„Sława i chwała” Jarosława Iwaszkiewicza – ściąga.

Jarosław Iwaszkiewicz: ur. 20. 02. 1894 roku we wsi Kalnik koło Kijowa. Pochodził ze zubożałej szlachty. W jego domu rodzinnym panowała atmosfera szacunku dla tradycji i kultury. Sprowadzano wiele książek

i czasopism, muzykowano, utrzymywano kontakty rodzinno - towarzyskie, wysyłano dzieci na studia.

W latach 1916 -1918 powstają jego pierwsze utwory prozatorskie: Ucieczka do Bagdadu, Legendy

i Demeter. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Iwaszkiewicz przenosi się do Warszawy, gdzie zakłada wraz z innymi twórcami, grupę poetycką Skamander. W 1932 roku wydał dłuższe opowiadania: Brzezina

i Panny z Wilka. Lata wojny spędził pisarz w Polsce w swoim podwarszawskim domu na Stawisku. W tym czasie powstały jego najświetniejsze opowiadania: Stara cegielnia, Młyn nad Lutynią czy Matka Joanna od Aniołów. Wtedy też zrodził się zamysł powieści Sława i chwała. Po drugiej wojnie światowej pełnił funkcję prezesa Związku Literatów Polskich, był również redaktorem Twórczości. Jego opowiadania zostały zekranizowane. Panny z Wilka przez Andrzeja Wajdę w 1979 roku. W postać głównego bohatera, Wiktora Rubena wcielił się Daniel Olbrychski, zagrał on także główną rolę w zekranizowanej i wyreżyserowanej przez Wajdę Brzezinie, która otrzymała złoty medal w 1971 roku na Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Moskwie. Jarosław Iwaszkiewicz wystąpił w ostatniej scenie filmu Panny z Wilka. Zekranizowano także powieść Sława i chwała. W postać Janusza Myszyńskiego wcielił się Michał Żebrowski.

Pisarz jest także autorem szkiców, wspomnień, biografii muzyków (m.in. biografii, noszącej tytuł: Chopin), przekładów oraz poezji. Jarosław Iwaszkiewicz zmarł w 1980 roku.

Sława i chwała: Trzytomowe dzieło prozatorskie. Powstawało przez kilkanaście lat. Pierwszy tom został wydany w Warszawie w 1956 roku, drugi w 1958 roku, a trzeci w 1962 roku. Rok później za powieść tę Iwaszkiewicz otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki. Historycy literatury uważają, że pisarz zamierzał przedstawić w tej powieści podsumowanie przeżyć, refleksji oraz doświadczeń własnego życia. Wiele

z przedstawionych postaci posiada swoje prototypy, pozwalające odczytywać Sławę i chwałę jako powieść

z kluczem. Henryk Bereza, w ten oto sposób wypowiedział się o trzytomowym dziele Iwaszkiewicza: Sława

i chwała jest zobiektywizowanym według klasycznych praw fikcji artystycznej rozrachunkiem z własną osobowością. Sztuka XX wieku z klasycznie quasi - przedmiotowej staje się jawnie a nawet demonstracyjnie przedmiotową, ale Iwaszkiewicz o niczym innym nie marzył, jak o napisaniu klasycznej, przedmiotowej powieści o współczesnym człowieku, to znaczy oczywiście o sobie samym.

Tło utworu: Wydarzenia przedstawione w powieści związane są z przebiegiem życia pisarza. Wiele postaci posiada swoje prototypy w rzeczywistości. Można zatem dopatrzyć się w postaci kompozytora Edgara Szyllera, wielu rysów Karola Szymanowskiego. W refleksjach głównego bohatera - Janusza Myszyńskiego - wiele myśli i rozterek samego autora. Akcja utworu rozpoczyna się w 1914 roku na Ukrainie, a kończy w pierwszych latach po II wojnie światowej. Powieść obejmuje zatem czasy dwóch wielkich wojen, dwóch społecznych rewolucji. Ukazuje losy przedstawicieli kresowej szlacheckiej inteligencji polskiej. Przedstawia losy dwóch pokoleń bohaterów. Sławę i chwałę nazywa się także powieścią - panoramą. Przedstawia ona bowiem szerokie tło historyczne, ale także społeczne. Bohaterowie reprezentują różne punkty widzenia świata, charakteryzują ich odmienne postawy moralne. Powieść podejmuje również ważkie problemy natury egzystencjalnej, dotyczącej nie tylko jednostki, lecz także zmuszające czytelnika do refleksji, problemy historyczne. W powieści ukazana została szeroka, bo ponad trzydziestoletnia panorama życia Polaków. Iwaszkiewicz opisał w jaki sposób kształtowały się dzieje Polski w pierwszych, jakże niespokojnych, dziesięcioleciach XX wieku. Dzieło posiada oprócz tego charakter epopeiczny, gdyż przedstawia losy narodu ojczystego w najbardziej istotnych dla niego momentach, ukazując kształtowanie się postaw i światopoglądów Polaków.

