Polskie rolnictwo w przededniu wstąpienia do Unii Europejskiej, spogląda na zjednoczoną Europę z nutą sceptycyzmu i niedowierzania w korzyści, jakie poprzez przystąpienie do Wspólnoty mają rolnicy otrzymać.

Wedle jednak szacunków, już na początku z Unii wpłynąć ma na polska wieś kilka miliardów złotych.

Ustalona suma ponad sześciu miliardów posłużyć ma jako wsparcie dla rolników, ale i rybaków - na polepszenie sytuacji rodzimego rybołówstwa i zbliżenia (podobnie jak rolnictwa) do europejskich standardów. Sumy, które wpłyną na polską ziemię, pozwolić mają na rozwój tej dziedziny gospodarki, wprowadzenie unowocześnień, modernizację i określone ograniczenie w produkcji - dla zwiększenia konkurencyjności polskiego rolnictwa. Wsparcie ze strony Unii Europejskiej powinno być równomierne, ale podejrzewać można, że w najbardziej korzystnej sytuacji staną się duże i dobrze rokujące gospodarstwa rolne, już teraz albo mogące w niedalekiej przyszłości przynosić spore zyski. Dla nich to pomoc pozwoli na zakup nowoczesnego sprzętu i zwiększenie produkcji oraz dostosowanie jej do najnowocześniejszych uregulowań związanych z ochroną środowiska. Rolnicy otrzymujący pomoc ze środków unijnych, nie będą mogli jej wykorzystywać wyłącznie na budowę technicznego zaplecza, ale również na podnoszenie własnych kwalifikacji i osób zatrudnionych w gospodarstwie. Podobnie rzecz się ma z rybakami i rybołówstwem.

Pomoc nadejdzie również dla polskiego przetwórstwa - Unia Europejska planuje wprowadzić polskie produkty spożywcze i rybne jako wysoko konkurencyjne na wspólnotowy rynek. W związku z tym zakłady przetwórcze otrzymają niezbędne dla nich wsparcie finansowe, pozwalające na modernizację swoich struktur i linii produkcyjnych. Korzyścią na pewno z tego tytułu okaże się polepszenie jakości oferowanych produktów, a także adaptacja zakładów przetwórczych do uwarunkowań panujących na poziomie Wspólnoty Europejskiej (a więc związanych z bezpieczeństwem produkcji czy pozytywnym oddziaływaniem na środowisko naturalne).

Nie wolno również zapominać, że dzięki unijnemu wsparciu, udać się może stopniowe równoważenie dysproporcji w obu dziedzinach - tak w rolnictwie, jak i w rybołówstwie. Upłynnią się również uregulowania związane z przejmowaniem po osobach w wieku emerytalnym gospodarstw i przedsiębiorstw produkcyjnych - Unia Europejska stworzyła dla naszych rolników renty strukturalne. W dziedzinie rybołówstwa, Polska będzie musiała przestrzegać regulacji dotyczących złomowania nieużywanych kutrów rybackich oraz łodzi.

Pomoc Unii Europejskiej wydaje się więc być bardzo korzystna dla Polski. W jej zakresie możemy mówić o unijnych funduszach, które pozwolą na rozwinięcie prowadzonego przedsięwzięcia, produkcji czy założenie własnej firmy. Jednym z celów unijnych jest "Rozwój Zasobów Ludzkich" - Wspólnota chce zbudować konkurencyjną gospodarkę w świecie, której wielką siłą mają być małe oraz średnie przedsiębiorstwa. Tym samym, stworzenie warunków dla powoływania do życia nowych firm prywatnych jest procesem przyszłościowym i dla Unii bardzo korzystnym. Z tego względu, polscy przedsiębiorcy i osoby indywidualne mogą myśleć o rozwinięciu lub założeniu własnego interesu - Unia będzie się starała ich w tym wspierać, proponując pomoc finansową wypływającą z funduszy oraz programów. Już teraz mogą oni korzystać ze specjalnego funduszu PHARE (z którego dostać mogą wsparcie rzędu 20 tysięcy złotych).

Wierząc w zapowiedzi władz Unii Europejskiej, do 2006 roku, Polska może skorzystać ze wsparcia finansowego na poziomie blisko 13 miliardów euro w ramach funduszy strukturalnych. Mają one posłużyć jako instrument wspierający wzrost konkurencyjności rodzimej gospodarki. Pieniądze te wykorzystane mają być również na niwelowanie bezrobocia, poprawę sytuacji na rynku pracy, ustabilizowanie kwestii społeczno-ekonomicznych oraz wzmocnienie rozwoju regionalnego.

Obok funduszy strukturalnych, specjalnych programów wspomagających rozwój gospodarczy, Unia proponuje Polsce także Fundusz Spójności, z którego będzie można skorzystać dla rozwoju infrastruktury oraz realizacji przyjętych projektów gospodarczych.

