalifikowanej większości głosów jego uczestników)
  • regulacyjnym (wniosek KE posiada moc wiążącą dopiero wtedy gdy zaakceptuje go komitet).

Na chwilę obecną funkcjonuje blisko 300 komitetów. Konsultowanie się z odpowiednim ich rodzajem zależy od poruszanej problematyki, np. analizowaniem spraw polityki rolnej zajmują się komitety zarządzające.

Najistotniejszymi uprawnieniami jakie posiada KE jest możliwość zgłaszania planów aktów prawnych (prawo inicjatywy). Ma monopol inicjowania polityki WE. Zajmuje się opracowywaniem oraz przedstawianiem RUE i PE projektów uchwał i to właśnie KE wyznacza termin, kształt a także treść danego projektu. Prawo do udziału w procesie decyzyjnym daje jej dodatkowo możliwość zmiany pierwotnej wersji projektu, dlatego prawdziwą rzadkością jest zaakceptowanie aktu prawnego, który byłby niezgodny ze zdaniem KE.

KE działa także jako "strażniczka" unijnych traktatów i aktów prawnych, które były wydawane w oparciu o nie. Posiada w ten sposób kontrolę nad krajami członkowskimi i zakładami. W przypadku ich nie wykonywania albo złego wykonywania KE ma prawo do zwrócenia się do wybranego kraju/zakładu z prośbą o wydanie opinii w tej kwestii. Opierając się o nią KE posiada prawo do wydania ustawy, która zobowiąże ten kraj do wykonania zapisanych w traktatach zapisów w ściśle określonym okresie czasu. Jeżeli państwo odmówiłoby KE ma możliwość zwrócenia się do TSWE, precyzując wysokość sankcji pieniężnej jaka powinna być nałożona na ten kraj. W sytuacji gdy dochodzi do łamania zasad konkurencji KE może nałożyć kary finansowe zarówno na zakłady jak i osoby fizyczne. Są szczególne, dokładne przypadki przy których KE może stwierdzić, że do naruszenia prawa wspólnotowego przez dany kraj doszło w sposób uzasadniony (władza dyskrecjonalna KE). Skargi związane z naruszeniem prawa wspólnotowego mają również prawo kierować do TSWE kraje należące do UE. Jednakże rzeczywiste działania są nieco inne. Najczęściej to kraje powiadamiają KE, która przejmuje na siebie zadanie udowodnienia naruszenia prawa oraz dalszego procesu przed TSWE.

W zakresie uprawnień wykonawczych Rady Europejskiej leży obowiązek przekazania KE zadań w obrębie ustalania przepisów wykonawczych do obowiązujących aktów prawnych. Uprawnienia w tym obszarze umocnił JAE, ale ograniczają je zastrzeżenie przez Radę możliwości samodzielnego wykonywania uprawnień wykonawczych i interwencja administracji krajowych.

W obszarze stosunków zewnętrznych KE posiada prawo do reprezentowania Wspólnoty Europejskiej w stosunku do krajów trzecich oraz instytucji międzynarodowych. W oparciu o mandat otrzymany od RE ma prawo do negocjowania umów między Wspólnotą a jednym albo kilkoma krajami czy instytucjami międzynarodowymi.

Parlament Europejski

podstawy traktatowe: art. 189 - 201 TWE

ranga instytucji: główny urząd Wspólnot

skład: 732 deputowanych z 25 państw UE tworzących frakcje

wybory: powszechne i bezpośrednie

zadanie: zajmuje się kontrolą polityczną wspólnotowych urzędów wykonawczych

kadencja: 5 lat

Parlament Europejski (European Parliament) to jedna z głównych struktur o charakterze decyzyjnym Wspólnot Europejskich (Wspólnoty Europejskiej, Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej). Określenie "parlament" może być trochę mylące, gdyż, jeśli weźmiemy pod uwagę różnice między prawem krajowym państw należących do UE, jest ono inne od zakres obowiązków od parlamentów krajowych. Główną różnicą jest to, że jest scena dyskusji nad najistotniejszymi sprawami UE. Ma wpływ na jej prawodawstwo (chociaż nie posiada tu wyłączności) a także jest obecna przy uchwalaniu jej budżetu.

