Nazwa romantyzm wywodzi się z państwa rzymskiego, a dokładniej od języków romańskich którymi posługiwali się tubylcy z pogranicza Italii i Germanii. Nazwa ta można także operować, gdy mówimy o nurcie ideowym i artystycznym dominującym w kulturze europejskiej w I Polowie XIX wieku. Od romantyzmu wywodzi się także słowo romantyczny, które określa cechy ludzkiego usposobienia.

Romantyzm rozpoczął się w Anglii i Niemczech około roku 1800, we Francji i Rosji mniej więcej 20 lat później. W Polsce zaś obejmuje lata 1822-1863, a zatem okres od wydania I tomu Poezji Adama Mickiewicza Az do wybuchu Powstania Styczniowego.

Preromantyzm to zespół zjawisk artystycznych zapowiadający nadejście romantycznego przełomu w kulturze europejskiej

Literatura "Burzy i naporu" to efekt poprzedzający romantyzm, mianowicie nagle ożywienie w literaturze niemieckiej pod koniec XVIII wieku. Wtedy to grupa młodych literatów zbuntowała się przeciwko stagnacji stawiając nowy ideał - twórczą jednostkę. Inspiracji szukano w dziełach Szekspira i kulturze ludowej. Przywódca ruchu był Johann Herder, a najwybitniejsi twórcy to: Johan Goethe i Fredrich Schiller. To właśnie ich dzieła uważa się za preromantyczne.

W romantyzmie powróciła moda na epokę średniowiecza. To z niej brano inspiracje na nowe dzieła. Świat rycerzy, zamków i turniejów były podstawa powieści historycznej Woltera Scotta, sposób w jaki pisał nazwano walterskotyzmem , który naśladowali także polscy twórcy. Kolejny powrót do przeszłości to fascynacja budowlą gotycką, a co za tym idzie powstanie mnóstwa legend i podań związanych z tamtymi miejscami. To właśnie w ten sposób narodziła się w romantyzmie powieść gotycka, którą później rozszerzono artystycznie, gdzie przybrała charakter makabry i niesamowitości w niezwykłej scenerii.

Największą mistyfikacją w epoce romantycznej były "Pieśni Osjana", które mail przełożyć z języka irroszkockiego James Macpherson. Jednak kiedy uznano ja za Falsyfikat o dziwo nie straciły na popularności a wręcz przeciwnie wywołały lawinie przekładów natomiast styl autora naśladowano w całej Europie.