Europejski Fundusz Społeczny (ESF - European Social Fund) istnieje od 1960 roku, jako jeden z unijnych funduszy strukturalnych, wspierający od samego początku elementy polityki socjalnej. Powołano go do życia dla wspierania działań walki z bezrobociem - jego ograniczania i przeciwdziałania jemu, a także dbania o zdrową kondycję społeczeństw. Można ubiegać się o środki z niego pochodzące dla organizacji zawodowych praktyk, zawodowych szkoleń specjalistycznych, jak również w przypadku prowadzenia badań oraz analiz na rynku pracy i w społeczeństwie. Z tego funduszu, przekazywane są także stypendia i prowadzi się doradztwo personalne oraz zawodowe. W naszym kraju, programy i projekty typu: EQUAL, SPO RZL czy ZPORR finansowane są po części właśnie z tegoż funduszu.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFDR - European Regional Development Fund) jest nieco młodszy, bo powstał w roku 1975. Jego głównym zadaniem jest niwelowanie różnić w poziomach rozbieżność pomiędzy regionami w Unii - z jednej strony pomaga on podźwignąć upadające regiony, z drugiej zaś dofinansowuje te, którym nieco brakuje do szybkiego rozwoju gospodarczego. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego łata więc powstające w gospodarkach regionach dziury, próbując stworzyć silną równowagę pomiędzy nimi i pozwalając im na zrównoważony rozwój. Generalnie jednak wśród jego głównych celów wymienia się wspieranie lokalnego rozwoju, walkę z regionalnym bezrobociem (poprzez pielęgnację inwestycji przede wszystkim rentownych, które zapewnią trwałe zatrudnienie dla wielu osób poszukujących pracy), wspieranie powstawania i rozwijania się małych oraz średnich przedsiębiorstw, wsparcie finansowe infrastruktury regionalnej, zwiększenie zainteresowania regionalną turystyką (poprzez między innymi poprawę poziomu zainteresowania lokalną sztuką i kulturą), rozwój idei ochrony środowiska naturalnego wśród regionalnej ludności, a także próba budowy elementów społeczeństwa informacyjnego. W Polsce, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego realizuje już projekty takie jak: SPO WKP, SPOT, PO PT, ZPORR oraz INTERREG III.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF - European Agriclture Guidance and Guarantee Funds) istnieje od 1964 roku, powołany został do życia wraz z podpisaniem traktatu o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej z 1957 roku. Jego prace skupiają się na rozwoju obszarów wiejskich i wspieraniu rolnictwa - dla zwiększenia jakości produkcyjnej i unowocześniania produkcji oraz hodowli. Unia Europejska na rzecz Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa przeznacza bardzo duży sumy w unijnym budżecie - w samym tylko 1999 roku było to mniej więcej 42 procent wspólnotowych wydatków. Z tego źródła właśnie, EAGGF czerpie najwięcej, natomiast w mniejszym stopniu jego środki pochodzą z opłat i finansowych ograniczeń, które nakładane są na towary rolne importowane do Unii Europejskiej spoza jej struktur. W ramach Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa wyróżnia się jeszcze Sekcję Gwarancji oraz Sekcję Orientacji. Ta pierwsza, wspomaga przede wszystkim finansowo politykę rolną Unii Europejskiej - dokonuje interwencyjnych zakupów artykułów i produktów rolnych, udziela bezpośrednich dotacji rolnikom i przelewa fundusze w ramach Plany Rozwoju Obszarów Wiejskich. Dzięki Sekcji Gwarancji, udzielane są rolnikom renty strukturalne, prowadzi się także zalesianie rolnych gruntów, wspomaga rejony z niekorzystnymi uwarunkowaniami dla produkcji rolnej, udziela pomocy gospodarstwom i producentom niskotowarowym, ułatwia przystosowanie się krajowych poziomów rolnictwa do unijnych standardów, wspomaga technicznie rolnictwo i obszary wiejskie oraz realizuje różnorodne programy rolnicze oraz środowiskowe.

Sekcja Orientacji natomiast, stanowi instrument polityki strukturalnej Unii Europejskiej, pomagając w przekształceniach rolnictwa - to z tej sekcji finansowany jest program restrukturyzacji i modernizacji sektora żywnościowego, a także rozwój obszarów wiejskich. W skrócie polega on na tym, iż finansowo wspiera rozwijanie się rejonów wsi, rozwój lokalnej produkcji rolnej i zwiększanie jej konkurencyjności. Wspiera ponadto młodych rolników i producentów rolnych, a także dba o właściwą eksploatację terenów leśnych i rozwijanie lokalnej agroturystyki.

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (FIFG - Financial Instrument for Fisheries Guidance) działa od roku 1993, wspierając proces restrukturyzacji rybołówstwa w krajach Wspólnoty Europejskiej. Pomaga on rozwijać hodowlę ryb, infrastrukturę rybackich portów (z zapewnieniem właściwego zaplecza technicznego i logistycznego), polepszać poziom floty rybackiej - unowocześniać i wzbogacać, podnosić konkurencyjność towarów rybnych (poprzez między innymi zorganizowaną promocję i marketing).