Początki PE sięgają 1952 r. kiedy to powołano Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Od 1 stycznia 1958 r. działa już jako Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (Zgromadzenie Europejskie) po połączeniu Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Zgromadzenia Parlamentarnego EURATOM-u i Wspólnego Zgromadzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1962 r. przyjął nazwę Parlament Europejski. Liczył wówczas 142 członków delegowanych przez parlamenty krajowe. Liczba deputowanych wzrastała wraz z przyjmowaniem nowych członków Wspólnot. Od 1979 roku do PE przeprowadza się wybory bezpośrednie i powszechne (dotychczas deputowani byli desygnowani przez parlamenty, czyli posiadali podwójny mandat!). Po pierwszych wyborach liczba deputowanych wynosiła już 410 osób. Obecnie liczy 626 posłów a kadencja trwa 5 lat. Przy przydzielaniu mandatów kierowano się dwiema podstawowymi zasadami:

  • zagwarantowania takiej samej ilości mandatów dużym krajom,
  • zapewnienia wszystkim najważniejszym ugrupowaniom politycznym w małych krajach szans reprezentowania się w PE.

Poniżej została przedstawiona lista i sposób w jaki podzielono mandaty w PE:

Niemcy, 99 

Wielka Brytania, Francja, Włochy, 72 

Hiszpania, 50 

Holandia, 25 

Grecja, Belgia, Portugalia, 22 

Szwecja, 18 

Austria, 17 

Dania, Finlandia, 13 

Irlandia, 12 

Luksemburg, 6 

Polska, 50

Rumunia, 33

Czechy, Węgry, 20

Bułgaria, 17

Słowacja, 13

Litwa, 12

Łotwa, 8

Słowenia, 7

Estonia, Cypr, 6

Malta, 5

Rzeczą, która bardzo charakteryzuje PE jest podział wewnętrzny na europejskie frakcje polityczne, których celem jest podzielenie ugrupowań politycznych według zasady "rodzin", do których przynależą. W PE panuje inny sposób zasiadania. Członkowie rozmieszczani są według tego do jakiej partii politycznej przynależą a nie według grup narodowych. Ordynacje wyborcze, czy też podziały w dużej mierze zależą od państwa, dla przykładu Holandię uważa się za jeden okręg wyborczy ze względu na wybory proporcjonalne. Natomiast w Wielkiej Brytanii aż do wyborów, które odbyły się w czerwcu 1999 obowiązkowa była większościowa ordynacja wyborcza. Wybory do PE łączy się z wyborami komunalnymi. Frekwencja wyborcza bywa różna - najwięcej głosów oddawanych jest tam, gdzie panuje przymus wyborczy, czyli w Belgii oraz Luksemburgu (ponad 90%). Średnia europejska to prawie 60% (w krajach takich jak Holandia, Portugalia oraz Wielka Brytania notuje się prawie 30%).

Warunki konieczne do stworzenia frakcji:

29 deputowanych, kiedy posłowie wywodzą się z jednego państwa członkowskiego,

23 deputowanych, kiedy pochodzą z dwóch państw,

18 deputowanych, kiedy pochodzą z trzech państw,

14 deputowanych, kiedy pochodzą z czterech albo więcej krajów członkowskich.

PE debatuje na sesji zwyczajnej, która dzieli się na dwie połowy: wiosenną oraz letnią. Ponadto organizowane są dwie sesje nadzwyczajne. Sesje plenarne zwykłe mają miejsce w Strasburgu, nadzwyczajne organizowane są w Brukseli; siedziby komisji oraz biur poselskich mieszczą się także w Brukseli; Sekretariat PE ma swoją siedzibę w Luksemburgu.

Urzędami traktatowymi PE:

Przewodniczący

Nie ma jakiejś konkretnej zasady, która opisywałaby sposób wybierania przewodniczącego jak również okresu przez jaki ma trwać jego kadencja. Jak pokazuje praktyka wybory są przeprowadzane są co 2,5 roku przy zastosowaniu większości absolutnej głosów (314 głosów) w trzech pierwszych turach. Jeżeli nie zdoła się uzyskać wymaganej większości- przy zastosowaniu większości zwykłej w następnej turze. Przewodniczący zarządza zebraniami PE i administracją parlamentarną. Jest przedstawicielem PE na zewnątrz oraz w stosunku do reszty urzędów Wspólnot. Jego działania wspiera czternastu zastępców.

Prezydium

Do składu Prezydium wchodzi przewodniczący oraz jego czternastu zastępców a także pięciu kwestorów, którzy zajmują się pełnieniem wewnętrznych funkcji administracyjnych. Prezydium postawiło sobie za cel zajmowanie się kwestiami o charakterze administracyjno-organizacyjnym, czyli nadzorem nad działaniem komisji parlamentarnych razem z prezentowaniem PE kandydatów na ich członków. Jest również odpowiedzialna za powołanie Sekretarza Generalnego PE.

