Epoka zwana w dziejach literatury i kultury średniowieczem trwała w Europie blisko dziesięć, w Polsce zaś około pięciu wieków. Za daty "kończące" tę epokę, uznaje się min. wynalezienie druku przez Guttenberga w 1452 i odkrycie Ameryki w 1492. Z racji swojej długości średniowiecze było bardzo niejednorodną epoką. Średniowiecze rozpowszechniło na terenie Europy feudalizm, który przyniósł podział społeczeństwa na odmienne stany, różniące się między sobą uprawnieniami, przywilejami i pozycją społeczną. Rozwinął też uniwersalny model kultury Inspirujący całą chrześcijańską Europę i którego najważniejsze elementy były wspólne dla wszystkich społeczeństw pozostających w zasięgu papiestwa i chrześcijaństwa. Uniwersalizm był wspólnotą języka władzy i religii. Podobne toposy kultury i opowieści znane były powszechnie w całej Europie.
W społeczeństwie średniowiecznym najbardziej uprzywilejowanymi stanami był stan duchowny i stan rycerski. Stąd krzyż - symbol duchowieństwa i miecz - symbol rycerstwa, stały się symbolami epoki. Naczelną funkcją ówczesnej literatury było kształtowanie wzorców osobowych i wzorców postaw, stąd literaturę średniowieczną możemy nazwać parenetyczną. Wzorce podobnie jak motywy wędrowały po chrześcijańskim uniwersum. Najpopularniejsze z nich to : wzorzec idealnego rycerza, który w najdoskonalszej swojej wersji przerodził się także w idealnego władcę i wzorzec świętego. Przykładem pierwszego może być Roland, drugiego z nich święty Aleksy.
W "Pieśni o Rolandzie" tytułowy bohater eposu rycerskiego, wraz ze swoim oddziałem zostaje zaatakowany przez wojska saraceńskie. Otoczeni przez pogan rycerze nie mają szansy na wygraną, mimo to Roland nie dmie w róg, którego dźwięk miał przywołać posiłki - honor rycerski i duma nie pozwalają mu na to. Chociaż jest ciężko ranny w walce, broni swojego ukochanego miecza Durendala, przed pragnącym go zdobyć Saracenem zabijając go uderzeniem rogu. Nie chce, żeby jego broń wpadła w ręce wrogów, ale nie może zniszczyć wspaniałego miecza. Umierając, kładzie miecz wraz z rogiem pod sobą, chcąc być zapamiętany jako wielki wojownik. Szacunek wobec swej broni wynika z poczucia obowiązku, honoru i dumy hrabiego Rolanda. Traktuje miecz w wyjątkowy sposób, bo jest on świadectwem jego przynależności do stanu rycerskiego, symbolizuje obronę najważniejszych wartości. Roland wyróżnia się cechami właściwymi dla rycerza niezłomnego, bez skazy.
Krzyż, będący kolejnym emblematem epoki, jest związany z historią świętego Aleksego. Legendarna postać księcia, który porzuciwszy zaszczyty i honory zdecydował się wieść żywot żebraka, pod schodami pałacu swego ojca stworzyła parenetyczny wzorzec ascety. Bezgraniczne oddanie Bogu, poprzez rezygnację z wszelkich doczesnych dóbr, na rzecz umartwienia i doskonalenia w ten sposób duszy nabrało rangi symbolu. O słuszności takiego wyboru drogi życiowej, miał przekonywać fakt pojawienia się cudownych zjawisk po śmierci Aleksego. Cudowna woń bijąca z martwego ciała uzdrawiać miał chorych, bicie dzwonów i procesja dostojników kościelnych są dowodami świętości, do której zaprowadzić miało życie pełne poświęcenia i wyrzeczeń. Krzyż w odniesieniu do postaci Aleksego symbolizuje cierpienie, jakie niesie doczesny żywot, zwłaszcza w kontekście najważniejszej wartości czasów średniowiecza - wiary.
