Romantyzm jest epoką rozwijającą się po Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Był to okres drastycznych zmian i burzenia starego ładu. Literatura epoki odzwierciedlała więc panującą ówcześnie atmosferę. Stąd tyle w niej tragizmu, napięcia, buntu przeciwko ustalonemu porządkowi świata. Bohater utworów romantycznych jest więc postacią o tragicznym losie, rozdartą wewnętrznie, sprzeciwiającą się panującym w świecie zasadom, często mściwą i bezwzględną. Oprócz tego jest to także idealista próbujący zbudować własnymi siłami zmieniać rzeczywistość, czujący się kimś wyjątkowymi niemalże wszechmocnym, ale przez to też wyalienowanym i samotnym.

Cechy bohatera romantycznego omówię na podstawie postaci: Fausta, Giaura, Gustawa - Konrada, bohatera "Dziadów", Konrada Wallenroda i Jacka Soplicy.

Faust, tytułowy bohater dramatu Goethego, to średniowieczny alchemik, uczony, który zawarł pakt z samym diabłem, Mefistofelesem. Otrzymuje do Szatana drugą młodość, drugą szansę na szczęśliwe życie. Bohater próbował różnych doświadczeń, był człowiekiem wiecznie nienasyconym, żądnym coraz nowych wrażeń. Pogrążał się jednak w coraz gorszym złu. Faust zrozumiał, iż poczucie szczęścia i spełnienia daje tylko działanie dal dobra innych ludzi.

Werter, bohater "Cierpień młodego Wertera" Goethego, jest sztandarowym przykładem romantycznego nieszczęśliwego kochanka. Nie mógł być ze swą ukochaną, nie powalały na to konwenanse epoki. Werter, młody romantyk, cenił tylko autentyczne uczucia. Uczucie było dla niego namiętnością. Poświęcił się mu cały. Odłączenie od ukochanej było dla niego życiową tragedią. Popełnił samobójstwo, nie mógł się niczym pocieszyć. Był człowiekiem nad wyraz wrażliwym i głęboko przeżywającym wszystko, co działo się w jego życiu. Świat okazał się dla niego zbyt brutalny. Werter wywarł wielki wpływ na obyczajowość i typ wrażliwości młodych ludzi epoki romantyzmu. Wydanie książki zaowocowało falą samobójstw wśród młodzieży.

Historia Giaura, bohatera powieści poetyckiej Byrona, ma wiele cech wspólnych z poprzednim utworem. Giaur, z pochodzenia Wenecjanin zakochał się z wzajemnością w Muzułmance Leili należącej do haremu bogatego Hassana. Gdy mąż dowiedział się o zdradzie żony, zabił ją. Giaur nie potrafi żyć po śmierci ukochanej. Nie radzi sobie z żalem i cierpieniem. Miłość jest w jego przypadku, podobnie jak u Wertera wielką namiętnością, wszechogarniającym uczuciem, które przesłania inne aspekty życia człowieka. Ból i rozpacz rodzą a Giaurze pragnienie zemsty. Zabija Hassana. Nie czuje z tego powodu wyrzutów sumienia. Wcześniej namiętnością Giaura była miłość, teraz jest nienawiść. Zemsta nie zmniejszyła jednak jego cierpień. Spowodowała tylko wewnętrzne rozdarcie i jeszcze większe udręki. Giaur jest przykładem człowieka nie panującym nad swymi uczuciami, pozwalającym zapędzić się przez emocje w ślepą uliczkę. Podobnie jak w przypadku Wertera, powodem jego tragedii jest szczególna wrażliwość a także mściwość i pochopne działanie.

Polscy bohaterowie romantyczni posiadali specyficzne cechy i przebieg biografii ze względu na ówczesną sytuację naszego narodu. Na ich losach odcisnęła piętno niewola polityczna. Gustaw z IV cz. Dziadów": jest nieszczęśliwym kochankiem przypominającym Wertera, Konrad Wallenrod to postać bardziej skomplikowana i wzbudzająca sprzeczne uczucia. Jego los obrazuje rozterki moralne naszego narodu, tragizm sytuacji, w której się znalazł. Gustaw to romantyczny kochanek zawikłany we woje własne emocje, Konrad staje przed wyborem moralnym: czy postępować uczciwie i zgodzić się na niewolę swego narodu, czy walczyć o jego niepodległość w sposób skuteczny, ale podstępny i zdradziecki. Konrad wybiera niemoralną drogę: okłamuje Krzyżaków, że jest jednym z nich, zostaje wybrany na wielkiego mistrza zakonnego i niszczy wroga od środka. Obrana przez Konrada droga postępowania jest skuteczna, bohater zdaje sobie jednak sprawę z jej niemoralności. Przeżywa rozterki wewnętrzne, dręczą go wyrzuty sumienia. Umiera w poczuciu hańby, popełnia samobójstwo by uniknąć sądu krzyżackiego.

Konrad, bohater III cz. :dziadów" chce uwolnić ojczyznę z niewoli. Wierzy, że uda mu się tego dokonać własnymi siłami. Uważa się za jednostkę wybitną, zdolną do wielkich czynów. Bóg jednak ma dla Polski dziejową misję i sama zadecyduje, kiedy stanie się ona wolna. Konrad grzeszy pychą: uważa się za równego Bogu i Mu bluźni .Dzięki modlitwie księdza Piotra wina ta zostanie mu wybaczona, nie dowie się on jednak, jakiego losu dostąpi ojczyzna w przyszłości. Konrad to młody romantyczny buntownik, indywidualista wierzący w swoje nieograniczone możliwości. Chce walczyć, by zmieniać świat. Nie ma jednak w sobie pokory, zwłaszcza względem Boga.

Bohater "Pana Tadeusza", jest Jacek Soplica był w młodości awanturnikiem, buntownikiem i hulaką. Zabił jednak stolnika Horeszkę, który nie chciał wyrazić zgody na ślub Jacka z jego córką Ewą Horeszkówną. Po tym zabójstwie zaczyna rozumieć są zbrodnię. Całe życie poświęca pokucie i czynieniu dobra. Przygotowuje na Litwie powstanie. Działa w przebraniu mnicha, cicho i skromnie. Jacek Soplica z pierwszym okresie swego życia nosi cechy typowego bohatera romantycznego: zapatrzony w swą własną sprawę, buntownik, mściwy, gwałtowny, targany silnymi namiętnościami, bardzo uczuciowy. Przechodzi jednak głęboką metamorfozę. Działa bez rozgłosu, najwyższą wartością staje się dla niego wyzwolenie ojczyzny, nie chce sam dokonywać nadludzkich czynów, ale wierzy w moc całego narodu.

Bohaterowie romantyczni odzwierciedlają specyfikę ludzi ówczesnej epoki: ich sposób myślenia, przeżycia. Stąd taka rozbieżność pomiędzy biografią postaci z literatury światowej i naszej rodzimej. Analiza bohatera romantycznego jest więc bogatym źródłem wiedzy o epoce romantyzmu.