Dziedziny prawa wspólnotowego:
- Prawo Konstytucyjne (struktura i kompetencje organów)
- Międzynarodowe Prawo Publiczne (umowy międzynarodowe)
- Prawo Administracyjne (aspekty gospodarcze, prawo podatkowe, celne)
- Prawo Handlowe (prawo instytucji finansowych, spółek kapitałowych, ubezpieczeń)
- Prawo Międzynarodowe Organizacji Gospodarczych (porządek prawny, zasady prawne, orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości)
Źródła prawa wspólnotowego:
- Prawo Wspólnotowe Pierwotne
(stanowione jest ono przez państwa członkowskie jako część prawa międzynarodowego). Do źródeł pierwotnego prawa wspólnotowego zaliczamy m. in.:
- Traktaty założycielskie, ustanawiające Europejską Wspólnotę Stali i Węgla z 1951 r., Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 1957 r.,
- Konwencja dotyczącą wspólnych instytucji Wspólnot Europejskich z 1957 r.,
- Protokół dotyczący Antyli Holenderskich z 1962 r.,
- Traktat fuzyjny z 1965 r. (wszedł w życie w 1967 r.),
- Luksemburski traktat budżetowy z 1970 r.,
- Brukselski traktat budżetowy z 1975 r.
- Akt przewidujący bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego z 1976 r.,
- Jednolity Akt Europejski z 1986 r.,
- Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht z 1992 r., (protokoły i aneksy do niego),
- Decyzje Rady dotyczące systemu dochodów własnych Wspólnot Europejskich z 1994
- Umowy stowarzyszeniowe oraz umowy o przystąpieniu do Wspólnot państw trzecich,
- Traktat Amsterdamski z 1997 r., nowelizujący traktat o Unii Europejskiej z 1992 r.,
- Traktat Nicejski z 2001 r.
- Wszystkie traktaty akcesyjne
Do źródeł tego prawa zaliczano jeszcze Traktat Paryski z 1951 roku ustanawiający EWWiS. Obowiązywał on w latach: 1952- 2002.
- Prawo Wspólnotowe Wtórne (stanowione przez organy wspólnotowe na podstawie prawa pierwotnego).
Zalicza się do niego:
- decyzje, dyrektywy,
- rozporządzenia,
- regulaminy instytucji wspólnotowych,
- prawo zwyczajowe,
- zalecenia i opinie,
- decyzje sui generis.
3. Inne
Zalicza się do tego obszaru m.in. traktaty stowarzyszeniowe, układ o Europejskim Obszarze Gospodarczym, czy też układ powołujący Światową Organizację Handlu.
Podział prawa wspólnotowego:
- prawo wspólnotowe instytucjonalne (formalne). Określa strukturę organizacyjną Wspólnot, (instytucje, ich skład i kompetencje oraz postępowania w zakresie stanowienia prawa wspólnotowego, jak również procedury sądowe, i stosunki zewnętrzne UE),
- prawo wspólnotowe materialne. Określa i reguluje rzeczowy zakres działania Wspólnot,
- prawo pierwotne (umowne) tworzy jednolitą całość. Są to traktaty założycielskie trzech Wspólnot z protokółami, załącznikami i traktaty akcesyjne,
- prawo wtórne, jako zespół norm ustanowionych przez instytucje wspólnotowe w celu wykonania zadań wyznaczonych przez traktaty,
- dopełniające prawo wspólnotowe(umowy międzynarodowe zawierane między państwami członkowskimi).
Traktaty Wspólnot Europejskich
- Traktat Paryski- 18. 04. 1951 (Obowiązywał on w latach: 1952- 2002)
- Traktaty Rzymskie (EWG, EURATOM) - 25. 03. 1957
- Jednolity Akt Europejski, - 17.02.1986
- Traktat z Maastricht, - 07.02.1992 - wszedł w życie 01.11.1993
- Traktat Amsterdamski. - uchwalony 16-17.06.97. podpisany 02.10.1997, wszedł w życie 01.05.1999 r.
- Traktat Nicejski- 26. 02. 2002, wszedł w życie 01. 02. 2003 r.