Obowiązki z zakresu kierowniczego w PE rzeczywiście pełni tzw. rozszerzone Prezydium, w którego skład dodatkowo wchodzi przewodniczący partii parlamentarnych.

Prace PE organizują wyszkolone komisje. PE dysponuje także prawem do powoływania podkomisji, komisji tymczasowych jak również komisji dochodzeniowej.

Największym problemem z jakim zmaga się PE są jego niewielkie uprawnienia jakie posiada w stosunku do pozostałych urzędów wspólnotowych. Nazywa się to "deficytem legitymacji demokratycznej". Poczynając od JAE uprawnienia PE zaczęły rosnąć (poszerzono je szczególnie w Traktacie o Unii Europejskiej). Komisja Europejska posiada prawo do zgłaszania projektów aktów prawnych; prawo do ich uchwalania Rada Unii Europejskiej.

Obowiązki PE w procesie legislacyjnym to:

  • prawo do zgłoszenia wotum nieufności przeciwko KE,
  • ma prawo do brania udziału w nominacji przewodniczącego KE oraz jej członków,
  • może kierować pytania do KE i RUE,
  • posiada możliwość powołania tymczasowego komitetu dochodzeniowego, którego celem będzie zbadanie wykroczeń albo błędów w używaniu prawa wspólnotowego,
  • posiada prawo do złożenia skargi (w kwestiach, które objęte są obszarem działań Wspólnoty) obywatelom UE oraz wszystkim osobom fizycznym oraz prawnym, które mieszkają na terenie krajów należących UE albo mających na ich terytorium swoje statutowe miejsce zamieszkania.

PE podejmuje także decyzje w kwestii wydatków nieobligatoryjnych z budżetu. Natomiast jeśli chodzi o wydatki obligatoryjne, które leżą w gestii RUE, PE może jedynie wystosować wniosek o poprawki do RUE, do której będzie należało ostatnie zdanie. Przy wydatkach nieobligatoryjnych PE posiada prawo do wprowadzenia zmian uchwalonej przez RUE wysokości wydatków oraz przegłosowania ich przy zastosowaniu metody kwalifikowanej większości głosów (taki podział jednak się powoli zanika z racji tego, iż od 1975 r. budżet zaczął nabierać obowiązującej mocy prawnej razem ze złożeniem pod nim podpisu Przewodniczącego PE, co daje szanse na odrzucenie go przy wymaganej większości głosów w PE).

Trybunał Sprawiedliwości

podstawy traktatowe: art. 220-245 TWE, Protokół o statucie ETS z 1957 roku,

Regulamin postępowania ETS z 1974 roku (obowiązuje wersja z maja 1981 r.) 

ranga instytucji: organ główny Wspólnot

skład: 15 sędziów i 8 (od 1.01.95 do 6.10.00 - 9 rzeczników) rzeczników generalnych

sposób orzekania: postępowanie jawne

Trybunał Sprawiedliwości, nazywany także Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości albo w języku potocznym Trybunałem Luksemburskim powołany został w oparciu o umowy w sprawie utworzenia wspólnych instytucji w 1957 roku.

Do składu ETS wchodzi dwudziestu pięciu sędziów pochodzących z każdego państwa należącego do UE. Ilość sędziów może być powiększona jednomyślną decyzją Rady (art. 221 TWE). Kandydatów na ten urząd powołuje się z grona osób, które zapewniają zachowanie niezależności oraz posiadających odpowiednie umiejętności do obejmowania wysokich stanowisk sędziowskich albo takich, którzy są specjalistami na najwyższym szczeblu w obszarze prawa (profesorowie uczelni wyższych). Wybiera się ich z grupy kandydatów przedstawianych przez każdy kraj w oparciu o wspólne porozumienie (Zebrani w Radzie Przedstawiciele Rządów Państw Członkowskich - art. 7 TUE). Kadencja trwa sześć lat. Po trzech latach dochodzi do wymiany części składu członkowskiego: czasami siedmiu a czasami ośmiu sędziów. Funkcjonuje prawo reelekcji, które w praktyce bardzo często używane. Przysługuje im niezależność i immunitet sędziowski, który zapewniły im Protokół w statucie ETS Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich z roku 1965. Mają zakaz podejmowania jakiejkolwiek dodatkowej działalności w trakcie trwania kadencji (jedyne wyjątki popełnia się dla pracy na uczelniach) i mają obowiązek do zachowania honorowej postawy także po zakończeniu urzędowania w ETS-ie. Kadencja kończy się:

  • na skutek upływu kadencji,
  • po złożeniu dymisji,
  • w wypadku śmierci,
  • złożenia z urzędu (w oparciu o jednomyślną decyzję reszty sędziów oraz rzeczników generalnych, kiedy sędzia nie spełniał obowiązków albo warunków, które związane są z objętym urzędem).