Czas akcji i wydarzenia historyczne: Akcja rozpoczyna się latem 1914 roku, w przededniu wybuchu pierwszej wojny światowej. Kończy się w drugiej połowie lat czterdziestych, po drugiej wojnie światowej. Akcja utworu obejmuje następujące wydarzenia historyczne: wspomnianą już pierwsza wojnę światową, a także rewolucję październikową z 1917 roku, wydarzenia związane z odzyskaniem przez Polskę niepodległości

w 1918 roku, autor opisuje także wypadki zachodzące podczas wojny polsko - rosyjskiej w 1920 roku. Przedstawiony został też przewrót majowy z 1926 roku, dokonany przez Józefa Piłsudskiego.

Wybuch drugiej wojny światowej w 1939 roku, to kolejne szczególne wydarzenie historyczne, przedstawione w powieści Sława i chwała. Autor opisuje również w jaki sposób kształtował się i działał podziemny ruch oporu, akcje podejmowane podczas wojny przez Armię Krajową, a także udział młodzieży polskiej w walce z okupantem, również podczas Powstania Warszawskiego. Przedstawione wydarzenia historyczne zamykają się w powieści epizodami, opisującymi pierwsze lata po drugiej wojnie światowej.

Przynależność gatunkowa utworu: Powieść Iwaszkiewicza, jak już zostało wspomniane, stanowi swoiste świadectwo dziejów narodu polskiego w ponad trzydziestoletnim okresie historycznym. Utwór jest

w pewnym sensie kontynuacją tradycji dziewiętnastowiecznej prozy realistycznej. Dzieła o podobnej strukturze gatunkowej powstawały w okresie polskiego pozytywizmu, a także na przełomie wieków XIX i XX. Przedstawicielami tego gatunku literackiego w naszej kulturze byli m.in.: Bolesław Prus, który ukazał losy społeczeństwa polskiego w Lalce, Eliza Orzeszkowa, ukazująca relacje społeczne w Nad Niemnem oraz Maria Dąbrowska, opisująca dzieje i historię rodziny Niechciców na tle wydarzeń historycznych, w powieści Noce

i dnie.

Iwaszkiewicz w swoim trzytomowym dziele powołał się niewątpliwie na jeszcze inną tradycję powieściową, mianowicie na gatunek, jakim jest saga rodzinna. Głównymi wątkami powieści Sława i chwała są dzieje magnackiego rodu Blińskich oraz losy zubożałych rodzin szlacheckich Royskich i Myszyńskich. Ich dzieje przedstawione zostały na tle burzliwych wydarzeń historycznych. Przedstawione wydarzenia dotyczą dwóch pokolenia rodów szlacheckich. Dlatego też w powieści Iwaszkiewicza wyraźnie można dopatrzyć się związków z ogólnoeuropejską tradycją prozatorską.

Problematyka utworu: Do głównych zagadnień poruszanych w powieści należą, wspomniane wyżej, przemiany historyczne, a także ich wpływ na kształtowanie się losów polskiego społeczeństwa. Pisarz przedstawił dzieje zarówno jednostek, jak też rodów i rodzin ludzi, zmuszonych do życia w burzliwym okresie przewrotów historycznych. Opisuje zatem kształtowanie się uczuć narodowych i patriotycznych w trudnych dla bohaterów czasach. Ukazuje tym samym, jakie były ich wybory życiowe, postawy patriotyczne oraz zachowania

w trudnych sytuacjach. Postawy te nie zawsze można oceniać jednoznacznie. Należy brać pod uwagę nie tylko tło zdarzeń historycznych, lecz również realia i warunki bytowe przedstawianych epok.