Traktat Paryski został podpisany 18 kwietnia 1951 roku i powoływał do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Był to pierwszy akt, który powoływał podstawowe instytucje i mechanizmy integrujące Europę. Stał się on tym samym fundamentem, na którym powstała dzisiejsza Unia Europejska.
Struktura organizacyjna EWWiS:
- Wysoka Władza - organ wykonawczy,
- Komitet Konsultacyjny - przedstawiciele konsumentów, związków
- Specjalna Rada Ministrów - organ wykonawczy niższego rzędu,
- Zgromadzenie Wspólnoty - późniejszy Parlament Wspólnot,
- Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot.
Organy Unii Europejskiej
Rada Unii Europejskiej:
Najwyższy organ polityczny Unii (dawniej zwany Radą Ministrów Unii Europejskiej) , składa się z reprezentantów poszczególnych państw członkowskich. Rada Unii obraduje w Brukseli lub Luksemburgu, decyzje podejmowane są kwalifikowaną większością głosów, każde państwo przewodniczy Radzie przez 6 miesięcy. Aktualnie w roku 2006 prezydencję mają Austria w pierwszym półroczu i Finlandia w drugim. Rada może występować jako tzw. Rada Ogólna, gdy skąd jej stanowią ministrowie spraw zagranicznych państw unijnych, bądź też jako tzw. Rada Branżowa( ministrowie różnych resortów).
Funkcje:
- główny organ prawotwórczy Wspólnot, w związku z tym kształtuje porządek prawny Wspólnot
- rozpatruje i akceptuje propozycje legislacyjne Komisji
- wspólnie z parlamentem ustala budżet
- dysponuje uprawnieniami wykonawczymi
- zawiera układy z państwami trzecimi
Komisja Europejska
Jest to organ wykonawczy Wspólnot Europejskich. Ma charakter rządu. Składa się aktualnie z 25 członków, przedstawicieli krajów członkowskich, wybieranych na okres 5 lat. Siedzibą tej instytucji jest Bruksela.
Fundusze Komisji przeznaczone są głównie na modernizację rolnictwa, wspieranie rozwoju regionalnego, przekwalifikowanie bezrobotnych.
Podstawowe zadania:
- odpowiedzialność za bieżącą politykę UE,
- przedkładanie propozycji nowych ustaw i kontrola wprowadzenia ich w życie,
- propozycje nowych kierunków polityki Unii,
- zarządzanie funduszami UE,
- nadzór nad agencjami UE
Parlament Europejski
Siedzibą Parlamentu jest Strasburg. Jest to organ jednoizbowy. Parlament liczy 732 deputowanych, sprawujących mandat wolnych (obowiązuje pięcioletnia kadencja). Pracą parlamentu kieruje oraz reprezentuje go na zewnątrz- przewodniczący, wybierany przez parlamentarzystów na 2.5 letnią kadencję. (obecnie- Josep Borrell) Uprawnienia Parlamentu początkowo nie były duże, obecnie istnieje tendencja do ich poszerzania. Parlament pełni funkcje doradcze i kontrolne. Są to m. in.: uprawnienia budżetowe-coroczne zatwierdzenie budżetu oraz udzielenie Komisji absolutorium z jego wykonania; zatwierdzenie składu Komisji oraz jej przewodniczącego, możliwość odwołania Komisji poprzez zastosowanie procedury votum nieufności przyjętego większością 2/3 głosów. Parlament współpracuje z Radą Unii Europejskiej w konstruowaniu prawa europejskiego(tzw. procedura współdecydowania). Parlament przedkładać może także swoje tzw. stanowisko w szeregu innych spraw.
Trybunał Sprawiedliwości
Jest to jeden z podstawowych organów UE, który pełni funkcje sądowe. W jego skład wchodzą sędziowie (25) oraz tzw. rzecznicy generalni (8). Kadencja ich trwa 6 lat. Przewodniczącego wybierają sędziowie spośród swojego składu na kadencję 3- letnią (obecnie-V. Skouris). Trybunał orzeka w sprawach z zakresu prawa międzynarodowego, administracyjnego oraz konstytucyjnego. M. in. orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy UE z traktatami, rozstrzyga spory między krajami członkowskimi, dokonuje wykładni prawa europejskiego. Siedzibą Parlamentu jest Luksemburg, językiem obowiązującym- francuski.