Spośród swojej grupy sędziowie muszą wybrać na okres trzech lat Przewodniczącego, któremu przysługuje prawo reelekcji. ETS jest odpowiedzialne także za powołanie Kanclerza, który będzie odpowiedzialny za kwestie proceduralne, organizacyjne oraz personalne.

Prace sędziów wspierają rzecznicy (adwokaci) generalni Według założeń art. 222 - ośmiu. Dosyć często w książkach występują liczba dziewięć, która jest efektem wprowadzenia w okresie od 1 stycznia 1995 r. do 6 października 2000 r. dodatkowego, dziewiątego rzecznika generalnego. Powołuje się ich przy użyciu takiej samej metody jak sędziów, też na czas sześciu lat oraz z identycznymi przywilejami. Także ich ilość może być zwiększona w oparciu o jednogłośną decyzję Rady. Do jego kompetencji należy sporządzenie, w sposób całkiem bezstronny, umotywowanych opinii dotyczących kwestii, które są rozpatrywane przez ETS. Rzecznik poddaje analizie konkretną kwestię i proponuje dla niej rozwiązanie. Sędziowie nie mają często związku z tymi opiniami ,jak pokazuje praktyka, zgadzają się najczęściej ze zdaniem przyjętym wcześniej przez rzecznika generalnego.

Łącznie Europejski Trybunał Sprawiedliwości na dzień dzisiejszy zatrudnia blisko 1000 osób. W liczbie tej mieszczą się, poza sędziami oraz rzecznikami generalnymi: referendarze, pracownicy służb językowych (język roboczy Trybunału to francuski), pracownicy sekretariatu, pracownicy biblioteki itd.

ETS debatuje:

  • na plenum
  • w izbach

Trybunał stworzył sześć izb, cztery, w których jest trzech sędziów oraz dwie gdzie jest pięciu. Po mającym ostatnio miejsce poszerzeniu UE pojawiła się możliwość powoływania izby, w której skład wchodzić będzie siedmiu sędziów. Przewodniczący ETS-u zajmuje się przydzielaniem danej sprawy do wybranych izb oraz wyborem rzecznika generalnego.

Wyroki Trybunału wydawane są przy użyciu zwyczajnej większości głosów. Kworum musi wynosić dziewięciu sędziów jeśli ustawy podejmowane są na plenum. Są dwa typy plenum. Istnieje plenum tzw. wielkie (gdzie uczestniczą wszyscy sędziowie) i małe (gdzie bierze udział tylko dziewięciu sędziów). Postępowanie na plenum przeprowadzane jest na specjalną prośbę jednej ze stron: kraju albo urzędu wspólnotowego. Reszta kwestii rozstrzygana jest w izbach. Po przyjęciu Traktatu Nicejskiego sesje plenarne będą stanowiły wyjątek. Utworzona będzie dodatkowo tzw. Wielka Izba składająca się z jedenastu sędziów, która będzie debatowała obowiązkowo gdy tylko zostanie wezwana przez kraj albo urząd Wspólnot który jest w konflikcie.

ETS dokonuje rozstrzygnięć tylko na obradach na których jest nieparzysta liczba sędziów. Jeśli jednak, z jakichkolwiek przyczyn, do głosowania przystąpi parzysta ilość sędziów sędzia, który posiada najniższą rangę zostaje z tego głosowania wykluczony.

Do kompetencji Trybunału Sprawiedliwości należy "zapewnienie przestrzegania prawa w stosowaniu traktatu" (art. 31 TWWiS, art. 220 TWE i art. 136 EURATOM-u). Trybunał jest stosowny w całym obrębie pierwszego filaru oraz we wszelakich normach prawnych, które obowiązują zarówno w pierwotnym jak i wtórnym prawie Wspólnoty).