Akcja utworu obejmuje zarówno rozmaite wydarzenia historyczne, jak też rozległe przestrzenie geograficzne i topograficzne. Widzimy w powieści przedwojenną Odessę, nad Morzem Czarnym, z jej pięknem architektonicznym oraz bujnym życiem kulturalnym. Poznajemy wspaniałą atmosferę ukraińskich dworów ziemiańskich, oraz ich upadek i zniszczenie. Widzimy także Warszawę z okresu międzywojennego, oraz tę niszczoną podczas wojny przez okupanta. Pokazane zostały także podwarszawskie okolice oraz wielkie metropolie europejskie, jak Paryż, Berlin czy Rzym.

Bohaterowie powieści: W powieści ukazane zostały dwa pokolenia Polaków. Bohaterowie reprezentują rozmaite warstwy społeczne. Występują bowiem wśród nich arystokraci, których przedstawicielami są członkowie rodziny Blińskich, ziemianie - zubożała szlachta kresowa, którą reprezentują Myszyńscy i Royscy, mieszczanie, reprezentowani przez rodzinę Gołąbków oraz warstwa proletariuszy, której przedstawicielami była rodzina Wiewiórskich.

Iwaszkiewicz stworzył niezwykle barwne i bogate pod względem psychologicznym wizerunki bohaterów. Wszystkie postacie, wplecione w fabułę powieści, zostały skonstruowane w niezwykle dynamiczny

i silnie zindywidualizowany sposób. Są bowiem bohaterami, ulegającymi wewnętrznym i duchowym przemianom. Wraz z rozwojem fabuły, ich światopoglądy, stają się coraz bardziej dojrzałe, a postępowanie świadome. Przykładem na to, może być postać muzyka Edgara Szyllera, którego kompozycje ewoluują wraz ze zmieniającymi się nurtami artystycznymi i filozoficznymi, przedstawionego okresu historycznego Europy. Główny bohater powieści, Janusz Myszyński, również dojrzewa pod względem emocjonalnym, czerpiąc swą wiedzę z wrażliwości, uczuć i z doświadczenia, które zdobywa. Janusz Myszyński jest postacią, która cierpi, kiedy zmuszona jest zrezygnować z czegoś w życiu. Pragnie on doświadczyć absolutnie wszystkiego. Nazwany został przez historyków literatury "słowiańskim Mefistofelesem".

Wymowa ideologiczna utworu: Sława i chwała to utwór poruszający niezwykle istotny problem. Dotyczy on zmian, jakie dokonały się na początku XX wieku. Przeobrażenia te, zmieniły zupełnie obraz świata. Dotychczasowy porządek polityczny, społeczny i ideologiczny uległ całkowitej zmianie. Na tle zmieniających się wydarzeń historycznych, Iwaszkiewicz pokazał, w jaki sposób ideologia potrafi wpłynąć na zachowania ludzkie oraz na drogę, którą musiał przebyć człowiek, aby odnaleźć się w nowych warunkach kulturowych, społecznych i cywilizacyjnych. Upadł dotychczasowy, feudalny porządek świata. Zniknął podział na arystokrację, szlachtę, mieszczaństwo i chłopów. Zarówno arystokracja, jak też szlachta "wysadzona z siodła", została pozbawiona swych majątków, tytułów oraz tożsamości. Była prześladowana i upokarzana przez przedstawicieli nowej władzy. Wielu ludzi opuściło kraj, nie zgadzając się z panującymi tu nowymi porządkami. Narodziło się nowe społeczeństwo. Teraz inteligencja i proletariat sprawowali władzę i zaprowadzali nowe prawa. Iwaszkiewicz, przedstawiając wszystkie te przemiany oraz losy uwikłanych w nie rodzin, pokazuje tym samym, że człowiek uczestniczy w procesach historycznych, uzależniony jest od zmieniających się nurtów filozoficznych, religijnych czy też politycznych.