Uprawnienia (m. in.):
- konstytucyjno - prawne,
- administracyjno - prawne,
- odwoławcze (bada zgodność z prawem pierwotnym)
Trybunał Obrachunkowy (Trybunał Rewidentów Księgowych)
Do zadań tego organu powołanego do życia w roku 1977 należy m. in. kontrola i nadzór administracji, kontrola dochodów i wydatków Wspólnot oraz ich organów. Przedstawia tzw. sprawozdania. Składa się z 25 członków, mianowanych przez Radę UE na okres 6 lat. Siedzibą Trybunału Obrachunkowego jest Luksemburg.
Akty prawa europejskiego
rozporządzenie
Akt prawa Wspólnotowego, zarazem akt prawa wewnętrznego, wydaje je Parlament, (jako prawo wspólnotowe staje się częścią porządku prawnego wszystkich państw członkowskich). Ma charakter ogólny
dyrektywy
Wydawane przez PE łącznie z Radą UE. Dyrektywy wiążą państwa członkowskie co do zasady, natomiast państwo członkowskie może samo określić środki i metody jakimi będzie dążyć do celu wynikającego z dyrektywy. Jest zobowiązane do wydania odpowiednich aktów prawnych
decyzje
Mają charakter dyrektywy lub zalecenia, są w całości wiążące dla adresata. Adresatami mogą być państwa członkowskie jak również osoby prawne i fizyczne.
zalecenia i opinie
Nie mają mocy wiążącej. Kierowane mogą być do osób fizycznych i prawnych. Ich realizacja rodzi skutki prawne i polityczne. Wydawane są przez PE i Radę oraz Komisje. Opinie wydawane są np. postępowaniu między organami wspólnot.
Korelacja i współzależność
Współzależność to stan równowagi, który znamionują: harmonia oraz zgodność interesów w obrębie określonego systemu integracyjnego. Współzależność to także zacieśnianie wzajemnych zależności, w przeciwieństwie do zależności jako takiej, która znamionuje brak autonomii jednej ze stron stosunków międzynarodowych.
Współzależność/ a suwerenność
1. Suwerenność to stan związany z obroną odrębności, które stanowią o danym podmiocie ( w tym wypadku: państwie) Ma związek z wartościami tradycyjnymi, które petryfikuje, jak również z organizacją charakteryzującą system państwowy.
2. Współzależności, przeciwnie, zasadzają się na działaniach nowatorskich i unifikacyjnych, w założeniach dostosowują organizację wewnętrzną systemu państwowego do wymogów zewnętrznych, a dokładnie- standardów międzynarodowych.
- Suwerenność wiąże się z kategorią interesu państwowego i narodowego, są to wartości priorytetowe dla suwerenności.
- Współzależności - to nade wszystko stawianie na interes wspólny (przykładowo regionalny, np. europejski
Suwerenność dzisiaj
1. w znaczeniu zewnętrznym- rozumiana jako suwerenność władzy państwowej od wszelkiej władzy zewnętrznej (np. innego państwa).
- w znaczeniu wewnętrznym - niezależność od wszelkiej władzy wewnątrzpaństwowej.
Europejskość współcześnie
Jest to swoistego rodzaju zobowiązanie państw i społeczności europejskich do działania zmierzającego w kierunku utworzenia zjednoczonej społecznie i politycznie organizacji opartej na:
- przestrzeganiu prawa,
- wspólnie wypracowanych zasadach bezpieczeństwa,
- wspólnych założeniach polityki gospodarczej,
- prawach człowieka i obywatela
Nowa, wspólna Europa opiera się na takich dążeniach jak chęć odkrywania wspólnych korzeni kulturowych, związana z tym integracja na zasadach suwerenności i równości państw, tworzenie odpowiedniego klimatu do konstruowania poczucia tożsamości europejskiej.
Swobody europejskie:
- Swobodny przepływ usług,
- Swobodny przepływ towarów,
- Swobodny przepływ kapitału,
- Swobodny przepływ pracowników,
- Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej,
- Polityka konkurencji.