Obowiązki Trybunału Sprawiedliwości odnoszą się do rozwiązywania:

  • konfliktów pomiędzy urzędami Wspólnoty, np. pomiędzy Parlamentem a Radą,
  • konfliktów pomiędzy urzędami Wspólnoty a krajami członkowskimi,
  • konfliktów pomiędzy krajami członkowskimi,
  • konfliktów pomiędzy osobami fizycznymi albo prawnymi a urzędami wspólnotowymi.

Dodatkowymi zadaniami Trybunału Sprawiedliwości jest działanie w kwestii wydawania orzeczeń wstępnych, działanie sui generis, np. wydawanie opinii albo postępowanie, które dotyczy złożenia z instytucji członka Komisji i działanie o charakterze odwoławczym od wyroków Sądu Pierwszej Instancji.

Charakterystyczną cechą ETS-u jest fakt, że jego zadania przekraczająca dalece funkcje, które posiada typowy sąd. Pełni on raczej funkcję czynnika, który kształtuje oraz uzupełnia prawo pierwotne wspólnotowe sposobem tzw. dynamicznej metody interpretacji prawa wspólnotowego, która ma na celu zagwarantowanie Wspólnotom całkowitych predyspozycji do funkcjonowania.

W kwestiach, które wchodzą w obszar wykładni oraz używania prawa wspólnotowego ustawodawstwo ETS-u jest wyłączne. ETS jest także urzędem o charakterze odwoławczym od wyroków Sądu Pierwszej Instancji.

Możliwość składania skarg mają trzy grupy powodów, które są do tego uprawnione:

  • powodowie uprzywilejowani, jest to Komisja, Rada oraz kraje członkowskie. Mają one możliwość składać skargi do Trybunału w wypadku najmniejszego nieprzestrzegania prawa wspólnotowego a nie mają obowiązku podpierać się żadnym konkretnym interesem prawnym. Mają prawo do składania skarg przeciw wszystkim aktom prawnym o charakterze wiążącym urzędów wspólnotowych,
  • powodowie nieuprzywilejowani, czyli pozostałe osoby fizyczne oraz prawne. Ich legitymacja procesowa ogranicza się do kwestii, które dotyczą ich bezpośrednio oraz indywidualnie (oznacza to, że nie mogą składać skarg przeciw rozporządzeniom oraz dyrektywom). Nie mogą składać także skarg przeciw decyzjom, które skierowane do pozostałych podmiotów, nie naruszającym w żadnym stopniu ich interesów,
  • powodowie, którzy są tylko częściowo uprzywilejowani, to jest Parlament i Europejski Bank Centralny. Urzędy te mają prawo złożyć skargi przeciw aktom prawnym o charakterze wiążącym tylko w celu obrony własnych kompetencji (vide: sprawa C-70/88 "Chernobyl").

Żeby podwyższyć efektywność swojego funkcjonowania w kwestiach wewnętrznych oraz tych dotyczących wymiaru sprawiedliwości (trzeci filar) w trakcie konferencji międzyrządowej w mającej miejsce w roku 2000 utworzono Europejską Jednostkę Współpracy Sądowej - EUROJUST. Do jej głównych kompetencji ma należeć:

  • zapoczątkowanie oraz koordynowanie "bliskiej współpracy" pomiędzy władzami prokuratorskimi krajów członkowskich,
  • miała zająć się usprawnieniem współdziałania pracy sądowniczej w wypadkach przestępstw kryminalnych, które miały charakter międzykrajowy, a głównie w stosunku do przestępczości zorganizowanej. Objął on bliskie współdziałanie EUROJUST z EUROPOL-em,
  • ustalenie na jakich zasadach będzie odbywała się ekstradycja pomiędzy krajami członkowskimi,
  • miała zająć się usprawnieniem prac pomiędzy wydziałami sprawiedliwości krajów członkowskich w obrębie działań sądowych oraz przestrzegania wyroków

W Traktacie Nicejskim została podjęta próba rozbudowania wspólnotowego systemu sądowniczego, która polegała na utworzeniu dodatkowego urzędu rozstrzygającego, czyli judical panel. Po przegłosowaniu Traktatu Nicejskiego do TWE został przyjęty art. 225a i została dokonana zmiana w art. 220 TWE, które sprawią, że judical panel zostanie ukonstytuowany. Dokładny obszar kwestii, które będzie mogła rozwiązywać ta nowa instancja sądownicza został przedstawiony w decyzji Rady, która utworzyła judical panel i która także powołała w sposób jednomyślny członków judical panel. Odwołania od wyroków judical panel będą rozpatrywane przez Sąd Pierwszej Instancji.