Krzyż i miecz - symbole epoki średniowiecza
Trwające 10 wieków w Europie (a od X - XV wieku w Polsce) Średniowiecze rozpowszechniło w Europie system feudalny, który w toku swoich przemian spowodował robicie społeczeństwa na odrębne, różniące się pod względem uprzywilejowania, majętności i poziomu edukacji. Ścisła hierarchizacja społeczeństwa na plan pierwszy wysunęła stan rycerski i duchowieństwo, stany niższe stanowiło zaś chłopstwo i mieszczanie. Pomimo tak znacznego rozwarstwienia uniwersalna kultura średniowieczna wraz ze swoimi stałymi motywami i toposami docierała do najdalszych zakątków Europy pozostałych pod wpływem cesarstwa i papiestwa, czego przykładem może być długotrwała obecność w średniowiecznej hagiografii legendy o świętym Aleksym, która przywędrowała nawet do Polski, zaś powstała w piątym wieku naszej ery w Syrii.
Uniwersalizm średniowiecznej kultury stanowił jej charakterystyczną cechę i przejawiał się zwłaszcza w spojrzeniu na świat, pojmowaniu ideałów i sposobie myślenia.
Starano się zapewnić chrześcijańskiemu światu ład i nierozdzielny charakter poprzez zharmonizowanie jego składowych. Poszczególne stany społeczne pełniły przypisane im funkcje i zespolone były adekwatnie do obowiązującej hierarchii, w której najważniejsze i najbardziej zaszczytne miejsce zajmowały w niej stan duchowny i rycerski, stąd symbolami średniowiecza stały się krzyż i miecz.
Jako parenetyczna literatura wieków średnich zajmowała się szerzeniem wzorców osobowych i odpowiednich postaw, najszerzej zaś rozpowszechnionymi ideałami były: ideał świętego i rycerza.
Przykładem drugiego z nich może być tytułowy bohater "Pieśni o Rolandzie", który skupiał w sobie wszystkie najbardziej cenione w ówczesnej epoce przymioty. Roland był odważny, waleczny, mężny i kierował nim etos rycerski. Odznaczał się wielkim oddaniem Bogu, władcy i ojczyźnie, posiadał swój honor i dumę, zaś jego pobożność była wręcz przykładna. To z jej powodu przedwcześnie zakończył swoje młode życie, lecz aniołowie zabrali jego duszę do Boga, któremu bardzo podobała się postawa rycerza i który doceniał jego poświecenie w krwawej walce z poganami.
Ideał świętego, którego życie ściśle wypełnione jest umartwianiem się i ascezą stanowi święty Aleksy. Był on synem rzymskiego patrycjusza, który w dniu swojego ślubu dobrowolnie wyrzekł się małżonki, zaszczytów i bogactwa, majątek rozdał ubogim, zaś sam został żebrakiem, ażeby w ten sposób zapracować sobie na życie wieczne i zbawienie. Postawa Aleksego - podobnie jak postawa Rolanda - podobała się Bogu, czemu dał wyraz obejmując Aleksego szczególną opieką - gdy Matka Boska zeszła z obrazu, ażeby powiedzieć kościelnemu, żeby wpuścił Aleksego do kościoła, Aleksy musiał wyjechać z powrotem do Rymu, ponieważ stał się zbyt znany i oblegany. Męczeńska śmierć świętego również naznaczona była różnymi cudami.
Aleksy zasłużył na swoje zbawienie cierpiąc jak Chrystus na krzyżu, Roland zasłużył na swoje wojując z Saracenami, zaś krzyż i miecz stały się symbolami epoki, która ich zrodziła.