Polityka zewnętrzna Unii Europejskiej
Unia Europejska jest organizacją o charakterze politycznym, gospodarczym oraz prawnym. Stanowi bazę polityczną i prawną nad wspólnotami, które ją tworzą.( W czasie jej powstania były to: EWWiS, EWG oraz Euratom). Unia jako organizacja podejmuje współpracę z innymi organizacjami na arenie międzynarodowej oraz indywidualnie z samymi państwami. Unia nie ma charakteru powszechnego. Państwa mogą przystępować do UE, mogą z niej występować, istnieje również możliwość sankcji w postaci wykluczenia państwa ze Wspólnoty.
Unia jest tworem gospodarczym, prawnym, politycznym. Jest nadbudową polityczno-prawną nad trzema wspólnotami (Euratom, EWWiS, WE), które leżą u podstaw unii jako całości. Unia nie ma charakteru powszechnego, współpracuje z innymi organizacjami międzynarodowymi oraz państwami. Państwa członkowskie mogą z unii występować i mogą być z niej wykluczone.
Wschód- Zachód. Różnice.
Zachód bazuje na kulturze i cywilizacji mieszczańsko- burżuazyjnej, gdy tymczasem Wschód był domeną kultury agrarnej. Wiązało się to nie tylko z poziomem zamożności (związanej z efektywnością modelu gospodarczego) ale również z ustanawianiem priorytetów i zasad w życiu społecznym Na Zachodzie trwały dyskusje i walki polityczne związane z poszanowaniem praw człowieka czy też swobód demokratycznych. Na Wschodzie walki toczyły się o sprawy tak podstawowe i konieczne dla istnienia narodów jak utrzymanie suwerenności, zachowanie języka i kultury. Na Zachodzie coraz częściej walczono stricte politycznie o demokrację, narody Wschodu walczyły o swoje istnienie i niezależność w insurekcjach.
Wspólna polityka zagraniczna- koncepcje
1961 - Plan Foucheta - koncepcja zakładająca utworzenie "Unii Narodów Europejskich",
1970 - Raport Davignona - założenia dotyczące współpracy politycznej między państwami członkowskimi,
1975 - Raport Tindemansa (Unia Gospodarcza),
1981- Spinelli - idea Europy federalistycznej,
1985- Genscher i Colombo- prace nad traktatem dotyczącym wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
Podstawowe założenia traktatowe skupiały się na:
- sformułowaniu wspólnego stanowiska w stosunkach między partnerami unijnymi,
- opracowanie funkcji konsultacyjno- informacyjnej, koniecznej w reprezentowaniu interesów wspólnotowych,
- konieczność wypracowania prawidłowych kontaktów z otoczeniem zewnętrznym i z podmiotami wewnętrznymi( państwami- członkami Wspólnot),
- zapewnienie stabilności gospodarczej, politycznej, bezpieczeństwa oraz pokoju
Programy pomocowe
ISPA, PHARE, SAPARD, (PHARE I, II; STEP I, II)
ISPA: ( ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accesion - Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej. Fundusz przeznaczony dla państw kandydujących do UE, głownie na potrzeby rozwoju i modernizacji infrastruktury.
PHARE: ( ang. Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies (PHARE)
Nazwa funduszu pochodzi od jego przeznaczenia. Miał wspomóc restrukturyzację gospodarek tych krajów. Późnej w związku z kolejnymi krajami zainteresowanym zmieniono nazwę na "Phare" nie rozwijając znaczenia nazwy. Objętych nim zostało 17 krajów.
SAPARD: ( ang. Special Accesssion Programme for Agriculture and Rural Development). Przeznaczony był na pomoc dla rolnictwa w krajach stowarzyszonych z UE i przygotowujących się do wdrożenia zasad koniecznych do przyszłego uczestniczenia jako państwo UE we Wspólnej Polityce Rolnej.
STEP (I, II): ( ang. Science and Technology for Environment Protection- Nauka i Technologia na Rzecz Ochrony Środowiska Naturalnego). Program mający na celu podejmowanie badań i rozwój technologii w dziedzinie ochrony środowiska
