Adam Mickiewicz stworzył dzieło wybitne, które określamy mianem epopei narodowej. W porównaniu do utworów średniowiecznych o podobnym wyrazie artystycznym "Pana Tadeusza" łączy zaangażowanie bohaterów w aktualne wydarzenia historyczne oraz obrazowanie codziennego życia . Utwór rozpoczyna inwokacja i podobnie jak w starożytnych epos pisany jest w stylu wyniosłym, poważnym. Autor w swej inwokacji zawiera sentymentalne wspomnienia o ojczystym kraj, kieruje też swoje prośby opatrzność do Matki Boskiej. Można doszukać się podobizn z inwokacją z eposów homeryckich, gdzie zwracano się do muz i bogów o natchnieni przy tworzeniu dzieła. Jednakże nie ma nic bardziej mylnego niż uznanie "Pana Tadeusza" za epos romantyczny. Należy pamiętać, że w epoce współczesnej Mickiewiczowi tworzono dzieła wybitne aczkolwiek nakładało się na nie kilka rodzajów gatunków literackich. "Pan Tadeusz" zawiera cechy nie tylko eposu, ale także poematu lirycznego, sielanki, powieści. Jest to charakterystyczny utwór dla epoki romantyzmu o czym świadczy nie tylko kompozycja utworu, ale również główny bohater Jacek Soplica skupiający na sobie min. cechy romantycznego kochanka." Pan Tadeusz" bogaty w akcenty liryczne stanowi dzieło wybitne dziś określane epopeją narodową.
Istotnym elementem utworu jest muzyka, która wybitnie wkomponowana jest w poetycki tekst. Szczególnie dokładnie opisane są dwa elementy muzyczne - koncert Wojskiego oraz Jankiela.
Pomimo swego żydowskiego pochodzenia Jankiel utożsamiał się z narodem polskim, dlatego też Legionistów Dąbrowskiego wita z takim samym entuzjazmem jak reszta Polaków. Na wyraźne pragnienie Zosi wygrała na cymbałach wszystkie patriotyczne melodie, które symbolizowały losy polskiego narodu. Zgromadzeni słuchacze odgadywali co wygrywa muzyk. Pierwsze melodie jakie wydobył Jankiel były tryumfalne i nawiązywały do uchwalenia Konstytucji 3 maja. Kolejno zabrzmiała melodia nieczysta, jakby zdradziecka co skojarzył Klucznik wykrzykując " Znam, znam głos ten, to Targowica". Powstanie Kościuszkowskie oraz rzeź Pragi to następny element historii, o którym przypomina Jankiel. Muzyka która symbolizuje te wydarzenia obfituje w naśladowanie cierpienia matek, rannych. Hymn Legionów polskie rozpoczynający się słowami " jeszcze Polska nie zginęła" oraz pieśń o żołnierzu tułaczu " który borem, lasem idzie, z biedy i głodu przymierając czasem" jest wspomnieniem powstania kościuszkowskiego, utworzenia się legionów oraz osiedlenia ich na ziemiach polskich. Koncert Jankielowski został oparty na trzech melodiach - "Polonezie 3 maja", "Mazurem dąbrowskiego" ora pieśnią " idzie żołnierz borem, lasem".
Wojski natomiast mistrzowsko wygrywał na rogu cały rytuał polowania. Rozpoczyna się od pobudki bardzo rytmicznymi dźwiękami, w które wkomponowano poranne szczekanie psów oraz pierwsze strzały. Muzyka zaczyna się robić coraz bardziej rytmiczna i głośna wzorowana na odgłosy leśnych zwierząt wilków, niedźwiedzi i żubrów. Wojski był mistrzem zarówno w polowaniu jak i w wygrywaniu melodii na rogu.
"Pan Tadeusz" to utwór wybitny również pod względem opisu przyrody. Wyraźnie można dostrzec głębokie zamiłowanie i tęsknotę autor epopei Adama Mickiewicza za swą ojczyzną. Zastosowanie wyjątkowo bogatych opisów, użycie personifikacji nadając ludzkiego oblicza elementom natury takim jak zachód czy wschód słońca składa się na wyjątkową formę ukazania piękna natury. Księga szósta jest doskonałym przykładem na mistrzostwo opisu wschodu słońca :
" (..)Nieznacznie z wilgotnego wykradał się mroku
Świt bez rumieńca, wiodąc dzień bez światła w oku.
Dawno wszedł dzień, a jeszcze ledwo jest widomy (…)
I w lasach cisza. Ptaszek zbudzony nie śpiewa,
Otrząsnął pierze z rosy, tuli się do drzewa,
Głowę wciska w ramiona, oczy znowu mruży,
I czeka słońca (..)"
Księga szósta obfituje nie tylko w niezwykłe opisy przyrody ale także całego społeczeństwa, zwyczajów oraz codziennych obrządków. Zarówno księga szósta jak i cały utwór przedstawia Soplicowo jako krainę szczęśliwości, idylli. Wszystko osiąga tu harmonię i podążą właściwą droga.
"Pan Tadeusz" został szeroko doceniony przez równie wybitnych artystów takich jak Juliusz Słowacki czy Henryk Sienkiewicz. W " Beniowskim" Słowacki wypowiedział się obiektywnie na temat dzieła Mickiewicza pisząc:
: " Jednak w tej cudnej epopei żyją;
W ich lasach trąba gada (...)
Słuchaj i patrzaj, bo, jako zjawienie,
Litwa, ubrana w tęczowe promienie,
Wychodzi z lasu ..."
Henryk Sienkiewicz w utworze "Latarnik" niezwykle docenił mickiewiczowskie dzieło. Główny bohater Skawiński jako były powstaniec, kiedy otrzymał "Pana Tadeusza" sprawił, że obudził w sobie wszystkie wspomnienia. Bohater zatęsknił za ojczyzną a słowa " Litwo! Ojczyzno moja!" przepełnione są w ustach Skawińskiego podobnie jak Mickiewicza chęcią powroty do ojczyzny.
"Pan Tadeusz" zalicza się do skarbów kultury polskiej. To utwór ponadczasowy, wybitny. Uczy patriotyzmu i jest dla wielu Polaków wyznacznikiem arcydzieła w dziedzinie literatury.