Fundusz Spójności (CF - Cohesion Fund) nie jest zaliczany do funduszy strukturalnych, chociaż jest narzędziem polityki strukturalnej. Fundusz swoim działaniem obejmuje teren całego kraju, co najbardziej go odróżnia od pozostałych funduszy - tych o specyfice przede wszystkim lokalnej. Pracuje on na rzecz stabilizowania gospodarczej oraz społecznej spójności Unii Europejskiej i jej poszczególnych członków, finansując programy oraz projekty, nakierowane na ochronę środowiska naturalnego oraz rozwój infrastruktury transportowej.

Spójność Społeczna i Gospodarcza Phare (Phare SSG) zmniejsza ograniczenia w czasie i wynikające z tego opóźnienia w nierównomiernym rozwoju regionalnym. Promuje więc tym samym zwiększoną aktywność producencką oraz gospodarczą, wspiera rynek pracy oraz regionalną infrastrukturę. Program ten powołano do życia jako wsparcie przedakcesyjne dla krajów, starających się o wstąpienie do Unii Europejskiej, bowiem jego główne zadania i cele polegały na przystosowaniu między innymi polskiej gospodarki i administracji do norm i poziomów unijnych na płaszczyźnie regionalnej. Z założenia jednak jako przedakcesyjny, działa także nadal - w Polsce w roku 2005 jego wersja Phare 2003 SSG objęła swoim zasięgiem już cały kraj.

Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG, stoją w szeregu wraz Funduszem Spójności i funduszami strukturalnymi - wspomagają bezzwrotnie krajom ubiegającym się o członkostwo lub też nowym członkom Unii Europejskiej (w tym również oczywiście Polsce). Pomoc taką udzielają trzy państwa, należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTY), a mianowicie Islandia, Norwegia oraz Lichtenstein.

Przedakcesyjny Instrument Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich (SAPARD) powstał jako pomoc dla przyszłych członków Wspólnoty Europejskiej z rejonu Europy Środkowo-Wschodniej. Wpiera on obszary wiejskie i ich rozwój przed wstąpieniem do Unii, koordynuje procesy integracji rodzimych gospodarek i rolnictwa do kryteriów i struktur Unii Europejskiej, a także stopniowo przygotowuje i wprowadza poszczególne państwa do wstąpienia w systemie wspólnotowej polityki rolnej. Wśród jego najistotniejszych celów i zadań wymienia się:

  1. wzrost atrakcyjności produkcji rolnej i rybnej, a także zwiększenia zainteresowania ich produktami,
  2. pomoc dla infrastruktury terenów wiejskich,
  3. zwiększenie procesów inwestycyjnych na obszarach wiejskich i w gospodarstwach rolniczych,
  4. modernizacja produkcji rolnej na obszarach wiejskich i jej różnicowanie,
  5. prowadzenie zawodowych szkoleń,
  6. wdrażania projektów oraz programów z zakresu ochrony środowiska naturalnego oraz zalesiania.

Finansowanie ze źródeł programu odbywa się natomiast w oparciu o przyjętą zasadę wykonania inwestycji - inwestor na samym początku posiadać musi wkład własny. Dopiero po zakończeniu inwestycji, Unia przesyła dotacje pozwalające na dalszy rozwój działalności oraz inwestycji.

PHARE (program) uchodzi za najważniejszy i największy zarazem mechanizm wsparcia

przedakcesyjnego dla państw kandydujących do Unii Europejskiej. Jego działania polegają przede wszystkim na wspieraniu procesów inwestycyjnych oraz stworzenie zaplecza instytucjonalnego, zajmującego się propagowaniem idei integracyjnych i koordynujących przepływ środków pomocy z Unii do krajów kandydujących (w ramach tego działu, Unia przeznacza na realizację projektów ponad 2 miliardy euro). Pozostałymi nadrzędnymi celami są: prowadzenie współpracy przygranicznej (rozwijającej pogranicze oraz tamtejszą infrastrukturę, a jednocześnie chroniącej środowisko naturalne), wzmacnianie spójności gospodarczej i społecznej (w tym zakresie obejmuje inwestycje strukturalne, programy wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa oraz walkę z bezrobociem w ramach "Rozwoju Zasobów Ludzkich"), poszerzanie wiedzy o Unii Europejskiej i procesach integracyjnych (w ramach "Konkursu Małych Grantów", skierowanego ku pozarządowych organizacjom i stowarzyszeniom) oraz pielęgnacji środowiska naturalnego i wspieraniu rozwoju gospodarczego (w ramach "Phare Access").

Jak widać więc, pomoc ze struktur Unii dla krajów ubiegających się o członkostwo we Wspólnocie, a także dopiero co przyjętych jest szeroka. Wynika to z potrzeby wyrównywania poziomów pomiędzy krajami już należącymi do Unii, a tymi nowymi, w których poziom gospodarki najczęściej jest zdecydowanie odbiegający od standardów unijnych. Duży nacisk kładzie się ponadto na ochronę środowiska, często zaniedbywaną w krajach europejskich oraz rozwój obszarów wiejskich, potrzebujących wsparcia.