Początki myśli renesansowych w Polsce
Idee odrodzeniowe docierały już XV wieku. Zaczęto się wtedy interesować przebudową państwa polskiego, które miało być uniezależnione od władzy papieża. Właśnie taką jego wizję przedstawił Jan Ostroróg w "Memoriale o naprawie Rzeczpospolitej". Dzięki niemu m.in. zaczęła się rozwijać literatura publicystyczna, która traktowało o współczesnych wydarzeniach.
Kultura renesansowa na dworze króla Zygmunta I Starego
Dzięki prowadzonej przez niego polityce kulturalnej, zaistniały w Polsce dogodne warunki do rozwoju nowych kierunków. Gościł on na swoim dworze zagranicznych humanistów: Włocha Filipa Buonacorsiego ( Kallimacha) oraz Niemca Konrada Celtisa. Założyli oni w Krakowie towarzystwo o charakterze literackim i naukowym, dzięki któremu zebrali wokół siebie grupę literatów i pasjonatów.
Dla polskiej kultury odegrała też rolę żona króla, włoska księżniczka Bona Sforza. Przyniosła ona do Polski tradycje polityczne, kulturalne, a nawet zwyczaj kulinarny -jedzenie warzyw ( włoszczyzny).
Król Zygmunt i królowa Bona dali początek mecenatowi sztuk, ponieważ często wspomagali artystów i gościli ich na swoim dworze.
Sztuka renesansowa:
- liczne odwołania do starożytności, widoczne w zachowaniu proporcjonalnych podziałów, umiaru i przejrzystości;
- budowano oprócz kościołów, kaplic i grobowców, również świeckie rezydencje, budynki miejskie: ratusz, sukiennice;
- przykładami są Zamek wawelski, rynki: zamojski i krakowski, ratusz w Poznaniu.
Rozwój polskiej reformacji
Polskim ruchem reformacyjnym byli bracia polscy, przez przeciwników nazywani arianami. Stanowili oni bardzo radykalny odłam zboru kalwińskiego. Nie wierzyli oni w istnienie Jezusa i Trójcy Świętej, za co byli tępieni. Postulowali ideę pokoju między ludźmi i między narodami. Sprzeciwiali się oni poddaństwu. Przyczynili się oni do rozwoju oświaty, założyli w Rakowie akademię, rozwijali tu nauką etyki, sztukę drukarską. Zostali wygnani z kraju, oskarżono ich o spiskowanie podczas wojny szwedzko- polskiej.
Dzięki reformacji rozwinął się język polski, szkolnictwo, które podniesiono na wyższy poziom i wprowadzono nowe przedmioty, drukarstwo. To z kolei pozwoliło na upowszechnienie się literatury polskiej.
Sztuka drukarska w Polsce
- Dzięki drukarzom rozwinął się język polski. Warsztaty drukarskie powstały w Krakowie, we Wrocławiu i na Śląsku.
- Najbardziej znane były krakowskie warsztaty należące do Kaspra Hochfedera, Floriana Unglera.
- U Jana Hallera wydano w 1506 roku tzw. "Statut Łaskiego", na którego początku umieszczono "Bogurodzicę".
- Wydano najstarszą książką polską, którą jest "Raj Duszny" Biernata z Lublina.
- Wydano przetłumaczone "Bajki Ezopa" u Hieronima Wetora.
- U Łazarza Andrysowicza i Jana Januszaskiego wydawał swe dzieła Jan Kochanowski.
- U Macieja Wierzbięty wydawał swe dzieła Mikołaj Rej.
- powstała dzięki drukarzom polska ortografia.
Renesans w Polsce -tło społeczno -polityczne
- ostatni Jagiellonowie stworzyli potężne państwo, czyli Rzeczypospolitą Obojga Narodów;
- powstał polski system parlamentarny;
- powstała demokracja szlachecka, która zastąpiła rządy oligarchii magnackiej;
- szlachta miała mnóstwo przywilejów, osłabiających wpływy króla;
- zasada wolnej elekcji;
- kultura i oświata rozwijają się dzięki królowi;
- wzory kulturalne z humanizmu włoskiego;
- Akademia Krakowska i jej rozwój;
- rozwój mecenatu królewskiego i magnackiego;
- język polski rozwija się pod wpływem drukarstwa;
- reformacja rozwija i podnosi poziom szkół średnich.
Zasługi odrodzenia w Polsce
- kontakty z innymi państwami europejskimi, zacieśnione wymianom wędrownych humanistów;
- literatura humanistyczna łacińska Andrzeja Krzyckiego, Jana Dantyszka oraz Klemensa Janickiego;
- literatura polska, rozwijająca się początkowo dzięki Biernatowi z Lublina i Janowi z Koszyczek;
- rozwój sztuki renesansowej i zastosowanie jej stylu do polskich zabytków m.in. Zamku wawelskiego, czego pomysłodawcą był Zygmunt Stary, a także przy budowie Kaplicy Zygmuntowskiej;
- Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz Modrzewski jako najwybitniejsi humaniści polscy;
- rozwój wersyfikacji polskiej - wiersz sylabiczny i sylobotoniczny;
- Mikołaj Kopernik jako geniusz w dziedzinie astronomii;
- Zamość jako miasto renesansowe;
- literatura późnego renesansu - Szymon Szymonowic i Mikołaj Sęp- Szarzyńskiego
